Araukaria

Araukaria, igława (Araucaria Juss.) – rodzaj drzew iglastych z rodziny araukariowatych. Obejmuje 19 gatunków^[4]. Dwa gatunki rosną w południowej części Ameryki Południowej, pozostałe we wschodniej Australii, na Nowej Gwinei i Nowej Kaledonii^[5]. Drzewa są wiecznozielone, dwupienne (rzadko jednopienne^[6]) i wyróżniają się regularnym pokrojem^[7].

Araukaria

Araukaria chilijska
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	araukariowce
Rodzina	araukariowate
Rodzaj	araukaria
Nazwa systematyczna
Araucaria A. L. Jussieu Gen. 413. 4 Aug 1789[3]
Typ nomenklatoryczny
A. imbricata Pav. (=Araucaria araucana (Molina) K.Koch)[2]
Synonimy
Dombeya Lam. Columbea Salisb. Eutassa Salisb. Eutacta Link Quadrifaria Manetti ex Gordon Marywildea A.V.Bobrov & Melikian Titanodendron A.V.Bobrov & Melikian[2]

Nazwa rodzaju pochodzi od Indian Araukanów, rdzennych mieszkańców Chile, których tereny porastały drzewa tego rodzaju. Nasiona araukarii chilijskiej są jadalne i spożywane przez tubylców^[5]. Jadalne są także nasiona innych gatunków (np. araukarii Bidwilla i brazylijskiej)^[8]. Niektóre gatunki dostarczają wartościowego drewna. Uprawiane są też jako rośliny ozdobne. W klimacie umiarkowanym popularną rośliną pokojową jest araukaria wyniosła. Jedynym gatunkiem możliwym do uprawy w gruncie w tej strefie jest araukaria chilijska (młode rośliny wymagają jednak ochrony przed mrozem)^[8][6].

Araucaria luxurians na Nowej Kaledonii

Araucaria columnaris na Nowej Kaledonii

Araucaria heterophylla na wyspie Norfolk

Morfologia

Pokrój

Zimozielone, wysokie drzewa (dorastają do 70 m^[6]). Gałęzie wyrastają w regularnych okółkach^[5]. Pąki są niepozorne – liście okrywają końce pędów. Młode drzewa są rozgałęzione od dołu. Z wiekiem pień się u dołu oczyszcza i starsze drzewa mają długi, nagi pień zakończony spłaszczoną koroną^[7].

Liście

Liścienie w liczbie od 2 do 4. Liście młodociane są igiełkowate, cienkie, ułożone są luźno i skrętolegle na pędzie. Dojrzałe liście są sztywne, łuskowate, jajowolancetowate lub szydlaste. Ściśle przylegają do siebie i są trwałe^[7].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, kwiaty męskie i żeńskie rozmieszczone są na różnych roślinach (dwupienność). Męskie szyszki wyrastają na szczytach pędów pojedynczo lub w skupieniach. Składają się z wielu spiralnie ułożonych łusek z pylnikami (mikrosporangiami) składającymi się z 6–8 komórek^[7]. Są wydłużone i osiągają znaczne rozmiary, np. u A. muelleri do 25 cm długości. Szyszki żeńskie są kuliste, okazałe i ciężkie (u A. bidwillii osiągają do 30 cm długości i 5 kg wagi^[6]). Łuski w szyszkach żeńskich są spłaszczone i odłamują się po dojrzeniu. Na łuskach znajdują się przyrośnięte do nich pojedyncze zalążki^[7].

Nasiona

Połączone z łuskami nasiennymi, wraz z którymi odpadają od osi szyszki. Na brzegu bywają lekko oskrzydlone^[7].

• 
  Ulistniony pęd z szyszką araukarii chilijskiej
• 
  Szyszki Araucaria bidwillii
• 
  Gałąź araukarii wyniosłej

Biologia

Kwiaty są wiatropylne. Szyszki dojrzewają dopiero w drugim lub trzecim roku, po czym rozpadają się^[5]. Nasiona kiełkują epigeicznie lub hipogeicznie^[7].

Systematyka i pochodzenie

Współcześnie o ograniczonym rozprzestrzenieniu, natomiast dawniej rośliny z tego rodzaju odgrywały znaczącą rolę w lasach, zwłaszcza w czasie jury^[8].

Jest to jeden z trzech współczesnych rodzajów z rodziny araukariowatych (Araucariaceae). Wyróżnia się w jego obrębie 19 gatunków łączonych w dwie sekcje^[4]:

• Sekcja Araucaria (syn. sekcja Columbea) – szerokie liście, szyszki o średnicy przekraczającej 12 cm średnicy:
  • Araucaria angustifolia (syn. Araucaria brasiliana) – araukaria brazylijska, igława brazylijska – południowa Brazylia, północno-wschodnia Argentyna.
  • Araucaria araucana (syn. Araucaria imbricata) – araukaria chilijska, igława chilijska – centralne Chile, zachodnia Argentyna.
  • Araucaria bidwillii – araukaria Bidwilla wschodnia Australia.
  • Araucaria hunsteinii – Nowa Gwinea.
• Sekcja Eutacta – liście wąskie, szyszki o średnicy poniżej 12 cm:
  • Araucaria bernieri – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria biramulata – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria columnaris – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria cunninghamii – wschodnia Australia, Nowa Gwinea.
  • Araucaria heterophylla – araukaria wyniosła, igława wyniosła, jodełka pokojowa – Norfolk.
  • Araucaria humboldtensis – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria laubenfelsii – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria luxurians – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria montana – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria muelleri – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria nemorosa – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria rulei – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria schmidii – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria scopulorum – Nowa Kaledonia.
  • Araucaria subulata – Nowa Kaledonia.