August Dehnel

August Gustaw Dehnel (ur. 25 czerwca 1903 w Warszawie, zm. 22 listopada 1962 tamże) – zoolog, myśliwy i sokolnik.

August Dehnel

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	25 czerwca 1903 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 listopada 1962 Warszawa
Specjalność: zoologia
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia

Grób Augusta Dehnela na cmentarzu Powązkowskim

Życiorys

August Gustaw Dehnel urodził się w Warszawie, rodzinie Michała (1869–1924), lekarza, i Marii ze Śliwickich (1869–1944)^[1]. W 1914 roku rozpoczął naukę w gimnazjum Konopczyńskiego w Warszawie, w latach 1915–1917 uczęszczał do gimnazjum polskiego w Kijowie^[2]. Jako uczeń i ochotnik brał udział w wojnie 1918–1920, a później w powstaniu śląskim^[3]. W 1922 roku zdał maturę w gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie^[4][5]. W 1926 roku ukończył studia przyrodnicze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, ze stopniem doktora filozofii na podstawie pracy dyplomowej pt. Badania nad rozwojem i genezą potworności złożonych u żółwia błotnego. Podczas studiów i do roku 1928 uczył biologii w gimnazjum A. Jakubowskiej w Warszawie. Po doktoracie otrzymał stanowisko starszego asystenta przy Katedrze Anatomii Porównawczej UW, które pełnił do 1935 roku. Prowadził badania embriologiczno-teratologiczne, faunistyczno-inwentaryzujące oraz z zakresu morfologii dynamicznej. W latach 1936–1939 był pracownikiem Naczelnej Dyrekcji Lasów Państwowych oraz współpracował z Państwowym Muzeum Zoologicznym w Warszawie. Zajmował się sokolnictwem. W czasopiśmie Łowiec Polski opublikował podręcznik sokolnictwa O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów, wydany w formie książkowej w 1937^[6].

W 1939 roku jako podporucznik rezerwy^[7] wziął udział w kampanii wrześniowej. Trafił do niewoli niemieckiej. W obozie jenieckim Groß Born prowadził tajne nauczanie z zakresu biologii w Kole Leśników i Wyższym Studium Nauczycielskim^[3][2].

W maju 1946 roku powrócił do Polski i zatrudnił się w Państwowym Muzeum Zoologicznym. W 1948 roku został powołany na zastępcę profesora organizowanej Katedry Anatomii Porównawczej Kręgowców w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Habilitował się w 1949 roku w Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy pt. Badania nad rodzajem Sorex L. Wykrył u ryjówek zjawisko przejawiające się zmniejszeniem masy i długości ciała, obniżeniem puszki mózgowej, redukcją masy mózgu oraz innych energochłonnych narządów nazwane później zjawiskiem Dehnela^[8]. W 1951 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego UW. Od 1952 roku związany z Puszczą Białowieską, kierownik Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Od 1957 roku był członkiem i przewodniczącym Rady Naukowej Białowieskiego Parku Narodowego. W 1958 roku został członkiem korespondentem PAN^[9] oraz członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.

Dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Wiktorią z Szepelskich h. Ślepowron (1906–1991), po raz drugi od 1925 z Marią Bronisławą z Dalewskich (1901–1942)^[1].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 8-4-11,12,13)^[10].

Wybrane publikacje

• O typach rozwojowych wczesnych stadiów u ptaków
• O zjawiskach regulacyjnych w sztucznie rozszczepionych zarodków ptasich
• O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów
• Badania nad rodzajem Neomys Kaup
• Biologia rozmnażania ryjówki (Sorex araneus L.) w warunkach laboratoryjnych
• Zamki na wodzie
• Maleńki ssak o dużej przyszłości
• O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[11]
• Krzyż Walecznych (1920)^[3]
• Złoty Krzyż Zasługi (28 września 1954)^[12]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955)^[13]

Nagrody

• Państwowa Nagroda Naukowa III stopnia za pracę Badania nad rodzajem Sorex L, ważne dla rozwoju metod doświadczalnych w nauce, a szczególnie w hodowli (1950)^[14]

Upamiętnienie

W 1964 roku u wejścia do Białowieskiego Parku Narodowego ustawiono głaz z tablicą pamiątkową poświęconą prof. Augustowi Dehnelowi oraz nazwano jego imieniem jedną z sal wykładowych w Collegium Biologicum UMCS w Lublinie. Ponadto imię profesora otrzymał dąb rosnący obok siedziby Zakładu Badania Ssaków PAN^[3].