Babirussy

Babirussy^[20] (Babyrousinae) – monotypowa podrodzina ssaków z rodziny świniowatych (Suidae).

Babirussy

Babyrousinae
Thenius, 1970[1]
Babirussa sulaweska (Babyrousa celebensis)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Infratyp	żuchwowce
Nadgromada	czworonogi
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	świniokształtne
Nadrodzina	Suoidea
Rodzina	świniowate
Podrodzina	babirussy
Typ nomenklatoryczny
Podrodzina: Babyrousa Perry, 1811 Rodzaj: Babyrousa quadricornua Perry, 1811 (= Sus babyrussa Linnaeus, 1758)
Synonimy Podrodziny: Babirussina[a] J.E. Gray, 1868[2] Babirussinae: Hilzheimer & Heck, 1925[3] Babyrousini Thenius, 1970[1] Rodzaju: Babirussa[b] Frisch, 1775[5] Sukotyrus Kerr, 1792[6] Babirussa[c]: Rafinesque, 1815[7] Babiroussus[c]: J.E. Gray, 1821[8] Babiroussa[c]: F. Cuvier, 1825[9] Babyrussa[c]: Burnett, 1830[10] Porcus[d] Wagler, 1830[11] Choerelaphus Gloger, 1841[12] Babirusa[c]: Lesson, 1842[13] Suckoteirus[e]: J.E. Gray, 1843[14] Elaphochoerus[f] Gistel, 1848[15] Babiroussous[c]: O. Thomas, 1895[16] Sukotyro[e]: J.A. Allen, 1895[17] Babiroussous[c]: Grubb, 2005[18]
Rodzaje i gatunki
Babyrousa Perry, 1811[19] – babirussa[20] 5 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Podrodzina obejmuje gatunki występujące endemicznie w Indonezji (Celebes i Moluki)^{[21][22][23][24]}.

Morfologia

Długość ciała 85–110 cm, długość ogona 20–32 cm, wysokość w kłębie 65–80 cm; masa ciała 43–100 kg^[22][24]. Mają masywne ciało i krótki ogon oraz praktycznie nieowłosioną, szorstką, brunatnoszarą skórę. Samce charakteryzują się ponadto bardzo wydatnymi kłami^[25].

Ekologia

Są to zwierzęta płochliwe, o nocnym trybie życia. Dość szybko biegają i dobrze pływają. Zamieszkują najczęściej gęste, wilgotne lasy, często w okolicach rzek lub bagien. W poszukiwaniu pokarmu ryją w miękkiej glebie^[25].

Z uwagi na smaczne mięso, są zwierzętami łownymi^[25].

Systematyka

Rodzaj Babyrousa zdefiniował w 1811 roku brytyjski przyrodnik George Perry w publikacji swojego autorstwa zatytułowanej Arcana, czyli Muzeum Historii Naturalnej: zawierające najnowsze odkrycia. Uzupełnione kolorowymi planszami i odpowiadającymi im opisami. Z fragmentami dotyczącymi zwierząt i uwagami znanych podróżników; łączące ogólny przegląd przyrody^[19]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) babirussa wąsata (B. babyrussa).

Etymologia

• Babyrousa (Babirussa, Babiroussus, Babyrussa, Babirusa, Babiroussous): malajski babi ‘świna’; rusa ‘jeleń’; w aluzji do anormalnie rozwiniętych kłów, które Malajczycy przyrównywali do poroża jeleni^[26].
• Sukotyrus (Suckoteirus): nazwa Sukotyro nadana przez Chińczyków mitycznemu zwierzęcia na Jawie^[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sukotyro indicus Kerr, 1792 (= Sus babyrussa Linnaeus, 1758); nomen oblitum.
• Porcus: łac. porcus ‘świnia’^[28].
• Choerelaphus: gr. χοιρος khoiros ‘świnia’; ελαφος elaphos ‘jeleń’^[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus babyrussa Linnseus, 1758.
• Elaphochoerus: gr. ελαφος elaphos ‘jeleń’; χοιρος khoiros ‘świnia’^[30].

Podział systematyczny

Takson opisany w 1950 roku jako Babyrousa bolabatuensis ze względu na niewielki materiał źródłowy do czasu dokładniejszych badań jest traktowany jako synonim B. celebensis^[31][21]. Do podrodziny należy jeden rodzaj babirussa^[20] (Babyrousa) z następującymi występującymi współcześnie gatunkami^[32][24][21]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[20]	Podgatunki[22][21][24]	Rozmieszczenie geograficzne[22][21][24]	Podstawowe wymiary[22][24][g]	Status IUCN[33]
	Babyrousa celebensis	(Deninger, 1909)	babirussa sulaweska	gatunek monotypowy	Celebes	DC: 85–110 cm DO: 20–32 cm MC: do 100 kg	VU
	Babyrousa babyrussa	(Linnaeus, 1758)	babirussa wąsata	gatunek monotypowy	środkowe Moluki na wyspach Sula (Mangole i Taliabu) oraz wyspa Buru; zakres wysokości: powyżej 800 m n.p.m.	DC: 85–110 cm DO: 20–32 cm MC: 43–100 kg	VU
	Babyrousa togeanensis	(Sody, 1949)	babirussa malengeńska	gatunek monotypowy	Wyspy Togian (Batudaka, Togian, Talatakoh, Malenge, ślady znaleziono również na Kadidiri na północ od wyspy Togian)	DC: 88–106 cm DO: 27–32 cm MC: brak danych	EN

Kategorie IUCN:  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,

Opisano również gatunki wymarłe:

• Babyrousa beruensis Hooijer, 1948^[34] (Indonezja; plejstocen)
• Babyrousa bolabatuensis Hooijer, 1950^[35] (Indonezja; holocen)

Uwagi

1. Typ nomenklatoryczny: Babirussa Frisch, 1775 (= Babyrousa Perry, 1811).
2. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień ICZN^[4].
3. Niepoprawna późniejsza pisownia Babyrousa Perry, 1811.
4. Nowa nazwa dla Babirussa Frisch, 1775; młodszy homonim Porcus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827 (Actinopterygii).
5. Niepoprawna późniejsza pisownia Sukotyrus Kerr, 1792.
6. Nowa nazwa dla Porcus Wagler, 1830.
7. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała