Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Bazyli Wielki
biskup, doktor Kościoła, święty Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Bazyli Wielki, również Bazyli z Cezarei (gr. Μέγας Βασίλειος, cs. святитель Васи́лий Вели́кий; ur. ok. 329 w Cezarei Kapadockiej, zm. 1 stycznia 379 tamże) – pisarz wczesnochrześcijański zaliczany do grona ojców Kościoła, święty prawosławny i katolicki, wyznawca, biskup i doktor Kościoła, uważany za ojca wschodniego monastycyzmu. Zaliczany do ojców kapadockich, autor pierwszej reguły zakonnej (bazylianie).
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Urodził się około 330 roku[1] w Cezarei Kapadockiej[1][2], w zamożnej i wpływowej rodzinie[3]. Jego rodzicami byli Bazyli Starszy i Emilia z Cezarei, jego babką – Makryna Starsza[4]. Bazyli i Emilia mieli dziewięcioro albo dziesięcioro dzieci: Makrynę Młodszą, Bazylego, Naukracjusza, Piotra i Grzegorza oraz kilkoro nieznanych z imienia dzieci (prawdopodobnie córek)[5]. Bazyli podstawową edukację odebrał w domu, od ojca, który był retorem[6]. Wychowaniem w duchu chrześcijańskim zajmowały się matka i babka[1]. Po ukończeniu nauki w domu, został skierowany do gramatyka w miejscowej szkole, gdzie zaprzyjaźnił się z Grzegorzem z Nazjanzu[7]. Po zakończeniu nauki z zakresu gramatyki, arytmetyki i astronomii[8], Bazyli udał się do Konstantynopola by studiować retorykę u Libaniusza[9]. Na początku lat 50. IV wieku udał się do Aten, gdzie spędził cztery lata[9]. Początkowo studiował retorykę u sofistów: Himeriosa, a następnie u Proajresiosa[10]. Dodatkowo, wraz z Grzegorzem, studiował literaturę chrześcijańską, zwłaszcza Orygenesa[11]. W tym okresie poznał przyszłego cesarza Juliana Apostatę oraz filozofów: Eustatiosa, Leontiosa i Maksyma[12].
Po opuszczeniu Aten powrócił do Cezarei w 355 roku, gdzie przyjął chrzest z rąk biskupa Dianiosa[13]. Zaczął pracować jako retor, jednak wolał skupiać się na życiu religijnym i umysłowym[14]. Odwiedził kilka metropolii, między innymi: Aleksandrię, Antiochię, Cezareę Nadmorską i Nazjanz, gdzie poznał Grzegorza Starszego[15]. Po powrocie założył anachorecką pustelnię w Annisy (niedaleko Neocezarei w 357 albo 358 roku[16]. Wkrótce potem dołączył do niego Grzegorz z Nazjanzu i razem prowadzili surowe, ascetyczne życie[17]. Radykalizm doprowadził ich niemalże do śmierci głodowej, lecz po wizycie matki Bazylego – Emilii, złagodzili oni nieco swoje zasady[18]. To właśnie tam Bazyli rozwinął swoją działalność pisarską[19]. W 360 roku brał udział w synodzie w Konstantynopolu, jako doradca biskupa[20].
Około 362 roku przyjął święcenia kapłańskie najprawdopodobniej z rąk biskupa Euzebiusza z Samosaty[21]. Wspomagając biskupa, zaczął gorliwie zwalczać arian[22]. W wyniku sporu z biskupem, na którego naciskał nieprzychylny chrześcijaństwu cesarz Julian Apostata, Bazyli opuścił Cezareę i powrócił do swojej pustelni[23]. Tam tworzyło się dużo wspólnot mniszych, którym doradzał[24]. Dzięki pośrednictwu Grzegorza z Nazjanzu, udało się załagodzić spór z Euzebiuszem i Bazyli powrócił do Cezarei około 364 roku[25]. W 368 roku wybuchła tam klęska głodu, wobec czego mnich dzielił się z ludem jedzeniem, pochodzącym z jego dóbr rodzinnych[26]. Latem 370 roku zmarł biskup Eugeniusz, wobec czego lud chciał wybrać Bazylego na nowego biskupa[27]. Przeciwnikami tej decyzji byli biskupi Pontu i oponenci nicejskiego wyznania wiary[28]. Dzięki poparciu Grzegorza, jego ojca Grzegorza Starszego oraz biskupów Samosaty i Antiochii, Bazyli otrzymał sakrę biskupią[29]. Wówczas skupił się na obronie dogmatu o Trójcy Świętej występując przeciwko arianom i Walensowi[29]. Cesarz wysłał do biskupa swojego prefekta, który bezskutecznie starał się przymusić go siłą i groźbami do podpisania sprzeciwu wobec dogmatu o współistotności[30]. Na przełomie 371/372 roku Walens osobiście przybył do Cezarei, by wziąć udział we mszy sprawowanej przez Bazylego i złożyć dary, lecz i to nie przyniosło zamierzonego skutku[31]. Następnie cesarz chciał wygnać biskupa, jednak wobec choroby swojego syna, zawiesił wykonanie kary[31]. Zwrócił się wówczas do Bazylego z prośbą o modlitwę, a kiedy syn odzyskał zdrowie, cesarz zaniechał planów usunięcia biskupa Cezarei[32]. Podarował mu teren na którym wybudowano kompleks budynków, które służyły ubogim i potrzebującym[33]. Jednak aby ograniczyć wpływy Bazylego, podzielił Kapadocję na dwie prowincję, przez co zakres władzy kościelnej biskupa Cezarei się zmniejszył[34]. Wobec tego Bazyli starał się obsadzić zaufanymi ludźmi mniejsze diecezje lub utworzyć nowe – i tak Grzegorza z Nazjanzu uczynił biskupem Sazymy, a swojego brata Grzegorza – biskupem Nyssy[34]. Oprócz zwalczania arian wystąpił także przeciwko swemu dawnemu mistrzowi duchowemu – Eustacjuszowi z Sebasty, który podważał boskość Ducha Świętego[35]. Ponieważ zależało mu na poparciu papieża, wysyłał listy do Damazego I informując go o herezjach ariańskiej i duchoburskiej[36].
Jeszcze w trakcie pobytu w pustelni podupadł na zdrowiu, skarżąc się na bóle wątroby[37]. Zmarł pod koniec 378 albo 1 stycznia 379 roku[34] w Cezarei[38].
Remove ads
Kult
Relikwie znajdują się w Amalfi koło Neapolu, w Wenecji i Brugii[2]. Jego atrybutami są: czaszka, gołąb nad głowa, księga, model kościoła, paliusz, rylec[39]
Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 2 stycznia obok św. Grzegorza z Nazjanzu[2][40]. Czczony jako wyznawca[41].
Cerkiew prawosławna wspomina świętego dwukrotnie:
- 1/14 stycznia[a], tj. 14 stycznia według kalendarza gregoriańskiego[42]
- 30 stycznia/12 lutego, tj. 12 lutego razem ze świętymi: Grzegorzem z Nazjanzu oraz Janem Chryzostomem (Złotoustym)[42].
Troparion i kondakion
Troparion, ton 1[43]:
Na całą ziemię rozeszła się nauka Twoja,
przyjmującą Twoje słowo, którym pobożnie pouczyłeś o prawdach wiary;
wyjaśniłeś naturę bytów,
naprawiłeś obyczaje ludzi.
Królewski kapłanie, Ojcze najczcigodniejszy,
módl się do Chrystusa Boga,
aby zbawił dusze nasze.
Kondakion, ton 4[43]:
Okazałeś się niewzruszonym fundamentem Kościoła,
dając wszystkim ludziom niezniszczalne dziedzictwo,
przypieczętowane Twymi regułami,
okazujący niebo, Bazyli najczcigodniejszy.
Remove ads
Filozofia i teologia
Wraz z Grzegorzem z Nyssy głosił współistotność trzech Osób Boskich[44]. W tym celu opracował nową doksologię: Chwała Ojcu z Synem wraz z Duchem Świętym (która zastąpiła poprzednią: Chwała Ojcu, przez Syna w Duchu Świętym)[45]. Twierdził, że w kwestiach dotyczących wiary należy wypowiadać się tylko to, co wprost wynika z Piśma Świętego[46].
Napisał komentarz do opisu stworzenia w Księdze Rodzaju w formie dziewięciu homilii, w których mówi o zróżnicowanym pięknie świata jako o odbiciu wspaniałości Boga[38].
Dzieła
Wybrane przekłady polskie[47]:
- Listy. Wybór, przeł. Włodzimierz Krzyżaniak, Warszawa 1972, IW PAX, s. 372.
- O Duchu Świętym. Alina Brzóstkowska (przekład), Józef Naumowicz (wstęp). Warszawa: IW PAX, 1999, s. 207.
- Pisma ascetyczne. T. 1. Wstęp do zarysu ascezy. O sądzie Bożym. O wierze. Reguły moralne. Przekład i opracowanie ks. Józef Naumowicz, Kraków 1994 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 264.
- Pisma ascetyczne. T. 2. Reguły dłuższe. Reguły krótsze. Przekład i opracowanie: ks. Józef Naumowicz, Kraków 1995 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 484.
- Wybór homilij i kazań, Tadeusz Sinko (tłum.), Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1947.
Remove ads
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads