Chordeumatida

Chordeumatida – rząd wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Obejmuje ponad 1130 opisanych gatunków.

Chordeumatida
Pocock, 1894
Atractosoma meridionale z rodziny Craspedosomatidae
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	wije
Gromada	dwuparce
Podgromada	Chilognatha
Infragromada	Helminthomorpha
(bez rangi)	Eugnatha
Nadrząd	Nematophora
Rząd	Chordeumatida
Synonimy
Ascospermophora Verhoeff, 1900 Craspedosomatida Jeekel, 1971

Caseya z rodziny Caseyidae.

Opis

Dorosłe formy tych dwuparców osiągają od 3 do 35 mm długości ciała i mają od 25 do 32 pierścieni zagłowowych. Ciało zwęża się ku końcowi^[1], jest walcowate lub prawie walcowate, a występujące u niektórych gatunków paranota mogą mu nadawać pozornie spłaszczony wygląd^[2]. Narząd Tömösváry’ego mają postać niewielkich dołeczków. Prawdopodobną apomorfię stanowi chetotaksja tergitów – na każdym z nich występują dwa rzędy po 3 szczecinki. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda. Za apomorfię uchodzi także brak w tej grupie ozoporów. Ósma i dziewiąta para odnóży u samców przekształcone są w gonopody, których budowa różni się pomiędzy podrzędami. U Craspedosomatidea i Striariidea za przekazywanie nasienia odpowiadają gonopody pierwszej pary, a u Chordeumatidea i Heterochordeumatidea drugiej pary. U Chordeumatidea i przynajmniej części Craspedosomatidea występują skomplikowanej budowy spermatofory. Co najmniej jedenasta para odnóży wyposażona jest w gruczoły biodrowe^[1].

Występowanie

Przedstawiciele rzędu występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, jednak najliczniej na półkuli północnej. W Ameryce Południowej występują tylko w południowym Chile, w Afryce tylko na krańcach północnych i Madagaskarze. Ponadto na południe od Zwrotnika Koziorożca sięgają w Australii i Nowej Zelandii. Zasiedlają większą część Europy i Ameryki Północnej, w tym Amerykę Centralną. W Azji ich zasięg jest porozrywany; występują w Azji Zachodniej, Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej, na Syberii, w Himalajach i południowym krańcu subkontynentu indyjskiego^[3].

W środowiskach zimnych często stanowią ważną lub dominującą grupę dwuparców. Dominują w wysokich górach Europy i Azji Środkowej, występując w szczelinach skalnych, wśród lodu i śniegu, powyżej linii drzew. W północnej Kanadzie, Skandynawii i na Syberii z powodzeniem zasiedlają miejsca znajdujące się pod śniegiem przez większość roku^[3].

W Polsce stwierdzono 14 gatunków, przy czym najliczniejszy jest Craspedosoma rawlinsi^[2] (zobacz: Chordeumatida Polski).

Systematyka

Takson ten wprowadzony został w 1894 przez Reginalda Innesa Pococka^[4]. Według analiz filogenetycznych Enghoffa z 1984, Regiera i Shultza z 2001 oraz Regiera i innych z 2005: morfologicznej i metodą największej parsymonii Chordeumatoida zajmują pozycję siostrzaną względem Callipodida^[5][6][7]. Natomiast analiza nukleotydów metodą bayesowską z 2005 wskazywała na ich siostrzaną relację z Colobognatha^[7].

Do 2012 roku opisano 1138 gatunków^[8]. Klasyfikuje się je w 4 podrzędach^[9][10]:

• Chordeumatidea Pocock, 1894
• Craspedosomatidea Cook, 1895
• Heterochordeumatidea Shear, 2000
• Striariidea Cook, 1896