Choroba Fabry’ego

Choroba Fabry’ego (choroba Andersona-Fabry’ego) – ultrarzadka^[1] lizosomalna choroba spichrzeniowa^[2] z grupy mukopolisacharydoz, opisana w 1898 roku niezależnie przez niemieckiego dermatologa Johannesa Fabry’ego^[3][4] i angielskiego dermatologa Williama Andersona. Na obraz kliniczny choroby składają się m.in. bóle mięśniowo-kostne o natężeniu od słabego do bardzo silnego (wymagającego podawania opiatów), zmiany skórne typu angiokeratoma, białkomocz i niewydolność nerek. Choroba spowodowana jest mutacją w genie GLA w locus Xq22 kodującym białko enzymu α-galaktozydazy (EC 3.2.1.22). Niedobór enzymu powoduje odkładanie się globotriaozyloceramidu w naczyniach krwionośnych i innych tkankach, a także narządach^[5]. Prowadzi to do upośledzenia ich prawidłowej funkcji. Choroba dziedziczona jest recesywnie w sposób sprzężony z płcią^[6].

Choroba Fabry'ego

Morbus Fabry
Klasyfikacje
ICD-10	E75.2 Inne sfingolipidozy

Obraz w mikroskopii elektronowej ciał lamellarnych w perycytach spojówki 15-letniego pacjenta z chorobą Fabry’ego

Objawy i przebieg

• bóle kostno-mięśniowe zlokalizowane w okolicach stawów kończyn górnych i dolnych, wymagające podawania analgetyków takich jak tramadol, morfina, petydyna, fentanyl^[7]
• Akroparestezje – zwykle odczuwane jako stały ból najczęściej w okolicy dłoni lub stóp. Opisywany jest jako pieczenie, mrowienie, łamanie czy też uczucie stałego dyskomfortu. Ból najczęściej występuje z różnym nasileniem okresowo w czasie dnia.
• Przełomy Fabry”ego – zwykle odczuwane jako ataki bardzo silnego, rozdzierającego, łamiącego, palącego bólu, początkowo odczuwanego w obrębie dłoni i stóp, a następnie promieniującego do innych części ciała. Przełomy takie są bardzo wyczerpujące i mogą trwać od kilku minut do kilku dni
• zawroty głowy, szumy w uszach, zachwiania równowagi
• zaburzenia neurologiczne w postaci hipertermii, spadku tolerancji wysokiej i niskiej temperatury otoczenia, zaburzeń wydzielania potu (anhydroza), bólu brzucha, parestezji
• zmiany skórne – angiokeratoma, tzw. wysypka kąpielówkowa

Angiokeratoma – wysypka kąpielówkowa

• choroby oczu takie jak zaćma, choroby rogówki
• nasilające się uszkodzenie słuchu
• zaburzenia układu krążenia w postaci przerostu mięśnia lewej komory serca (kardiomiopatia), wad zastawki dwudzielnej (niedomykalność), zaburzeń rytmu serca
• uszkodzenie nerek (białkomocz, zespół nerczycowy, przewlekła niewydolność nerek)

Objawy dotyczące układu krążenia i nerek występują w wieku dorosłym, pozostałe mogą pojawiać się w wieku młodzieńczym. Choroba wyraźniej objawia się u mężczyzn. Chorzy najczęściej umierają z powodu udaru mózgu i zawału serca. Zgon występuje zwykle w 40–50 r.ż.^[6]

Leczenie

Preparat Alfagalaktozydaza beta Fabrazyme 35 mg – sterylny, liofilizowany proszek do przygotowywania roztworu do iniekcji

Stosuje się wytworzoną metodami inżynierii genetycznej α-galaktozydazę A w postaci dożylnej. Istnieją dwa preparaty: agalzydaza beta (Fabrazyme firmy Genzyme) oraz agalzydaza alfa (Replagal firmy TKT)^[8]. Oba leki są dostępne w Polsce. Leczenie spowalnia postęp choroby i w części przypadków ogranicza objawy^[9]. Średni roczny koszt leczenia agalzydazą beta jednego pacjenta w Polsce (według danych z 2011 roku) wynosi 300 tysięcy dolarów^{[potrzebny przypis]}. Od maja 2016 roku dostępny jest również preparat migalastat (Galafold firmy Amicus Therapeutics) do podawania doustnego. Jest to szaperon farmakologiczny (ang. pharmacological chaperones) do doustnego podawania.http://web.archive.org/web/20190330233301/https://www.amicusrx.com/pi/galafold.pdf^{[potrzebny przypis]}. Lek może być stosowany u pacjentów z chorobą Fabry`ego w wieku powyżej 16 r.ż i potwierdzoną mutacją wrażliwą. Migalastat jako farmakologiczny szaperon umożliwia selektywne i odwracalne wiązanie z wysokim powinowactwem z miejscami aktywnymi niektórych zmutowanych form α-Gal A, których genotypy określa się jako mutacje wrażliwe. Wiązanie migalastatu powoduje stabilizację tych zmutowanych form α-Gal A w ergastoplazmie i przyspiesza ich odpowiednie kierowanie do lizosomów. Po ich przejściu do lizosomów, dysocjacja migalastatu przywraca aktywność α-Gal A, prowadząc do katabolizmu GL-3 i powiązanych substratów (MIG ChPL).

Jest lekiem podawanym doustnie, w przeciwieństwie do leczenia enzymatyczną terapią zastępczą podawaną w infuzji dożylnej. Migalastat wymaga obecności mutacji wrażliwej na jego działanie, które są stwierdzone u około 35-50% wszystkich chorych na chorobę Fabry’ego (Hughes 2017).

Odniesienia w kulturze masowej

• Serial Dr House – odcinek 112 tj. Sezon 6, część 2 (6x02) pt. „Epic Fail” – opowiada o informatyku cierpiącym na chorobę Fabry'ego^{[potrzebny przypis]}
• Serial Scrubs (w Polsce Hoży doktorzy) – Sezon 3, Odcinek 12 pt. „My Catalyst” – grupa studentów odpytuje dwóch rywalizujących między sobą lekarzy o rzadkie choroby^{[potrzebny przypis]}
• Serial Mystery Diagnosis Niezwykłe przypadki medyczne – Sezon 2, Odcinek 13 pt. „The Man Who Never Sweats”
• Serial Echo serca – odcinek 11^[10]
• Serial "Partners for Justice"- S2, E13- postać Doctor K
• Serial Na sygnale – sezon 2 odcinek 31 (Mały Książę)^{[potrzebny przypis]}