Cygnini

Cygnini – monotypowe plemię ptaków pływających z podrodziny gęsi (Anserinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Cygnini
Vigors, 1825
Łabędź niemy (Cygnus olor)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	gęsi
Plemię	Cygnini
Typ nomenklatoryczny
Plemię: Cygnus Bechstein, 1803 Rodzaj: Anas olor J.F. Gmelin, 1789
Synonimy Rodzaju: Cycnus Brookes, 1828[1] Chenopis Wagler, 1832[2] Olor Wagler, 1832[2] Cignus Wood, 1837[3] Chenopsis Reichenbach, 1852[4] Sthenelus[a] Stejneger, 1882[5] Sthenelides[b] Stejneger, 1884[6] Holor Olphe-Galliard, 1885[7] Clangocycnus Oberholser, 1908[8] Euolor Mathews & Iredale, 1917[9]
Rodzaje i gatunki
Cygnus Bechstein, 1803[10] 6 gatunków – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Plemię obejmuje gatunki występujące w Eurazji, obu Amerykach i Australii^[11].

Morfologia

Długość ciała 102–180 cm, rozpiętość skrzydeł 160–260 cm; masa ciała 3500–15500 g^[12]. Długa szyja o 23 lub 24 kręgach. Dziób równo-szeroki, przy końcu płaski i zaokrąglony. Nogi krótkie z długimi palcami. Barwa łabędzi jest biała lub czarna, w młodości szaro-popielata. Pióra łabędzi są gęste i sztywne, podbite gęstym puchem, bardzo sprężystym. Ze skóry garbowanej wraz z piórami robiono kiedyś drogie futro łabędzie. Skrzydła szerokie, ogon krótki. Chód niezgrabny, lot szybki i wytrzymały.

Tryb życia

Żywią się trawą i roślinami, a także wodnymi mięczakami i innymi drobnymi zwierzętami. Pływają bardzo szybko, ustawiając pióra skrzydeł pod wiatr. Łabędzie są monogamiczne, łączą się w trwałe pary. Gniazda naziemne. W czasie wysiadywania jaj samiec ciągle strzeże samicy, bierze udział w opiece nad pisklętami. Brak dymorfizmu płciowego. Głos donośny, krzykliwy, dzięki zakrzywionej w pętlę tchawicy. Łabędź niemy wydaje dźwięki syczące i chrapliwe. Trzymają się na powierzchni wód stojących, słodkich. W czasie wędrówek nocują na brzegach morskich.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1803 roku niemiecki botanik, zoolog i leśnik Johann Matthäus Bechstein w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii Niemiec^[10]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) łabędź niemy (C. olor).

Etymologia

• Cygnus (Cycnus, Cignus): łac. cygnus lub cycnus ‘łabędź’, do gr. κυκνος kuknos ‘łabędź’^[13].
• Chenopis (Chenopsis): gr. χην khēn, χηνος khēnos ‘gęś’; οψις opsis ‘wygląd’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas atrata Latham, 1790.
• Olor (Holor): łac. olor, oloris ‘łabędź’^[15]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[16]: Cygnus musicus Bechstein, 1809 (= Anas cygnus Linnaeus, 1758).
• Sthenelus: w mitologii greckiej Sthenel (gr. Σένελος, łac. Sthenelus), był władcą Ligurii i ojcem Kyknosa (gr. Κύκνος, łac. Cycnus)^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas melancorypha G.I. Molina, 1782.
• Sthenelides: rodzaj Sthenelus Stejneger, 1882; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[18].
• Clangocycnus: gr. κλαγγη klangē ‘hałas, brzęczenie’; κυκνος kuknos ‘łabędź’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cygnus buccinator J. Richardson, 1831.
• Euolor: gr. ευ eu ‘ładny’; rodzaj Olor Wagler, 1832^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas olor J.F. Gmelin, 1789

Podział systematyczny

Do plemienia należy jeden rodzaj, który obejmuje następujące, występujące współcześnie gatunki^[21]:

• Cygnus melancoryphus (G.I. Molina, 1782) – łabędź czarnoszyi
• Cygnus atratus (Latham, 1790) – łabędź czarny
• Cygnus olor (J.F. Gmelin, 1789) – łabędź niemy
• Cygnus columbianus (Ord, 1815) – łabędź czarnodzioby
• Cygnus buccinator J. Richardson, 1831 – łabędź trąbiący
• Cygnus cygnus (Linnaeus, 1758) – łabędź krzykliwy

oraz wymarłe:

• Cygnus falconeri Parker, 1865 - wymarły, plejstoceński gatunek olbrzymiego łabędzia z Malty i Sycylii
• Cygnus sumnerensis (Forbes, 1890) – wymarły gatunek z Nowej Zelandii, dawniej uważany za podgatunek łabędzia czarnego^[22]

Fragment kladogramu z uwzględnieniem żyjących współcześnie członków rodzaju Cygnus^[23]:

Cygnus	C. melancoryphus C. atratus C. olor C. cygnus C. columbianus ?C. buccinator

Zobacz też

• Brzydkie kaczątko – baśń H.Ch. Andersena
• Łabędź – herb szlachty polskiej

Uwagi

1. Młodszy homonim Sthenelus Marschall, 1873 (Coleoptera).
2. Nowa nazwa dla Sthenelus Stejneger, 1882.