Dawid Przepiórka

Dawid Przepiórka (ur. 22 grudnia 1880 w Warszawie, zm. w I poł. 1940 w Palmirach) – polski szachista i kompozytor szachowy pochodzenia żydowskiego, złoty medalista olimpijski, mistrz Polski, wicemistrz świata amatorów, działacz szachowy^[1].

Dawid Przepiórka

Data i miejsce urodzenia	22 grudnia 1880 Warszawa
Data i miejsce śmierci	1940 Palmiry
Obywatelstwo	Polska
Ranking FIDE	2612 (wrzesień 1929)
FIDE Top 100	15 (lipiec 1929)
Odznaczenia

Życiorys

Syn Izraela Przepiórki, bogatego warszawskiego inwestora budowlanego i Dwojry (Debory) Kon, córki lubelskiego rabina Szneura Zalmana Ladiera. Uznawany był za „genialne dziecko” – w 1892 r. rozegrał pokazową partię z mistrzem Janem Taubenhausem, którą wygrał. W 1895 r. opublikował swoje pierwsze zadania (dwuchodówki) w „Kurierze Warszawskim”. Maturę uzyskał eksternistycznie w VI Gimnazjum Męskim w Warszawie. W latach 1903–1905 studiował na wydziale matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1905–1914 przebywał w Niemczech, kontynuując studia na uniwersytecie w Getyndze, a następnie w Monachium^[2]. Lata I wojny światowej spędził w Szwajcarii. Uzyskany na turnieju w Coburgu w 1904 r. tytuł mistrza pozwolił mu uczestniczyć w turniejach międzynarodowych^[3].

W pierwszych dekadach XX wieku był uczestnikiem prestiżowych turniejów czołówki światowej. Największe indywidualne sukcesy odniósł w 1926 roku. Wygrał wówczas turniej w Monachium (przed Jefimem Bogolubowem i Rudolfem Spielmannem) oraz zwyciężył w pierwszych mistrzostwach Polski w Warszawie. W 1928 r. zajął II miejsce (za Maxem Euwe) podczas oficjalnych mistrzostw świata amatorów w Hadze, zdobywając tytuł wicemistrza świata^[3].

Był członkiem polskiej „złotej” drużyny olimpijskiej, która w 1930 r. w Hamburgu zdobyła złote medale, a rok później w Pradze – srebrne. Przepiórka osiągnął bardzo dobre rezultaty, odpowiednio 9 pkt (z 13 partii) i 10 pkt (z 17 partii)^[4].

Wśród miłośników szachów na całym świecie Przepiórka jest znany głównie jako autor kompozycji szachowych, specjalizujący się zwłaszcza w wielochodówkach. Opublikował około 160 zadań. Wychował wielu znanych problemistów, jego uczniami byli m.in. Marian Wróbel, Leon Tuhan-Baranowski i Aleksander Goldstein^[5].

Był również działaczem szachowym, stał na czele Komitetu Organizacyjnego, który doprowadził do powstania Polskiego Związku Szachowego. Był wieloletnim wiceprezesem Polskiego Związku Szachowego i mecenasem, który wspierał finansowo PZSZach^[6]. Redagował (od 1920) dział szachowy w „Tygodniku Ilustrowanym”, w „Kurierze Polskim” i „Dookoła Świata”. W latach 1926–1933 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Świat Szachowy”^[5].

Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za zasługi w organizacji szachowej olimpiady w Warszawie w 1935 roku. W 1936 r. został pierwszym w historii Polakiem, który otrzymał tytuł Honorowego Członka Międzynarodowej Federacji Szachowej^[7].

Podczas inwazji na Polskę w 1939 roku jego mieszkanie zostało zniszczone, a on przeprowadził się, aby dzielić mieszkanie z innym szachistą i swoim najbliższym współpracownikiem, Marianem Wróblem^[8]. W styczniu 1940 r. wraz z innymi miłośnikami szachów (ok. 30 osób, w tym Stanisław Kohn oraz Mojżesz Łowcki^[8].) został aresztowany przez gestapo w kawiarni szachowej mieszczącej się w prywatnym mieszkaniu Franciszka Kwiecińskiego przy ulicy Marszałkowskiej 76 (róg Hożej). Cała grupa przebywała w areszcie śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej. Tam Przepiórka wygłosił swój ostatni wykład poświęcony końcówkom: król i pion przeciwko królowi. Aresztowany wraz z Przepiórką Zygmunt Szulce kilka lat po wojnie opublikował wspomnienie o tych wydarzeniach^[9]. Podsumowując wywody Przepiórki, Szulce stworzył termin „linia Przepiórki”. Część szachistów przetrzymywanych na Daniłowiczowskiej została po kilku dniach wypuszczona. Osoby pochodzenia żydowskiego zostały przewiezione do więzienia Pawiak i w okresie styczeń–kwiecień 1940 rozstrzelane przez Niemców podczas masowych egzekucji w Palmirach^[10].

Prócz niego w Palmirach zostali zabici również inni aresztowani u Kwiecińskiego szachiści: Stanisław Kohn, Achilles Frydman, Mojżesz Łowcki, Moryc Abkin i inż. Jakub Rabinowicz (zięć Dawida Przepiórki).

W 2023 Międzynarodowa Federacja Szachowa pośmiertnie odznaczyła Dawida Przepiórkę tytułem mistrza FIDE kompozycji szachowej^[11].

Według retrospektywnego systemu Chessmetrics najwyżej sklasyfikowany był w lipcu 1929 r., zajmował wówczas 15. miejsce na świecie^[12].

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (12 października 1937)^[13]

Turnieje pamięci Dawida Przepiórki

Polski Związek Szachowy zorganizował turnieje szachowe (memoriały) pamięci Przepiórki w latach:

• w 1950 (Szczawno-Zdrój) – zwyciężył Paul Keres^[14]
• w 1957 (Szczawno-Zdrój) – zwyciężył Jefim Geller^[15]
• w 1983 (Warszawa) – zwyciężył Josif Dorfman^[16]
• w 2019 (Warszawa) – zwyciężył Alexey Kislinsky^[17][18]