Donald Sutherland

Donald McNichol Sutherland^[1][2] CC (ur. 17 lipca 1935 w Saint John, zm. 20 czerwca 2024 w Miami^[3]) – kanadyjski aktor i producent filmowy^[4]. Laureat honorowego Oscara za całokształt twórczości. Ojciec Kiefera i Rossifa.

Donald Sutherland

Donald Sutherland (2013)
Imię i nazwisko	Donald McNichol Sutherland
Data i miejsce urodzenia	17 lipca 1935 Saint John
Data i miejsce śmierci	20 czerwca 2024 Miami
Zawód	aktor, producent filmowy
Współmałżonek	Lois Hardwick (1959–1966; rozwód) Shirley Douglas (1966–1970; rozwód) Francine Racette (1972–2024; jego śmierć)
Lata aktywności	1962–2023
Odznaczenia

26 stycznia 2011 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 7024 Hollywood Boulevard^[5][6].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Saint John w kanadyjskiej prowincji Nowy Brunszwik jako syn Dorothy Isobel (z domu McNichol; 1892–1956) i Fredericka McLea Sutherlanda (1894–1983), który pracował w sprzedaży i prowadził lokalną spółkę gazową, elektryczną i autobusową^[7]. Jego matka była pochodzenia szkockiego, a ojciec miał korzenie szkockie, angielskie i niemieckie^[8]. Jako dziecko cierpiał na gorączkę reumatyczną, zapalenie wątroby i chorobę Heinego-Medina. W wieku 14 lat pracował w radiu CKBW-FM^[9]. Mając 19 lat Sutherland spędził cztery miesiące w ramach wymiany studenckiej w Finlandii, gdzie mieszkał w pobliżu kopalni żelaza w Otanmäki w regionie Kainuu^[10].

Po ukończeniu Bridgewater High School, studiował w Victoria College, University of Toronto, gdzie spotkał swoją pierwszą żonę Lois Hardwick i ukończył podwójny kierunek inżynieryjny i teatru. Był członkiem zespołu komediowego „UC Follies” w Toronto. W 1957 opuścił Kanadę i wyjechał do Wielkiej Brytanii, studiując w London Academy of Music and Dramatic Art^[11].

Kariera

W 1952 debiutował na scenie w roli Wally’ego Myersa w sztuce Jamesa Thurbera Męskie zwierzę w Hart House Theatre w Toronto^[7]. Pojawiał się w produkcjach na West Endzie^[12]. Przeniósł się do Szkocji, gdzie od 1960 przez 18 miesięcy grał w Perth Repertory Theatre. Jego współlokatorem był aktor Michael Sheard. Od początku do połowy lat 60. Sutherland zaczął grać małe role w brytyjskich filmach i telewizji, w tym Człowiek świata (1962), Święty (1965–1966) i Rewolwer i melonik (1967). Po raz pierwszy trafił przed kamery filmowe w dramacie Świat dziesięć razy przekroczony (The World Ten Times Over, 1963) z Sylvią Syms. W 1969 trafił na Broadway w musicalu Buck White^[13] z Muhammadem Ali.

W krótkim czasie jego wyraziste role wyniosły go na szczyty popularności i zapewniły stałe miejsce w historii kina w takich filmach jak: Parszywa dwunastka (1967)^[14], Złoto dla zuchwałych (1970), MASH (1970) i Klute (1971)^[15]. W późniejszym okresie stworzył szereg innych wybitnych kreacji w takich obrazach jak: Casanova Federico Felliniego (1976), Orzeł wylądował (1976), Zwyczajni ludzie (1980) czy Igła (1981)^[16].

W 1981 powrócił na Broadway w roli Humberta Humberta w przedstawieniu Edwarda Albeego Lolita^[17] na podstawie powieści Vladimira Nabokova Lolita z udziałem Clive’a Revilla i Iana Richardsona^[18].

Przez całą karierę pozostawał aktorem niezwykle aktywnym; ma na swoim koncie blisko 170 filmowych ról. Nigdy nie udało mu się jednak zdobyć nawet nominacji do nagrody Oscara. Otrzymał za to dwie statuetki Złotego Globu oraz 7 nominacji do niego. We wrześniu 2017 Amerykańska Akademia Filmowa ogłosiła przyznanie Sutherlandowi honorowego Oscara za całokształt twórczości aktorskiej^[19].

W latach 70. był zagorzałym przeciwnikiem wojny w Wietnamie.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 69. MFF w Cannes (2016).

Śmierć

Zmarł 20 czerwca 2024 pod opieką szpitalną w Miami na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc w wieku blisko 89 lat^[20].

Filmografia

• Fanatyk (1965) jako Joseph
• Gabinet Grozy doktora Zgrozy (1965) jako dr Bob Carroll
• Wszystko dla niej (1965) jako ojciec szukający autografu
• Escape Route (1966), odcinek serialu Święty, jako John Wood
• Mózg za miliard dolarów (1967) jako naukowiec przy komputerze
• Parszywa dwunastka (1967) jako Vernon L. Pinkley
• Złoto dla zuchwałych (1970) jako sierżant „Oddball”
• MASH (1970) jako kpt. Benjamin F. Pierce („Sokole Oko”)
• Zacznijcie rewolucję beze mnie (1970) jako Pierre/Charles
• Alex w Krainie Czarów (1970) jako Alex Morrison
• Klute (1971) jako John Klute
• Johnny poszedł na wojnę (1971) jako Jezus Chrystus
• Sposób na Alfreda (1971) jako ks. Henry Dupas
• Jego najlepszy numer (1973) jako Jesse Veldini
• Nie oglądaj się teraz (1973) jako John Baxter
• Szpiegomania (1974) jako Bruland
• Dzień szarańczy (1975) jako Homer Simpson
• Orzeł wylądował (1976) jako Liam Devlin
• Casanova (1976) jako Giacomo Casanova
• Wiek XX (1976) jako Attila Mellanchini
• Kino z Kentucky Fried Theater (1977) jako niezdarny kelner
• Więzy krwi (1978) jako Steve Carella
• W krzywym zwierciadle: Menażeria (1978; lub po prostu Menażeria) jako prof. Dave Jennings
• Inwazja łowców ciał (1978) jako Matthew Bennell
• Morderstwo na zlecenie (1979) jako Robert Lees
• Wyspa Niedźwiedzia (1979) jako Frank Lansing
• Wielki napad na pociąg (1979) jako Agar
• Zwyczajni ludzie (1980) jako Calvin Jarrett
• Igła (1981) jako Henry Faber
• Powrót Maxa Dugana (1983) jako Brian Costello
• Świry (1984) jako Weslake
• Rewolucja (1985) jako sierżant mjr Peasy
• Grzeszni chłopcy (1985) jako b. Thadeus
• Różaniec morderstw (1987) jako o. Robert Koesler
• Kłopoty ze szpiegami (1987) jako Appleton Porter
• Droga do domu (1989) jako dr Charles Loftis
• Sucha biała pora (1989) jako Ben du Toit
• Osadzony (1989) jako Warden Drumgoole
• Domena władzy (1990) jako Józef Burski
• Krzyk kamienia (1991) jako Ivan
• JFK (1991) jako Mr. X (L. Fletcher Prouty)
• Ognisty podmuch (1991) jako Ronald Bartel
• Buffy – postrach wampirów (1992) jako Merrick Jamison-Smythe
• Cień wilka (1992) jako Henderson
• Zakazany rytm (1993) jako Kirov
• Szósty stopień oddalenia (1993) jako Flan Kittredge
• Władcy marionetek (1994) jako Andrew Nivens
• W sieci (1994) jako Bob Garvin
• Epidemia (1995) jako gen. Donald „Donnie” McClintock
• Obywatel X (1995) jako płk. Michaił Fetisov
• Chybiony cel (1995) jako Garrett Lawton
• Czas zabijania (1996) jako Lucien Wilbanks
• Misja specjalna (1997) jako Jack Shaw
• Wróg naturalny (1997) jako Ted Robards
• Spisek (1997) jako Jacob Conrad
• Przed metą (1998) jako Bill Bowerman
• Łatwa forsa (1998) jako sędzia Rolf Rausenberger
• W sieci zła (1998) jako porucznik Stanton
• Wirus (1999) jako kpt. Robert Everton
• Instynkt (1999) jako dr Ben Hillard
• Hunley (1999) jako gen. Pierre G.T. Beauregard
• Przerażenie (2000) jako Michael
• Kosmiczni kowboje (2000) jako kpt. Jerry O’Neill
• Zasady walki (2000) jako Douglas Thomas
• Powstanie (2001) jako Adam Czerniaków
• Na wojennej ścieżce (2002) jako Clark M. Clifford
• Włoska robota (2003) jako John Bridger
• Sztorm na Bałtyku (2003) jako Lou Aldryn
• Wzgórze nadziei (2003) jako wielebny Monroe
• Miasteczko Salem (2004) jako Richard Straker
• Pani prezydent (2005-06; serial TV) jako Nathan Templeton
• Pan życia i śmierci (2005) – płk. Oliver Southern (głos)
• Broń dla każdego (2005) jako Carl Wilk
• Zorza polarna (2005) jako Ronald Shorter
• Dziewczyny z przemytu (2005) jako Bill Meehan
• Demon: Historia prawdziwa (2005) jako John Bell
• Dzikie plemię (2005) jako Ogden C. Osbourne
• Duma i uprzedzenie (2005) jako pan Bennet
• Pytając o miłość (2006) jako Hellfrick
• Święto piwa (2006) jako Johann von Wolfhaus
• Rewolta (2006) jako John Thorne
• Zabić wspomnienia (2007) jako sędzia David Raines
• Purchawka (2007) jako Lars
• Seks, kasa i kłopoty (2007-09; serial TV) jako Patrick "Tripp" Darling III
• Nie wszystko złoto, co się świeci (2008) jako Nigel Honeycutt
• Astro Boy (2009) – prezydent Stone (głos)
• Rzeźbiarz (2010) jako John Kranski
• Filary Ziemi (2010) jako Earl Bartholomew
• Mechanik (2011) jako Harry McKenna
• Szefowie wrogowie (2011) jako Jack Pellitt, ojciec Bobby’ego
• Dziewiąty legion (2011) jako wujek Marcusa
• Moby Dick (2011) jako o. Mapple
• Igrzyska śmierci (2012) jako prezydent Snow
• Operacja Sofia (2012) jako ambasador Ashdown
• Wyspa skarbów (2012) jako Flint
• Koneser (2013) jako Billy Whistler
• Igrzyska śmierci: W pierścieniu ognia (2013) jako prezydent Snow
• Przekraczając granice (2013; serial TV) jako Michel Dorn
• Igrzyska śmierci: Kosogłos. Część 1 (2014) jako prezydent Snow
• Igrzyska śmierci: Kosogłos. Część 2 (2015) jako prezydent Snow
• Ad Astra (2019) jako pułkownik Pruitt
• Telefon pana Harrigana (2022) jako pan Harrigan
• Igrzyska śmierci: Ballada ptaków i węży (2023) jako prezydent Snow^[a]

Nagrody

Rok	Nagroda	Kategoria	Film
1971	NAACP Image Awards	Wybitny aktor pierwszoplanowy w filmie fabularnym	Klute (1971)
1982	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach	Najlepszy aktor	Próg (1981)
1983	Nagroda Genie	Najlepszy występ aktora pierwszoplanowego
1995	Nagroda Emmy	Najlepszy aktor drugoplanowy w miniserialu lub filmie telewizyjnym	Obywatel X (1995)
1996	Złoty Glob	Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym
1999	Nagroda Satelita	Najlepszy aktor drugoplanowy	Przed metą (1998)
2003	Złoty Glob	Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym	Na ścieżce wojennej (2002)
2014	Teen Choice Awards	Najlepszy czarny charakter	Igrzyska śmierci: W pierścieniu ognia (2013)
2018	Nagroda Akademii Filmowej	Oscar za całokształt twórczości	–
	Festiwal Filmowy w Zurychu	Złote Oko za całokształt twórczości	–
2019	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián	Nagroda Donostia za całokształt twórczości	–
	76. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Nagroda Fondazione Mimmo Rotella	Obraz pożądania (2019)
2021	Nagroda Critics Choice	Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu limitowanym lub filmie telewizyjnym	Od nowa (2020)

Odznaczenia

• Companion Orderu Kanady – 2019^[21]
• Officer Orderu Kanady – nadanie 1978, wręczenie (inwestytura) 1979^[21]
• Medal Złotego Jubileuszu Królowej Elżbiety II (odmiana kanadyjska) – 2002^[22]
• Medal Diamentowego Jubileuszu Królowej Elżbiety II (odmiana kanadyjska) – 2012^[23]
• Lifetime Artistic Achievement (Film) – 2000^[24]
• Commandeur Orderu Sztuki i Literatury – Francja, 2012^[25]

Uwagi

1. Użytego do tego archiwalnych nagrać z filmu Igrzyska śmierci: Kosogłos. Część 1.