Emil Gaweł

Emil Gaweł (ur. 22 lutego 1876 w Przemyślu, zm. 16 lutego 1921 w Tule) – polski doktor praw, adwokat, działacz sokoli i społeczny, oficer.

Emil Gaweł

Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1876 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1921 Tuła
Zawód, zajęcie	adwokat
Miejsce zamieszkania	Sanok
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	doktor
Edukacja	C. K. Gimnazjum w Jaśle
Rodzice	Jan, Maria
Krewni i powinowaci	Ludwik Biliński (dziadek), Bronisław, Stanisław, Marian (bracia)

Życiorys

Emil Gaweł^[a] urodził się 22 lutego 1876 w Przemyślu^[1]. Był synem adwokata dr. Jana Gawła^[1] (1845-1913)^[2][3] i Marii Magdaleny z domu Bilińskiej (1848-1935^[4], córka Ludwika i Sabiny z domu Pieniążek)^[5][6]. Jego rodzeństwem byli: Bronisław (ur. 1879, zm. prawd. 1939, nauczyciel^[7]), Józef (jeden z bliźniąt, ur. i zm. 30 marca 1882^[8][5]), Władysław Zygmunt (drugi z bliźniąt, ur. 30 marca 1882^[9], zm. 14 maja 1882^[10]), Stanisław (1883-1951^[6], duchowny rzymskokatolicki, kapelan wojskowy^[11][12]), Janina Maria (1886-1972^[13][6]), Marian (1889–1937, oficer)^[14], Leonard (1893-1954^[15][16][6]).

Kształcił się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, w którym w 1892 ukończył VI klasę (w jego klasie byli m.in. Władysław Kucharski, Franciszek Słuszkiewicz)^[17][b]. W 1894 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Jaśle (w jego klasie był Piotr Niezgoda)^[18][c]. Pod koniec tego roku uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku został uznany przynależnym do gminy Sanok^[19]

W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej wstąpił do służby urzędniczej. Od około 1900 był auskultantem przy C. K. Sądzie Krajowym Wyższym w Krakowie oraz przy C. K. Sądzie Krajowym w Krakowie (adwokatem tamże był jego ojciec)^[20][21]. Uzyskał stopień doktora praw^[d]. W 1904 był koncypientem adwokackim w Jaśle^[22]. 22 maja 1909 został wpisany na listę adwokatów z siedzibą w Sanoku^[23]. Od tego roku był adwokatem przy C. K. Sądzie Powiatowym w Sanoku^[24]. Urzędował przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Sanoku^[25]. Przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku został wybrany przysięgłym zastępcą na rok 1913^[26]. Był żonaty^[27] (żona była działaczką Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku^[28]). 24 marca 1912 w mieszkaniu Emila Gawła i jego żony zostało dokonane włamanie na tle rabunkowym, następnie wyjaśnione po śledztwie prowadzonym przez sierżanta policji miejskiej Michała Guzika^[29].

Był wieloletnim członkiem i działaczem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1893, 1909, 1912)^[30][31][32], prezesem gniazda od 24 marca 1911^[33] do 1914^[34] (wybierany prezesem 24 marca 1911, 7 kwietnia 1913 – wówczas uzyskiwał mandat delegata do Związku i Okręgu), pierwszym zastępcą prezesa (wybrany 6 lutego 1920, także delegat do Związku i Okręgu)^[35]. Przewodniczył ostatniemu walnemu zgromadzeniu sanockiego „Sokoła” przed wybuchem I wojny światowej^[36]. Ponadto był członkiem wydziału sanockiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej^[37][38], od 8 grudnia 1810 był skarbnikiem założonego wówczas sanockiego związku okręgowego TSL^[39]. W październiku 1911 został członkiem komisji powszechnego podatku zarobkowego III klasy^[40]. Został członkiem zarządu założonej w 1911 firmy pod nazwą Polska Spółka Handlowa Kram T.S.L. w Sanoku (wraz z nim nauczyciele Józef Zachara i Stanisław Krogulski)^[41]. Działał w ramach sanockiego Towarzystwa św. Wincentego à Paulo^[42]. Funkcjonował jako redaktor czasopisma „Tygodnik Ziemi Sanockiej”^[43]. W wyborach do rady miejskiej w Sanoku w grudniu 1910 został zastępcą radnego^[44]. Był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[45].

W C. K. Armii został mianowany kadetem rezerwy artylerii fortecznej z dniem 1 stycznia 1902^[46]. Od tego czasu był przedzielony do rezerwy 2 Pułku artylerii fortecznej w Krakowie^[47], od około 1905 do 1907 jako zastępca oficera^[48]. Po uzyskaniu stopnia doktora praw, na początku stycznia 1907 jako rezerwowy kadet (zastępca oficera) został mianowany na stopień porucznika piechoty C. K. Obrony Krajowej w grupie nieaktywnych z dniem 1 stycznia 1907^[49][50]. W tym charakterze od tego czasu do około 1912 był przydzielony do 32 pułku piechoty obrony krajowej w Nowym Sączu^[51].

Tablica upamiętniająca działaczy sokolich w Sanoku

Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do armii austriackiej^[52][50]. Na początku września 1914 ogłoszono jego awans na nadporucznika obrony krajowej na czas wojny^[53]. Brał udział w obronie Twierdzy Przemyśl. Jako porucznik pospolitego ruszenia dokonał przekładu z języka niemieckiego felietonu pt. Pierwsze oblężenie Przemyśla. Wrzesień-październik 1914, którego autorem był dziennikarz Alexander Roda-Roda, wydanego w 1915, a wydrukowanego pierwotnie w piśmie „Neue Freie Presse” z 19 października 1914^[54]. Po upadku Twierdzy Przemyśl został wzięty przez Rosjan do niewoli, z której nie powrócił już do Sanoka^[55][50]. Według listy opracowywanej do 1939 przez Sekcję Historyczną Komendy Głównej Koła Żołnierzy b. 5 Syberyjskiej Dywizji WP i opublikowanej w czasopiśmie „Sybirak”, Emil Gaweł w stopniu porucznika zmarł 16 lutego 1921 w Tule^[56][57]. Według Tadeusza Miękisza, Emil Gaweł po kilku latach i odzyskaniu wolności w trakcie powrotu zarażony tyfusem zmarł już na ziemi niepodległej II Rzeczypospolitej^[50].

Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Emila Gawła^[58][59].

Uwagi

1. Od początku ewidencjonowania w austro-węgierskich Szematyzmach (od 1901) był określany jako „Emilian Gaweł”.
2. W 1904 uczestniczył w zjeździe jubileuszowym swojej klasy z sanockiego gimnazjum, której matura przypadła na rok 1894, zob. Po 10-ciu latach. „Gazeta Sanocka”. Nr 28, s. 3, 10 lipca 1904.
3. Wskazany jako Edmund Gaweł. Por. Księga pamiątkowa 70-lecia Państwowego Gimnazjum imienia króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle 1868-1938. Jasło: 1938, s. 117.
4. W Szematyzmach z lat 1903–1909 nie figurował. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 1109. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 1109. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 1116. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 1153. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 1162. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 1164. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 1231.