Ferenc Mádl

Ferenc Mádl (wym. [fɛrɛnts maːdl]; ur. 29 stycznia 1931 w Bánd, zm. 29 maja 2011 w Budapeszcie^[1]) – węgierski prawnik, polityk i nauczyciel akademicki, minister, od 4 sierpnia 2000 do 5 sierpnia 2005 prezydent Węgier.

Ferenc Mádl

Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1931 Bánd
Data i miejsce śmierci	29 maja 2011 Budapeszt
Prezydent Węgier
Okres	od 4 sierpnia 2000 do 5 sierpnia 2005
Poprzednik	Árpád Göncz
Następca	László Sólyom
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się w miejscowości Bánd w komitacie Veszprém. Kształcił się na Uniwersytecie w Peczu, następnie studiował prawo na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie (ELTE). Absolwentem tej uczelni został w 1955^[2][3]. W 1956 podjął pracę w Węgierskiej Akademii Nauk^[3]. Odmówił przystąpienia do partii komunistycznej, dzięki wsparciu węgierskich profesorów uzyskał możliwość kontynuowania nauki. W latach 1961–1963 kształcił się w zakresie prawa międzynarodowego i porównawczego na Uniwersytecie w Strasburgu. W 1964 otrzymał stopień kandydata nauk, obejmując kierownictwo jednego z departamentów akademii. W 1971 został wykładowcą na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa, w 1973 objął stanowisko profesorskie. W 1974 obronił doktorat na Węgierskiej Akademii Nauk, z którą w dalszym ciągu współpracował, otrzymując w 1987 godność członka korespondenta, a w 1993 członka zwyczajnego^[2][3]. W 1985 został kierownikiem katedry prawa prywatnego międzynarodowego na ELTE, a w członkiem zarządu UNIDROIT, międzyrządowej organizacji działającej na rzecz unifikacji prawa prywatnego międzynarodowego^[3]. Opublikował około 20 pozycji książkowych i 200 artykułów naukowych^[4].

Przed 1989 nie angażował się w działalność polityczną. 23 maja 1990 został ministrem bez teki do spraw polityki edukacyjnej i naukowej w rządzie Józsefa Antalla. Funkcję tę pełnił do 22 lutego 1993. Następnie do 15 lipca 1994 sprawował urząd ministra edukacji i kultury w gabinecie tego premiera i jego następcy Pétera Borossa. Później poza pracą naukową był też m.in. przewodniczącym rady dyrektorów fabryki porcelany w mieście Herend^[3].

W 1995 Węgierskie Forum Demokratyczne, Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa i Fidesz wystawiły jego kandydaturę na prezydenta. Zdominowany przez postkomunistów parlament poparł jednak ubiegającego się o reelekcję Árpáda Göncza. W kampanii parlamentarnej w 1998 wspierał Fidesz Viktora Orbána, a po jego zwycięstwie dołączył do rządowego komitetu doradczego^[3].

6 czerwca 2000 w trzeciej turze głosowania Ferenc Mádl został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta Węgier. Był kandydatem centroprawicowych partii rządzących – Fideszu, Węgierskiego Forum Demokratycznego i Niezależnej Partii Drobnych Rolników^[3]. Urząd objął 4 sierpnia 2000, a jego pięcioletnia kadencja zakończyła się 5 sierpnia 2005^[5]. Oficjalnie oświadczył wcześniej, że nie będzie ubiegał się o dopuszczalny ponowny wybór. Kontynuował działalność naukową, był również honorowym współprzewodniczącym projektu World Justice Project^[3].

Był żonaty z Dalmą Mádl (1932–2021)^[6], miał syna.

Wybrane publikacje

• A deliktuális felelősség a társadalom és a jog fejlődésének történetében (1964)
• Az Európai Gazdasági Közösség joga (1974)
• Összehasonlító nemzetközi magánjog (1978)
• The Law of Transactions (1982)
• Magyar nemzetközi magánjog és a nemzetközi gazdasági kapcsolatok joga (wspólnie z Lajosem Vékásem, 1985–2004, 8 wydań)
• A külgazdaság és a nemzetközi beruházások joga (1988)
• State and Economy in Transformation (1997)
• EU Integration Process – Enlargement and Institutional Reforms (1997)
• Az európai örökség útjain (1995)
• Állam és gazdaság – Forradalom a jog útján a közép- és kelet-európai országokban (1997)
• Quo vadis, Európa? (2004)

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (ex officio, 2000)
• Krzyż Wielki Legii Honorowej (Francja, 1999)
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej I klasy (Estonia, 2000)^[7]
• Order Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa, 2001)
• Order Orła Białego (Polska, 2001)^[8]
• Wielki Order Króla Tomisława (Chorwacja, 2002)^[9]
• Order Gwiazdy Białej (Estonia, 2002)^[10]
• Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia, 2002)^[11]
• Order Zasługi Republiki Włoskiej I klasy (Włochy, 2002)^[12]
• Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania, 2005)^[13]
• Order za Wybitne Zasługi (Słowenia, 2005)^[14]
• Nagroda Széchenyi-díj (1999)^[3]
• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2006)