Granica polsko-gdańska

Granica polsko-gdańska – istniejąca w okresie międzywojennym (1920–1939) granica państwowa o długości 139 km^[1][2][a] pomiędzy Wolnym Miastem Gdańskiem i Polską.

Granica międzypaństwowa

Państwa graniczące	Polska  Wolne Miasto Gdańsk
Okres istnienia	1920–1939
W obecnym przebiegu	nie istnieje, częściowo granica powiatu gdańskiego
Długość	139[1] km

Znak graniczny

Strażnica Kolibki

Kształtowanie się wspólnej granicy

Granica została wytyczona przez mocarstwa zachodnie, które powołały do życia Wolne Miasto Gdańsk. Art. 100 traktatu wersalskiego określił granice Wolnego Miasta Gdańska.

Przebieg granicy

Przebiegała w przybliżeniu jak granice powiatów sprzed I wojny światowej: północna granica powiatu tczewskiego i wschodnia powiatów wejherowskiego i kartuskiego (z wyjątkiem należących wcześniej do powiatu gdańskiego gmin Bysewo, Klukowo, Rębiechowo, Sulmin oraz obszarów dworskich Czaple, Kokoszki, Leźno, Lniska, Matarnia i Owczarnia^[3], które włączono w granice Polski). Wyjątkiem było także miasto Sopot, które pomimo dotychczasowej przynależności do powiatu kartuskiego włączono w skład Wolnego Miasta, ze względu na dominację ludności niemieckiej i położenie blisko granic powiatu gdańskiego. Ostatni, nadmorski odcinek granicy stanowił potok Swelina.

Na granicy zostały ustawione granitowe słupy graniczne z napisem Traite de Versailles / 28 Juin 1919 i literami P od strony Polski, FD od strony Wolnego Miasta i D od strony Niemiec. Słupy oznaczone były literą sekcji (od A do G) i kolejnym numerem. Słup A001 znajdował się u ujścia Sweliny do Zatoki Gdańskiej. Sekcja D przebiegała od Postołowa do Wisły. Liczyła ponad 30 kilometrów i ustawiono na niej 170 słupków granicznych. Wyznaczono również trzy przejścia graniczne, a jedno z nich mieściło się w Koźlinach. Był tutaj punkt kontroli celnej całodobowy dla ruchu pieszego i samochodowego^[4].

Dla upamiętnienia faktu istnienia granicy w gdańskiej dzielnicy Kokoszki, rondo na skrzyżowaniu ulicy Kartuskiej i Otomińskiej od 2016 roku nosi nazwę Rondo Graniczne Wolne Miasto Gdańsk – Rzeczpospolita Polska (1920–1939)^[5].

Wybrane przejścia graniczne[6]

• Kolibki/Steinfließ
• Sulmin/Ottomin
• Gołębiewko/Mittel Golmkau
• Lasy Oliwskie/Forst Oliva
• Hohenstein (kolejowe) i Kohling/Miłobądz (drogowe)

Weißenberg – miejsce styku trzech granic (polska, niemiecka – zobacz granica gdańsko-niemiecka – i gdańska).

Uwagi

1. Henryk Dominiczak określa długość granicy z Wolnym Miastem Gdańskiem na 121 km → Dominiczak 1997 ↓, s. 218

Zobacz też

• Granica gdańsko-niemiecka