Heket

Heket, Hekat (egip. Ḥḳt, Ḥqt; dosł. „Żaba”) – w mitologii egipskiej bogini narodzin i opiekunka kobiet rodzących.

Heket

bogini narodzin i opiekunka rodzących
Występowanie	mitologia egipska
Atrybuty	anch
Wcielenie zwierzęce	żaba
Teren kultu	starożytny Egipt
Szczególne miejsce kultu	Her-ur, okolice Hermopolis, Abydos
Rodzina
Mąż	Chnum

Amulet Heket z lapis lazuli (Epoka Późna)

Charakter i postać

Wyobrażano ją w postaci żaby (uważanej za symbol życia, płodności i narodzin)^[a], bądź jako kobietę z głową tego płaza. Wierzono, że jest bóstwem przekazującym tchnienie życia^[1], dlatego jednym z jej atrybutów był symbol życia anch^[b]. Wspomagała kobiety podczas porodu i połogu, wzywana m.in. dla złagodzenia cierpień rodzących; była również patronką położnych^[2].

Jej małżonkiem był Chnum – boski garncarz kształtujący z gliny na kole postacie ludzkie, w czym mu pomagała poprzez kształtowanie dziecka w łonie matki^[3]. Wraz z nim wchodziła w skład bóstw Enneady z Abydos (Abdżu)^[4] jako włączona do kręgu ozyriackiego. Występowała też w składzie hermopolitańskiej Ogdoady^[5][c]. W Epoce Późnej przedstawiano ją jako uczestniczącą w scenie pośmiertnego spłodzenia Horusa^[6].

Kult

Czczono ją głównie w Her-ur^[7], w okolicach Hermopolis, ośrodkiem kultu było również Abydos. W późniejszych czasach oddawano jej cześć przede wszystkim w Antinoe (rzym. Antinoopolis)^[8], choć w roli opiekunki rodzących i położnic w znacznym stopniu zastąpiła ją Toeris^[9].

Grecy utożsamiali ją z Ejlejtyją^[7]. Wcześniej, od epoki Starego Państwa Egipcjanie identyfikowali z nią także boginię Nechbet^[10].

Popularne były amulety z jej wyobrażeniem, wykonywane z barwnych kamieni, fajansu, kości słoniowej i itp. materiałów. Liczne figurki odnalezione w najstarszym kręgu świątynnym w Abydos mają charakter darów wotywnych. Wizerunek żaby, który w Epoce Późnej stał się symbolem odrodzenia, przejęty został następnie przez chrześcijaństwo wraz z rytualną formułą „ja jestem zmartwychwstanie”. W czasach Średniego Państwa umieszczany na magicznych nożach używanych przy porodzie^[11], później często spotykany na koptyjskich lampkach oliwnych^[12].

Uwagi

1. Miała użyczać długiego życia i nieśmiertelności, będąc symbolem zmartwychwstania jako corocznie rodząca się na wiosnę rzekomo ze szlamu nilowego i zmieniająca postać w trakcie swego rozwoju (Leksykon symboli Herdera. Warszawa: TCHU, 2009, s. 353).
2. Z tym znakiem zastępuje boginię Hathor jako towarzysząca scenie boskiego poczęcia faraona w przedstawieniach z Deir el-Bahari (Hilary Wilson: Lud faraonów. Warszawa: PIW, 1999, s. 59).
3. Wspólną cechą czterech par bóstw Ogdoady hermopolitańskiej było wyobrażanie ich z głowami żab lub węży (J. Lipińska, M. Marciniak: Mitologia starożytnego Egiptu. Warszawa: WAiF, 1986, s. 36).