I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze

I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze – polska szkoła z siedzibą w Samborze w okresie II Rzeczypospolitej, od 1938 o statusie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego.

I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze

gimnazjum / liceum ogólnokształcące
Gmach szkoły wybudowany w 1892
Państwo	Polska
Miejscowość	Sambor
Adres	ul. Hugona Kołłątaja 10, 4
Data założenia	1680
Patron	Adam Mickiewicz
Położenie na mapie Polski I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze
49,520030°N 23,197050°E

Historia

Widok od tyłu zabudowań (1892)

Budynek sali gimnastycznej (1892)

Widok współczesny gmachu szkoły

Gimnazjum zostało założone w 1680 przez ojców jezuitów, którzy prowadzili je do czasu kasaty zakonu w 1773^[1]. Od 1792 do 1816 szkoła pozostawała pod kuratelą miasta, później celem wsparcia placówki służył powołany fundusz naukowy^[1]. W okresie zaboru austriackiego pod koniec XIX wieku szkoła działała pod nazwą C. K. Wyższe Gimnazjum w Samborze, a na przełomie XIX/XX wieku jako C. K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze.

Od 11 marca 1891 do 15 sierpnia 1892 został wybudowany jednopiętrowy gmach gimnazjum, wzniesiony na planie litery E, frontem skierowany do ulicy Jana III Sobieskiego (budynek składał się z trzech kondygnacji: sutereny, parteru i piętra)^[2]. Autorem planu budynku oraz kierownikiem budowy był inżynier miejski, Karol Negrusz, zaś koszt w wysokości 130 tys. zł. pokryła gmina miasta Sambora^[3]. 5 września 1892 budynek został poświęcony, a 15 października tego roku oddany do użytku^[4]. Równolegle obok gmachu szkoły powstał budynek gimnastyczny^[5].

Po zakończeniu I wojny światowej oraz odzyskaniu przez Polskę niepodległości i nastaniu II Rzeczypospolitej w 1919 gimnazjum nadano imię Adama Mickiewicza^[1]. W latach 20. gimnazjum prowadzono w typie klasycznym^[1]. W latach 20. i 30. Gimnazjum mieściło się przy ulicy Hugona Kołłątaja 10^[1][6] (w 1939 roku pod numerem 4^[7]). W 1926 w Gimnazjum było osiem klas z 13 oddziałami, w których uczyło się łącznie 483 uczniów wyłącznie płci męskiej^[1] (tym niemniej w klasach gimnazjum uczyły się również dziewczęta w charakterze prywatystek^[8]). Na początku lat 30. istniało I Państwowe Gimnazjum Męskie typu dawnego klasycznego im. Adama Mickiewicza w Samborze. Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „I Państwowe Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze” zostało przekształcone w „I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Samborze” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter koedukacyjny, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym łączonym z przyrodniczym^[9]. Alternatywnie używano nazwy „I Państwowe Liceum i Gimnazjum (typu humanistycznego) im. Adama Mickiewicza w Samborze”. Do końca lat 30. uczniowie korzystali nadal z wybudowanej pod koniec XIX sali gimnastycznej^[10].

W 1911 utworzono samoistny zakład pod nazwą „Filia C. K. Gimnazjum w Samborze”, która później, w okresie II RP działała jako II Państwowe Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Samborze^[11][1].

Dyrektorzy

• ks. Tomasz Polański (1856 – 1862)
• Jan Kerekjarto (kier. od 1871, dyr. od 1872 do 1874)^[12]
• ks. Tomasz Barewicz (1874 – IX 1889)^[13]
• Maksymilian Krynicki (1889, zastępca dyrektora)^[14]
• Ignacy Petelenz (4 X 1889 –)
• Franciszek Tomaszewski (16 IX 1896 – 28 IX 1904)^[15][16]
• Józef Szafran (28 IX 1904 - )^[17][18]
• Michał Ptaszyk (kierownik, lata 20.)^[1]
• Władysław Piskozub (od 1 IV 1926^[19], do 1934^[20][21][22])
• dr Stefan Przyboś (kierownik od XII 1934^[23], dyrektor od X 1937^[24][25] do 1939^[26])

Nauczyciele

• Antoni Borzemski
• Antoni Gołkowski
• Emanuel Bujak
• ks. Hilarion Gmitryk
• Pawło Jasenycki
• Jan Killar
• ks. Józef Moskalik
• Czesław Nanke
• Maksymilian Nowicki
• Gustaw Przychocki
• Adam Pytel
• Zygmunt Zborucki

Uczniowie i absolwenci

Absolwenci

• Roman Albinowski – oficer
• Tadeusz Adamski – kawaler VM (1910)
• Stefan Balicki – pisarz
• Leon Bazała – oficer (1923)
• Włodzimierz Bańkowski – nauczyciel (1870)
• Władysław Byrka – prawnik, polityk
• Jan Chrząszczewski-Trzaska, oficer (1914)
• Andrij Czajkowski – adwokat, pisarz (1877)
• Wasylij Czemarnyk – duchowny greckokatolicki
• Marian Des Loges – bibliotekarz (1916)
• Ludwik Dziedzicki – pedagog^[27]
• Adolf Fiszer – oficer (1913)
• Bohdan Geisler – oficer (1914)
• Stanisław Głąbiński – polityk (1880)
• Feliks Godowski – oficer (1899)
• Bronisław Herman – legionista
• Maksymilian Iskrzycki – filolog klasyczny
• Wincenty Jabłoński – polityk (1879)
• Franciszek Kasparek – prawnik (1862)
• Tadeusz Kolasiński – oficer lekarz (1893)
• Stanisław Kotowicz – nauczyciel (1903)
• Stanisław Kubiński – inżynier (1907)
• Eugeniusz Kucharski – historyk i teoretyk literatury (1901)
• Hermann Loebl – polityk
• Stanisław Łucki – polityk (1901)
• Mieczysław Małek – samorządowiec, oficer (1905)
• Stanisław Michałowski – starosta (1899)
• Mychajło Minczakewycz – duchowny greckokatolicki
• Edmund Mochnacki – polityk
• Czesław Nanke – historyk (1902)
• Roman Negrusz – naukowiec (1892)
• Andrzej Paluch – nauczyciel, bibliotekarz, muzyk (1907)
• Adam Pasiewicz – oficer Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (1913)
• Roman Pollak – historyk (1905)
• Stanisław Porembalski – samorządowiec, oficer (1905)
• Rudolf Różycki – sędzia
• Mirosław Rzepecki – duchowny greckokatolicki (1907)
• Aleksander Rutkowski – oficer (1902)
• Aleksander Semkowicz – mediewista
• Cyryl Sielecki – duchowny greckokatolicki
• Witold Skalski – profesor (1899)
• Alfred Adam Słociński – oficer (1928)
• Władysław Smereka – duchowny rzymskokatolicki (1926)
• Iwan Snihurski – duchowny greckokatolicki
• Kamil Stefko – prawnik (1892)
• Julian Szemelowski – adwokat, polityk (1841)
• Teodor Szemelowski – adwokat, polityk
• Stepan Tomasziwskyj – historyk, polityk (1905)
• Jan Towarnicki – lekarz
• Bronisław Wiktor – architekt, malarz (1905)
• Aleksander Zarzycki – pianista
• Dominik Zbrożek – inżynier geodeta, rektor Politechnice Lwowskiej (1849)
• Jan Zołoteńki – prawnik, burmistrz Starej Soli (1894)
• Józef Zołoteńki – prawnik, oficer (1897)

Uczniowie

• Józef Blauer – legionista
• Józef Drotlew – oficer
• Henryk Kieszkowski – ziemianin, polityk
• Marian Kister – wydawca
• Platon Kostecki – pisarz, poeta, dziennikarz
• Franciszek Lurski – oficer
• Stanisław Lurski – oficer
• Bronisław Łoziński – prawnik, historyk
• Walery Łoziński – pisarz
• Jan Nałęcz-Koniuszewski – oficer
• Mieczysław Orłowicz – krajoznawca
• Stanisław Pawłowski – geograf
• Władysław Tadeusz Podoski – oficer
• Michał Popiel – polityk
• Włodzimierz Stebelski – literat
• Marcin Zieliński – lekarz, oficer