Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Idaho

stan w Stanach Zjednoczonych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Idahomap
Remove ads

Idaho (wymowa:/ˈaɪdəhoʊ/ⓘ) – stan na północnym zachodzie Stanów Zjednoczonych. Na zachodzie graniczy z Waszyngtonem i Oregonem, na południu z Nevadą i Utah, na wschodzie z Wyoming i Montaną, a na północy z Kanadą. Obszar północnej i środkowej części stanu jest górzysty (Góry Skaliste). Na południu występują równiny (dolina rzeki Snake).

Ten artykuł dotyczy stanu. Zobacz też: inne znaczenia.
Szybkie fakty Państwo, Stolica ...

Przydomek The Gem State (dosłownie Stan Kamieniołomów) wziął się od wydobycia w stanie 72 kamieni szlachetnych i półszlachetnych[3]. Stan produkuje około jednej trzeciej całkowitych zbiorów ziemniaków w kraju[3]. Idaho National Laboratory jest wiodącym laboratorium badawczym Departamentu Energii[4]. Najważniejsze gałęzie przemysłu w Idaho to: rolnictwo, produkcja i turystyka[3]. Co roku stan ten odwiedza ponad 20 milionów turystów[3]. Stan słynie ze sportów zimowych i posiada 18 ośrodków narciarskich[5].

Remove ads

Historia

  • 1805 – Meriwether Lewis i William Clark prowadzili przez terytorium wojskową ekspedycję w celu odkrycia drogi do Oceanu Spokojnego.
  • 1860 – Na teren Idaho dotarli mormoni i założyli pierwszą stałą osadę, Franklin.
  • 1863 – Idaho otrzymało status terytorium.
  • 1876–1877 – Toczyły się walki z Indianami.
  • 3 lipca 1890 – Idaho zostało przyjęte do Unii (jako 43. stan).

Geografia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Snake River

Znaczna część stanu Idaho jest górzysta[6]. Najwyższym szczytem jest Borah Peak (3859 m n.p.m.)[7]. Panuje tam klimat kontynentalny z wpływami morskiego. Głównymi rzekami są Snake, Clearwater oraz Salmon. Kompleks trzech zapór, należący do Idaho Power, znajduje się na rzece Snake w Hells Canyon, która jest najgłębszym wąwozem rzecznym w Ameryce Północnej[8]. Na terenie Idaho znajduje się 29 parków stanowych.

Siedem lasów narodowych Idaho obejmuje prawie 40% powierzchni lądowej stanu, co stanowi wyższy odsetek, niż w jakimkolwiek innym stanie[9]. W stanie jest około 2000 jezior, w tym warte uwagi, jak: Coeur d'Alene i Pend Oreille[10].

W skład stanu wchodzi 45 hrabstw, z których największym jest Owyhee, a najbardziej zaludnionym Ada.  

Miasta

Thumb
Największe miasta w stanie Idaho, powyżej 35 000 mieszkańców (2021)[11]

Na terenie stanu Idaho znajduje się 200 miast (city), w tym trzy o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 25 powyżej 10 000 mieszkańców, a 83 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[11].

Lista miast zamieszkanych przez 1000 lub więcej osób (2021 r.)[11]:

Remove ads

Demografia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Mapa gęstości zaludnienia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Idaho liczy 1 839 106 mieszkańców, co oznacza wzrost o 271 524 (17,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[12]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 23,8% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,4% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,7% ludności stanu stanowią kobiety[13].

Według danych z 2018 roku Idaho ma jeden z najwyższych przyrostów naturalnych (2,1%) wśród stanów USA[14].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są[15]:

  • język angielski – 89,71%
  • język hiszpański – 7,65%
  • język niemiecki – 0,37%.

Rasy i pochodzenie

Według danych pięcioletnich z 2022 roku, 84,9% mieszkańców stanowiła ludność biała (80,1% bez Latynosów), 7,2% miało rasę mieszaną, 1,3% to Azjaci, 1,2% rdzenna ludność Ameryki, 0,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie i 0,15% Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 13,1% ludności stanu[16].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia angielskiego (18,2%), niemieckiego (16,2%), meksykańskiego (10,7%), irlandzkiego (9,2%), amerykańskiego (5,7%), norweskiego lub szwedzkiego (5,3%), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (4%) i włoskiego (3,1%). Liczbę Polonii oszacowano na 21,7 tys. (1,2%)[16].

Religia

Thumb
Świątynia mormońska w Twin Falls

Dane z 2014[17]:

Stan posiada drugi (po Utah) co do wielkości odsetek mormonów, z największą koncentracją w hrabstwie Madison, gdzie stanowią 68% populacji[20].

Gospodarka

Nieruchomości, produkcja, opieka zdrowotna i budownictwo należą do najważniejszych czynników wchodzących w skład PKB stanu. Kolejne sektory obejmują: rolnictwo, przetwórstwo żywności, górnictwo i sektor chemiczny[8]. Przemysł: spożywczy, chemiczny, hutniczy, maszynowy, wydobywczy (rudy cynku i ołowiu, srebro).

W 2023 r. energia wodna stanowiła 43% całkowitej produkcji energii elektrycznej w stanie Idaho, następnie gaz ziemny odpowiadał za 32%, energia wiatrowa wytworzyła 15% i energia słoneczna – 7%. Stan jest bogaty w zasoby srebra, złota, kobaltu i wiele innych minerałów, ale ma niewiele rezerw paliw kopalnych[8].

Stan produkuje około jednej trzeciej całkowitych zbiorów ziemniaków w kraju, ale także plasuje się w czołówce stanów pod względem produkcji jęczmienia, mięty pieprzowej, chmielu, buraków cukrowych, mleka, sera, cebuli i innych[21]. Produkcja pstrągów, austriackiego grochu zimowego i soczewicy należą do najwyższych w kraju[3]. Do najważniejszych produktów rolnych pod względem zysku w Idaho należą: mleko i inne produkty mleczne, bydło i cielęta, ziemniaki, siano i pszenica[21].

Remove ads

Uczelnie

Polityka

Mając cztery głosy elektorskie, Idaho wybierało republikańskiego kandydata na prezydenta od ponad pół wieku. Ostatni raz stan głosował na kandydata Demokratów w 1964 roku, kiedy urzędujący prezydent Lyndon B. Johnson startował przeciwko republikaninowi Barry'emu Goldwaterowi[3]. W stronę Demokratów przechylają się jedynie hrabstwa Blaine i Teton[22].

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads