Inulina

Inulina (łac. inulinum) – polisacharyd^[1] zbudowany z około 30–35 cząsteczek monocukrów połączonych wiązaniami β-2,1-glikozydowymi w nierozgałęziony łańcuch. Łańcuch ten, zbudowany z reszt β-D-fruktofuranozy, zawiera jedną terminalnie umieszczoną cząsteczkę D-glukozy (na końcu redukującym) oraz drugą, w środku łańcucha, połączoną wiązaniem 1,3-glikozydowym^[2]. Masa cząsteczkowa inuliny to ok. 5000 Da. Należy do fruktanów, jest prebiotykiem^[3].

Inulina

Identyfikacja
Numer CAS	9005-80-5
PubChem	24763
DrugBank	DB00638
InChIKey JYJIGFIDKWBXDU-MNNPPOADSA-N
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-12-11] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów inulina z bulw dalii Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki).
Klasyfikacja medyczna
ATC	V04CH01

Człowiek nie trawi inuliny^[4]. Jej rozkładu dokonują bakterie w okrężnicy^[4]. Spożywanie dużych ilości inuliny (ponad 20 - 30 g/ doba) może powodować wzdęcie, ból brzucha, w skrajnym przypadku biegunkę^[5].

Właściwości fizyczne i chemiczne

Jest białym proszkiem o łagodnym słodkim smaku^[6], w konsystencji przypomina skrobię (nazywano ją „skrobią georginiową”).

Inulina jest rozpuszczalna w ciepłej wodzie, nie rozpuszcza się w etanolu^[7]. Nie daje zabarwienia z jodem, wytrąca się z roztworu w niskich temperaturach (0 °C), co ułatwia jej otrzymywanie. Roztwory wodne inuliny skręcają płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo. Inulina w przeciwieństwie do skrobi ma wyraźnie zaznaczoną siłę redukcyjną; pod działaniem kwasów lub enzymu inulinazy zostaje rozłożona całkowicie do fruktozy^[8].

Występowanie i rola biologiczna

Jest materiałem zapasowym, gromadzonym w wakuolach^[9].

Rośliny wytwarzające inulinę to:

• rodzina Asteraceae (dawniej Compositae)
  • łopian większy (Arctium lappa)
  • cykoria podróżnik (Cichorium intybus)
  • karczoch hiszpański (Cynara cardunculus)
  • dalia (Dahlia spp.)
  • słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus)
  • oman wielki (Inula helenium)
  • wężymord czarny korzeń (Scorzonera hispanica)
  • mniszek lekarski (Taraxacum officinale)
  • Silphium trifoliatum^[10]
• rodzina Campanulaceae
  • dzwonek kropkowany (Campanula punktata)
  • Codonopsis lanceolata
  • rozwar (Platycodon grandiflorum)
• rodzina Iridaceae
  • kosaciec bródkowy (Iris germanica)^[11]
• rodzina Dioscoreaceae
  • pochrzyn Dioscorea spp.
• rodzina Alliaceae
  • cebula zwyczajna (Allium cepa)
  • czosnek pospolity (Allium sativum)
• Rodzina Agavaceae
  • agawa (Agave spp.)

W mniejszych ilościach występuje w wielu roślinach jednoliściennych, np. w niektórych trawach – w rozłogach perzu.

W roślinach inulina magazynowana jest przede wszystkim w bulwach, kłączach i dolnych częściach łodyg oraz w mniejszych ilościach w liściach. Średnia zawartość inuliny w surowcach roślinnych:

• korzenie Silphium trifoliatum – 38%
• korzenie mniszka lekarskiego – 34%
• korzenie cykorii – 44%
• korzenie omanu – 34%
• kłącza słonecznika bulwiastego – 52%^[10].

Zastosowanie

• prebiotyk – stymuluje wzrost korzystnej mikroflory przewodu pokarmowego (Bifidobacterium), powoduje obniżenie poziomu cholesterolu i lipidów w surowicy krwi, usprawnia pracę przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, redukuje toksyczne metabolity, poprawia wchłanianie wapnia z układu pokarmowego^[6][12]
• w lecznictwie oraz dietetyce (preparaty wspomagające odchudzanie)^[6]
• wykazuje działanie przeciwcukrzycowe^[12]
• wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe - obniża poziom cholesterolu we krwi^[12]
• dodatek do żywności w jogurtach, serkach, deserach mlecznych, piankach, lodach, margarynach, czekoladach^[3]
• w technologii żywności stosowana jako środek zastępujący tłuszcz w produktach cukierniczych (produkcja lukrów, beztłuszczowych dekoracji na produktach)
• może obniżać ryzyko raka jelita grubego^[13]
• w diagnostyce chorób nerek (określanie szybkości filtracji w kłębuszkach nerkowych)^[14]
• wykorzystywana jest do produkcji syropu wysokofruktozowego^[14]

Pochodzenie nazwy

Nazwa „inulina” wywodzi się od łacińskiego słowa Inula, oznaczającego rodzaj roślin, w których stwierdzono ją po raz pierwszy^[15]. Termin ten wprowadził Thomson w 1811 roku^[16].