Józef Bilewski

Józef Bilewski^[a], do 1938 Baran^[3] (ur. 4 marca 1899 w Racławówce, zm. 16 lub 17 kwietnia 1940 w Katyniu^[4]) – polski lekkoatleta, olimpijczyk, kapitan artylerii Wojska Polskiego, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą^[5], ofiara zbrodni katyńskiej.

Józef Bilewski

Józef Baran

kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1899 Racławówka
Data i miejsce śmierci	16 lub 17 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1917–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Akademia Wychowania Fizycznego
Stanowiska	kierownik oddziału cywilnego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska obrona Lwowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa: kampania wrześniowa
Odznaczenia

Józef Bilewski
(do 1938 Baran)

Data i miejsce urodzenia	4 marca 1899 Racławówka
Data i miejsce śmierci	16 lub 17 kwietnia 1940 Katyń
Informacje klubowe
Klub	Resovia Pogoń Lwów AZS Poznań CWKS Legia Warszawa
Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska Mistrzostwa Polski złoto 1922, 1926 pchnięcie kulą złoto 1926, 1927, 1929 rzut dyskiem

Rodzina

Był synem Tomasza Barana i Zofii z domu Gubernat^[6]. Miał trzech braci (Jana, Antoniego i Stanisława) oraz trzy siostry (Zofię, Marię i Annę). Wszyscy byli uzdolnieni sportowo^[7]. Jego żoną była Halina Maria z Witosławskich^[5].

Służba wojskowa

W czasie I wojny światowej (od marca 1917 do 2 listopada 1918) służył w cesarskiej i królewskiej Armii. Początkowo w 17 pułku piechoty, a następnie w 56 pułku artylerii ciężkiej. W 1918 ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Ołomuńcu^[7].

W listopadzie tego roku wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego^[7]. Podczas wojny polsko-ukraińskiej w szeregach Pułku Piechoty Ziemi Rzeszowskiej wziął udział w obronie Lwowa. Po zakończeniu wojny z bolszewikami został przeniesiony do 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie. Od 1 sierpnia 1920 do 15 lutego 1921 ukończył II kurs zawodowy w Szkole Podchorążych Artylerii w Poznaniu, jednocześnie będąc instruktorem sportowym. Awansowany do stopnia podporucznika z dniem 1 marca 1921, pozostał w szkole. Po rozwiązaniu Szkoły Podchorążych Artylerii w grudniu 1921 i przeniesieniu jej kadry do nowo utworzonego Obozu Szkolnego Artylerii w Toruniu, pełnił tam również funkcję instruktora sportowego. W 1922 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym i Realnym w Toruniu i przeniesienie do 5 pułku artylerii polowej we Lwowie na stanowisko dowódcy baterii^[1]. Na stopień porucznika awansował ze starszeństwem z 1 czerwca 1921^[8]. W 1924 pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia Strzeleckiego Piechoty (Centralnej Szkole Strzelniczej). W latach 1925–1926 był słuchaczem kursu w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportów w Poznaniu. Po ukończeniu kursu kierował wychowaniem fizycznym w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. W kwietniu 1928 został przeniesiony do kadry oficerów artylerii z równoczesnym przydziałem do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu na stanowisko dowódcy kompanii szermierczej^[9]. W następnym roku został przeniesiony do nowo powstałego Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, gdzie w 1932 ukończył kursy, a następnie pracował tam jako wykładowca lekkoatletyki i gier sportowych, zaś również w 1932 ukończył kurs gimnastycznych BRUKHLA w Ollerup (Dania). Ponadto wykładał na Wydziale Mechanicznym Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. E. Wawelberga i S. Rotwanda. Na stopień kapitana awansował ze starszeństwem z 1 stycznia 1932^[10]. W marcu 1939 pełnił służbę w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie na stanowisku kierownika oddziału cywilnego^[11].

Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym 24 sierpnia 1939 zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym udał się do Włodzimierza Wołyńskiego. Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, 20 września w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej^[12]. Najpierw trafił do obozu przejściowego w Szepetówce, a stamtąd do obozu jenieckiego w Kozielsku^[5]. 15 kwietnia 1940 przekazano go do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego^[13]. 16 lub 17 kwietnia 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu i tam pogrzebany^[13] w bezimiennej mogile zbiorowej, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[14][15].

W Lesie Katyńskim prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[16]. W 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 1856^[17][18][5]. Przy zwłokach Józefa Bilewskiego zostały odnalezione: legitymacja oficerska^[19], karta szczepień, wizytówki oraz fotografie^[20]. Figuruje na liście wywózkowej 029/1 z kwietnia 1940^[5].

Kariera sportowa

Był zawodnikiem Resovii^[21], sekcji lekkoatletycznej Pogoni Lwów, AZS Poznań i CWKS Legia Warszawa. Został dwukrotnym złotym medalistą mistrzostw Polski w pchnięciu kulą (1922 i 1926) i w rzucie dyskiem (1926, 1927 i 1929) oraz szesnastokrotnym rekordzistą Polski w obu dyscyplinach. W 1928 uczestniczył w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie^[5]. Zajął 18 miejsce (41,77 m) w rzucie dyskiem^[21]. Cztery lata później był kierownikiem polskiej grupy lekkoatletycznej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles. W kierowanej przez niego grupie znalazło się dwoje mistrzów olimpijskich: Stanisława Walasiewicz i Janusz Kusociński^[21][12]. Po zakończeniu czynnej kariery sportowej rozpoczął pracę trenerską i sędziowską^[6]. Był działaczem Polskiego Związku Lekkiej Atletyki i Polskiego Związku Olimpijskiego. Publikował artykuły w „Przeglądzie Sportowym” i był współautorem podręczników sportowych^[5][7].

Upamiętnienie

Symboliczne upamiętnienie Józefa Barana Bilewskiego na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie.

Tablica upamiętniająca polskich olimpijczyków pomordowanych przez NKWD w bazylice katedralnej św. Michała i św. Floriana w Warszawie.

Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie^[22].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień majora^[23][24][25]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[26][27][28].

24 kwietnia 2008, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, na którym mecze rozgrywa KP Legia Warszawa, został zasadzony Dąb Pamięci, honorujący Józefa Bilewskiego^[29].

Józefowi Bilewskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)^[30].

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (1931)^[10]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[31]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[31]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[31]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[31]
• Odznaka Honorowa „Orlęta”^[5]

Zobacz też

• Mistrzostwa Polski seniorów w lekkiej atletyce 1922
• polscy olimpijczycy
• Polska na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1928
• Polska na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1932
• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
• Światowy Dzień Pamięci Ofiar Katynia

Uwagi

1. W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Józef II Baran”, a następnie „Józef II Bilewski”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko^[1][2].