Józef Gardecki

Józef Gardecki (ur. 29 lutego 1880 w Warszawie^[1], zm. w 1952 w Górze Kalwarii^[2]) – polski rzeźbiarz tworzący w stylu secesji. Zajmował się też reżyserowaniem teatrów robotniczych pod zaborami.

Józef Gardecki

Data i miejsce urodzenia	29 lutego 1880 Warszawa
Data i miejsce śmierci	1952 Góra Kalwaria
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	rzeźbiarstwo
Epoka	secesja

Grób rzeźbiarza Józefa Gardeckiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

Syn Józefa i Walerii z Korytkowskich^[1]. Od 1892 uczył się w Warszawskiej Szkole Rysunku na Placu Teatralnym. Od końca XIX wieku prowadził w Warszawie amatorski teatr robotniczy. Wystawiano m.in. Dziady i Wesele. Teatr nie posiadał własnej sceny, grywał w prywatnych mieszkaniach, na polanach leśnych czy na plebaniach.

Od 1901 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1907–1909 mieszkał w Paryżu, gdzie uczył się rzeźbiarstwa u samego Rodina. W latach 1910–1926 prowadził w Warszawie pracownię rzeźbiarsko-sztukatorską^[2].

W trakcie rewolucji 1905 roku, z inspiracji Stefana Żeromskiego, Józef Gardecki wraz z grupą koszykarzy wystawił w Nałęczowie nielegalną wówczas sztukę, III część Dziadów. Wśród widzów obecni byli m.in. Bolesław Prus, Ignacy Matuszewski i Mieczysław Biernacki^[3].

17 kwietnia 1906 roku w Warszawie ożenił się z Jadwigą Rudnicką (1879–1964)^[4]. Po ceremonii ślubnej małżeństwo odwiedziło brata Rudnickiej, więzionego na Pawiaku za działalność rewolucyjną^[5]. Gardecki pomagał ruchowi robotniczemu pod zaborami, przemycając z Krakowa do Królestwa Polskiego nielegalne wydawnictwa Polskiej Partii Socjalistycznej. Rozdawał je robotnikom i chłopom; brał udział w agitacji^[6].

Gardecki przyjaźnił się z nauczycielkami oświatowymi Stefanią Sempołowską i Heleną Skłodowską-Szalay oraz filozofem i historykiem filozofii Władysławem Tatarkiewiczem^[7].

Był twórcą fryzu budynku krakowskiego Starego Teatru wykonanego w 1906^[8].

W 1944, podczas powstania warszawskiego, jego mieszkanie i pracownia zostały spalone przez Niemców, z prawie całym dorobkiem artystycznym.

Zmarł w 1952. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 321-1-11/12)^[9].

Upamiętnienie

Józef Gardecki jest patronem Szkoły Podstawowej nr 225 w Warszawie od 1961 roku. Hol szkoły ozdabia jedna z niewielu ocalałych rzeźb Gardeckiego „Oracz”, symbol pracy i wysiłku^[10].