Język maltański

Język maltański (malt. l-Ilsien Malti) – język z grupy semickiej w ramach rodziny afroazjatyckiej. Maltański jest używany m.in. przez około 570 tys. osób na Malcie, gdzie od 1964 jest językiem urzędowym^[1][2].

l-Ilsien Malti

Obszar	Malta, Kanada, Australia i inne
Liczba mówiących	570 tysięcy
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki afroazjatyckie Języki semickie Języki centralnosemickie(inne języki) Język sycylijsko-arabski(inne języki) Język maltański
Status oficjalny
język urzędowy	Malta jeden z urzędowych w Unii Europejskiej (z pewnymi wyjątkami do 30 kwietnia 2007 włącznie)
Organ regulujący	Narodowa Rada Języka Maltańskiego
Ethnologue	1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1	mt
ISO 639-2	mlt
ISO 639-3	mlt
IETF	mt
Glottolog	malt1254
Ethnologue	mlt
GOST 7.75–97	млт 430
WALS	mlt
SIL	mlt
Występowanie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku maltańskim Słownik języka maltańskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Maltański jest spokrewniony z językiem arabskim, a dokładniej z dialektami zachodnimi języka arabskiego, szczególnie z dialektem tunezyjskim. Wiele zapożyczeń czerpał z języków włoskiego i angielskiego. Jest to jedyny język semicki zapisywany wyłącznie alfabetem łacińskim^[1][3][4]. Niektórzy lingwiści sądzą, że maltański może być potomkiem wymarłego języka fenickiego^[5]. Najstarszym znanym tekstem zapisanym po maltańsku jest Il-Kantilena (malt. Xidew il-Qada), wiersz pochodzący z XV wieku, pióra Pietru Caxaro(inne języki).

Maltański bardzo długo pozostawał językiem wyłącznie mówionym. W piśmiennictwie początkowo używano alfabetu arabskiego, a dopiero później łacińskiego.

Alfabet

Alfabet maltański składa się z 5 samogłosek (a, e, i, o, u) i 23 spółgłosek (b, ċ, d, f, g, ġ, h, ħ, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, ż, z). Zawiera on także 1 dyftong (ie) i 1 dwuznak (għ). Pomimo istnienia litery ċ nie ma litery c. Ponadto, odwrotnie niż w alfabecie polskim, litera ż stoi przed literą z.

Wymowa

Litera	Nazwa	IPA	Odpowiednik arabski
A a	a – anġlu (anioł)	a	ـَ ، ـَا
B b	be – ballun (piłka)	b	ب
Ċ ċ	ċe – ċavetta (klucz)	ʧ	(چ)
D d	de – dar (dom)	d	د
E e	e – envelopp (koperta)	ɛ	(ـَ ، ـَي)
F f	effe – fjura (kwiat)	f	ف
Ġ ġ	ġe – ġelat (lody)	ʤ	ج
G g	ge – gallettina (biszkopt)	ɡ	(ج ، گ)
GĦ għ	ajn – għasfur (ptak)	ʕː, ħː	ع ، ح
H h	akka – hu (on)	ħ[a]	ه
Ħ ħ	ħe – ħanżir (świnia)	ħ	ح
I i	i – ikel (jedzenie)	i	ـِ
IE ie	ie – ieqaf (stop)	iɛ, iː	ـِي
J j	je – jott (jacht)	j	ي
K k	ke – kelb (pies)	k	ك
L l	elle – libsa (sukienka)	l	ل
M m	emme – mara (kobieta)	m	م
N n	enne – nanna (babka)	n	ن
O o	o – ors (niedźwiedź)	o	(ـُ ، ـَو)
P p	pe – paġna (strona)	p	(پ)
Q q	qe – qattus (kot)	ʔ	ء ، ق
R r	erre – reġina (królowa)	r	ر
S s	esse – salib (krzyż)	s	س
T t	te – tieqa (okno)	t	ت، ة
U u	u – uviera (skorupka)	u	ـُ ، ـُو
V v	ve – vjola (fiolet)	v	(ڤ)
W w	we – widna (ucho)	w	و
X x	exxe – xadina (małpa)	ʃ / ʒ	ش
Ż ż	że – żarbun (buty)	z	ز
Z z	ze – zalza (sos)	ʦ / ʣ	(تْس)

Język maltański jako język urzędowy Unii Europejskiej

Język maltański od dnia przystąpienia Malty do Unii Europejskiej jako język urzędowy tego kraju stał się jednym z języków urzędowych i roboczych Unii. Jednak na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 930/2004 z dnia 1 maja 2004 w ciągu trzech lat od tego dnia (tj. do 30 kwietnia 2007) w języku maltańskim nie były sporządzane ani publikowane wszystkie akty prawne UE, lecz tylko najważniejsze. Pod koniec tego okresu zaległe akty musiały być jednak opublikowane. Przyczyną tego wyjątku były problemy ze znalezieniem odpowiedniej liczby tłumaczy potrzebnych do publikacji Wydania Specjalnego Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej oraz jego wydań bieżących. Opisany wyjątek nie naruszał charakteru języka urzędowego i roboczego języka maltańskiego w UE.

Przykładowe zwroty

cześć – bonġu [bondżiu]
dzień dobry – l-għodwa t-tajba [l’odła ttajba]
dobry wieczór – bonswa [bonsła]
do widzenia – saħħa [sah’ha]
Jak się masz? – Kif Inti?
proszę – jekk jogħġbok [jek jodżbok]
dziękuję – grazzi [gracci]
dziękuję bardzo – grazzi ħafna [gracci hafna]
przepraszam – skużi [skuzi]
tak – iva [iwa]
nie – le [le]
dobranoc – Il-lejl It-tajjeb [il lejl it tajeb]
Jak się nazywasz? – X’jismek? [szijsmek]
nie rozumiem – mhux qed nifhem [musz ed nifem]
nazywam się... – jisimni [jisimni]
Czy mówisz po angielsku? – Titkellem bl-Ingliż? [titkellem blingliz?]
na razie – ċaw [cział]
pa – narak

Liczebniki maltańskie

0	xejn
1	wieħed
2	tnejn
3	tlieta
4	erbgħa
5	ħamsa
6	sitta
7	sebgħa
8	tmienja
9	disgħa
10	għaxra
11	ħdax
12	tnax
13	tlettax
14	erbatax
15	ħmistax
16	sittax
17	sbatax
18	tmintax
19	dsatax
20	għoxrin
30	tletin
100	mija
101	mija u wieħed
200	mitejn
1000	elf
2000	elfejn

Zapożyczenia z języków europejskich

maltański	sycylijski	włoski	angielski	polski
skola	scola	scuola	school	szkoła
repubblika	ripùbblica	repubblica	republic	republika
natura	natura	natura	nature	natura
pulizija	pulizzìa	polizia	police	policja
ċentru	centru	centro	center	centrum
teatru	tiatru	teatro	theatre	teatr

Zapożyczenia z języka angielskiego

maltański	angielski	polski
futbol	football	piłka nożna / futbol
baskitbol	basketball	koszykówka
mowbajl	mobile [phone]	telefon komórkowy
lift	lift/elevator	winda
friġġ	fridge	lodówka
friżer	freezer	zamrażarka
wejter	waiter	kelner
biljard	billiard	bilard
strajk	strike	strajk
plejer	player	gracz
frejm	frame	ramka
bliċ	bleach	bielić
fowlder	folder	folder

Uwagi

1. Tylko na końcu wyrazu; kiedy indziej nieme.