Jabłonowo Pomorskie

Położenie

Jabłonowo Pomorskie położone jest w północno-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, przy drodze wojewódzkiej nr 543. W mieście krzyżują się linie kolejowe nr 208 i 353. Na pograniczu miasta przepływa rzeka Lutryna.

Pod względem historycznym Jabłonowo Pomorskie leży w ziemi chełmińskiej^[5].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto znajduje się na Pojezierzu Brodnickim^[6].

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Współczesne Jabłonowo Pomorskie to dawna wieś Sadlinki (niem. Sadlinken), która powstała na zachód od dóbr rycerskich Jabłonowo (obecnie Jabłonowo-Zamek, niem. Jablonowo)^[7], znanych od roku 1222. Pierwsza wzmianka znalazła się w tzw. dokumencie „łowickim” (1222 r.), w którym Konrad mazowiecki nadał osadę biskupowi Chrystianowi. Po przejęciu tych terenów przez Krzyżaków miejscowość znalazła się w granicach komturstwa brodnickiego. W 1342 roku wielki mistrz krzyżacki Dytrych von Altenburg nadał dobra jabłonowskie rycerzowi Rudigerowi von Lugendorf.

Najstarszą linię kolejową w pobliżu Sadlinek i Jabłonowa otwarto 20 listopada 1871 roku. Wiodła ona z Torunia Wschodniego do obecnego obwodu królewieckiego^[7]:

Jak to bywało nie tylko u nas – stacje kolejowe gromadziły tłumy podróżnych, kupców i handlarzy (...). Tak powstawały nowe osiedla. Niektóre z nich, jak Sadlinki rozwinęły się w miasteczko, które przekształciło się w całkiem sporą miejscowość. Ekspansywne Sadlinki powstając w najbliższym sąsiedztwie Jabłonowa Zamku wkrótce połączyły się z nim, lub, jak kto woli „wchłonęły”. Ale pod zupełnie nową nazwą. Otóż do czasu budowy węzła kolejowego, jeśli ktoś wspominał o Jabłonowie to miał na myśli tereny obecnego Jabłonowa Zamku. W miejscu, w którym obecne miasto tętni swoim życiem była natomiast osada o nazwie Sadlinki.

Radosław Stawski^[7]

W 1903 roku nazwę Sadlinken zmieniono na Goßlershausen^[4], a nazwa ta się utrzymała do 1920, do końca w zaboru pruskiego:

Na Gosslershausen przechrzczono miejscowość Sadlinki w powiecie brodnickim. Pierwotnie miejscowość tę zamierzano połączyć z Jabłonowem i nazwać »Ostmark«, lecz po śmierci naczelnego prezesa Prus Zachodnich Gosslera odstąpiono od tego zamiaru i postanowiono miejscowości te nazwać od jego nazwiska. Najpierw więc Sadlinki, a następnie stacja kolejowa i pocztowa miały być nazwane od pruskiego polityka i urzędnika Gosslera.

Radosław Stawski^[7]

W okresie II Rzeczypospolitej – jako Sadlinki – należały do powiatu brodnickiego w województwie pomorskim, gdzie stanowiły gminę jednostkową. 28 stycznia 1927 nazwę miejscowości Sadlinek (i gminy jednostkowej) zmieniono na Jabłonowo^[2]. 1 sierpnia 1934, w związku z reformą administracyjną kraju, Jabłonowo ustanowiło nową gminę Jabłonowo I^[8] (nazwa Jabłonowo I została użyta aby gminę móc odróżnić od sąsiedniej wiejskiej gminy Jabłonowo II, również z siedzibą w Jabłonowie^[9]).

Po wojnie Jabłonowo zachowało początkowo przynależność administracyjną. 6 lipca 1950 roku zmieniono nazwę woj. pomorskiego na bydgoskie^[10]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z samego Jabłonowa i przez to nie była podzielona na gromady^[11]. Gminę Jabłonowo I zniesiona jesienią 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[12] i została przekształcona w gromadę Jabłonowo^[13]. 13 listopada 1954, po pięciu tygodniach, gromadę Jabłonowo zniesiono w związku z przekształceniem jej obszaru w osiedle^[14]. 18 lipca 1962 osiedle Jabłonowo otrzymało prawa miejskie^[15]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. toruńskiego.

Od lat 30. XX wieku w sąsiednim Jabłonowie-Zamku znajduje się dom generalny Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej.

Remove ads

Zabytki

Kościół parafialny pw. św. Wojciecha z lat 1860-64^[17]
Neogotycki kościół pw. Chrystusa Króla z lat 1907–1908
- Pastorówka, obecnie plebania
Pałac Narzymskich w Jabłonowie Pomorskim, obecnie klasztor ss. pasterek z 1860-68^[18]^[19]

inne

Kolejowa wieża ciśnień
Ceglany most kolejowy z końca XIX wieku
Zabytkowe kamienice z przełomu XIX i XX wieku

Remove ads

Jabłonowo Pomorskie

Położenie

Historia

Demografia

Zabytki

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

Świadkowie Jehowy

Ludzie związani z Jabłonowem Pomorskim

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on