Jan Gotard

Jan Zygmunt Gotard (ur. 15 marca 1898 w Warszawie, rozstrzelany tamże w 1943)^[1] – polski malarz, grafik i rysownik, pochodzenia żydowskiego.

Jan Gotard

Imię i nazwisko	Jan Zygmunt Gotard
Data i miejsce urodzenia	15 marca 1898 Warszawa
Data i miejsce śmierci	1943 Warszawa
Narodowość	żydowska
Alma Mater	Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika

Pijak, ok. 1928, Muzeum Narodowe w Warszawie

Bajka o Kopciuszku, 1937, Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego

Portret Antoniego Michalaka, 1938

Życiorys

Był synem Henryka, chirurga zmarłego w 1912. Miał dwóch braci: Aleksandra i Stefana. Dwa lata po śmierci ojca został ochrzczony^[2]. Był wówczas uczniem prywatnego gimnazjum filologicznego. W 1915 zdał maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po trzech semestrach zdecydował się na naukę na wydziale prawa.

W latach 1919–1920 odbył służbę wojskową. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim^[2]. Po demobilizacji zrezygnował z dalszej nauki na Uniwersytecie Warszawskim i postanowił zająć się sztuką. Najpierw kształcił się w prywatnej szkole Konrada Krzyżanowskiego, w której poznał Antoniego Michalaka, z którym połączyła go długa przyjaźń. W ramach nauki wyjeżdżał na plenery organizowane m.in. w Kartuzach. W 1922 spotkał tam swojego przyszłego mentora – Tadeusza Pruszkowskiego, malarza i animatora życia artystycznego. Rok później razem z Michalakiem przeniósł się do nowo przywróconej do działania warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (SSP), którą ukończył w 1927^[3]. Kształcił się pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego i Władysława Skoczylasa^[1]. Już na początku pobytu w SSP wziął udział w słynnym, pierwszym plenerze malarskim, zorganizowanym dla studentów przez Pruszkowskiego w Kazimierzu Dolnym. Efektem pleneru było powołanie artystycznego „Bractwa św. Łukasza”, którego był jednym ze współzałożycieli.

Od tego czasu często przebywał w Kazimierzu. W latach 30. pomieszkiwał nawet w kazimierskim domu Antoniego Michalaka przy ul. Zamkowej.

Podczas okupacji niemieckiej nie chciał ukrywać się w Kazimierzu, pragnął być blisko matki i braci. Przebywał w Warszawie, utrzymując się z wykonywanych na zamówienie portretów rysunkowych. W 1943 został zatrzymany w łapance, a następnie rozstrzelany przez hitlerowców^[1].

Choroba

Niemal przez całe życie chorował na epilepsję^[2]. M.in. podczas pleneru w Kazimierzu Dolnym w 1924 doznał silnego ataku i spadł z Góry Zamkowej. Z ranami głowy i poobijanego przewieziono go do szpitala w Puławach. Zachowała się nawet fotografia, na której widnieje siedzący na łóżku szpitalnym z zabandażowaną głową. Jego leczenie nie trwało długo, gdyż uciekł ze szpitala, tłumacząc swoją decyzję koniecznością dokończenia rozpoczętych prac^[2]. Incydent ten skłonił go do stworzenia żartobliwej, zaginionej podczas wojny, litografii Zszywanie czaszki genjusza.

Twórczość

Głównym motywem jego malarstwa były portrety i studia portretowe. Uprawiał również malarstwo historyczne i fantastyczno-alegoryczne (jednym z jego obrazów jest Madonna Kazimierska przedstawiająca Matkę Boską osłaniającą płaszczem farę kazimierską i dom Antoniego Michalaka).

Wiktor Podoski: Nie jest w stanie nikogo naśladować, nie może, nie potrafi być kimś innym, tylko sobą. Choćby nawet chciał. Byłby takim w każdym miejscu i czasie. Stajemy przed obrazem jak przed faktem dokonanym. Ale tu faktem jest ta indywidualność, drapieżna w swej bezwzględności. Można jej ulec lub odejść. Nie można jej poprawiać.^[4]

Uczestniczył we wszystkich wystawach Bractwa św. Łukasza. Ponadto brał udział w wystawach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1928, 1929, 1932) i Instytutu Propagandy Sztuki (1933, 1936) w Warszawie, oraz Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1930). Uczestniczył w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929) i XIX Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji (1934). Wystawiał swoje prace w Musée Rath w Genewie (1931), Brooklyn Museum w Nowym Jorku (1933), Galerii Trietiakowskiej w Moskwie (1933), Carnegie Institute w Pittsburghu (1934, 1938), Monachium (1935), San Francisco (1936) i Amsterdamie (1936)^[1].