Jaworze (gmina)

Jaworze – gmina wiejska w południowej części województwa śląskiego, w południowo-zachodniej części powiatu bielskiego, na granicy z powiatem cieszyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim.

Jaworze

gmina wiejska
Urząd gminy w Jaworzu
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	bielski (województwo śląskie)
TERC	2402062
Wójt	Anna Skotnicka-Nędzka (p.o)
Powierzchnia	21,13 km²
Populacja (2018) • liczba ludności	7299[1]
• gęstość	342,4 os./km²
Nr kierunkowy	33
Kod pocztowy	43-384
Tablice rejestracyjne	SBI
Adres urzędu: ul. Zdrojowa 82 43-384 Jaworze
Położenie na mapie powiatu
49°47′35″N 18°57′01″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Gmina położona jest w krainie historycznej Śląska Cieszyńskiego i przynależy do euroregionu Śląsk Cieszyński.

Jaworze znajduje się w strefie obejmującej zurbanizowany obszar Aglomeracja bielska i graniczy z jej śródmiejską częścią tj. miastem Bielsko-Biała.

Siedzibą i jedyną wsią gminy jest licząca sobie ponad 700 lat podgórska osada rolniczo–turystyczna Jaworze, które obejmuje swym zasięgiem cztery przysiółki:

• Jaworze Średnie,
• Jaworze Górne,
• Jaworze Nałęże,
• Jaworze Dolne.

Według rejestru TERYT do gminy należy także osada Błatnia.

Według danych z 2018 roku^[2] gminę zamieszkiwały 7299 osoby.

Geografia

Gmina Jaworze położona jest w obrębie Pogórza Cieszyńskiego u północnego progu Beskidu Śląskiego w rozgałęzieniu ułożonych południkowo ramion górskich łączących się w masywie Błotnego (917 m n.p.m.) znanego jako Błatnia. Głęboko wcięte doliny oraz stromo opadające zalesione stoki Bucznika (679 m), Ostrego (659 m), Borowiny (718 m) i Wysokiego (756 m) tworzą urocze tło dla położonej na pagórkach gminy. Przez miejscowość Jaworze przepływają potoki Szeroki i Wysoki natomiast przez Jaworze Nałęże przepływa potok Jasienica zwana również potocznie Jesionka.

Gmina znana jest z walorów uzdrowiskowych, na tym terenie w XIX wieku odkryto źródła wody bogate w sole jodo-bromowe. Corocznie przybywa tutaj wiele osób ze schorzeniami dróg oddechowych. Na terenie Jaworza funkcjonują obiekty wczasowo-rekreacyjne, liczne ścieżki rowerowe i narciarskie.

Według podziału na jednostki fizycznogeograficzne (Jerzy Kondracki, 1978) klasyfikacja obszaru gminy przedstawia się następująco:

• prowincja: Karpaty i Podkarpacie
• podprowincja: Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
• makroregion: Beskidy Zachodnie
• mezoregion: Beskid Śląski
• makroregion: Pogórze Zachodniobeskidzkie
• mezoregion: Pogórze Śląskie

Pod względem podziału geobotanicznego (Szafer, Zarzycki, 1977) gmina Jaworze należy do:

• prowincja: Górska Środkowoeuropejska
• podprowincja: Karpacka
• dział: Karpaty Zachodnie
• okręg: Beskidy
• podokręg: Śląsko-Babiogórski
• podokręg: Pogórze Wapienne

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[3] gmina Jaworze ma obszar 21,32 km², w tym:

• użytki rolne: 39%
• użytki leśne: 51%

Gmina stanowi 4,66% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2012^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	6883	100	3502	50,9	3381	49,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	325,7		165,7		160,0

Piramida wieku mieszkańców gminy Jaworze w 2014 roku^[4]

Sąsiednie gminy

Gmina graniczy od południa z gminą Brenna w powiecie cieszyńskim i od północy z gminą Jasienica w powiecie bielskim, a od wschodu z miastem Bielsko-Biała.

Przebieg granic gminy Jaworze jest następujący: od północy granica gminy w zasadzie pokrywa się z linią kolejową Bielsko-Biała – Cieszyn. Po przekroczeniu potoku Rudawka granica zbiega w kierunku południowo-wschodnim przecinając ul. Bielską. Następnie wzdłuż ul. Średniej dochodzi do skrzyżowania z ul. Kolonia Dolna, od którego odbija w kierunku kompleksu leśnego otaczającego stadion w Wapienicy. Skrajem kompleksu leśnego przebiega na południe wzdłuż ul. Światopełka, a następnie Storczyków i Rumiankową, dochodząc w pobliże ul. Zapora, od której odbija w kierunku grzbietu górskiego Wysokiego i Przykrej, omijając szczyt Palenicy. Grzbietem Wysokiego i Przykrej granica dochodzi do przełęczy pod Przykrą, od której odbija przecinając źródliska potoku Błatnia od polany pod Stołowem. Polana ta biegnie ku szczytowi Błatni omijając go od strony północno-wschodniej i zbiega w dół w kierunku źródła Bartek, w którym bierze początek jeden z potoków będących dopływem Jasionki. Potokiem tym granica dochodzi do Jasionki, którą biegnie otaczając na niewielkim odcinku rozległą polanę na stokach Czupla, aż do ul. Jeżynowej. Następnie wzdłuż ulic: Jeżynowa, Myśliwska i Cisowa biegnie w kierunku północno-wschodnim do potoku Szerokiego, od którego odbija przecinając ul. Zaciszną w kierunku linii kolejowej Bielsko-Biała–Cieszyn.

Wójtowie Gminny

W przeszłości funkcja wójta przyjmowała różne nazwy. Pierwsze byli wójtowie, następnie przełożeni gminy, a potem kolejno naczelnicy gmin, przewodniczący prezydium gminnej rady narodowej, przewodniczący prezydium gromadzkiej rady narodowej, naczelnicy gminy oraz aktualnie wójtowie^[5].

Lista Wójtów Gminy Jaworze

imię i nazwisko	lata pracy
Jan Wieja	1783–1784
Adam Chrumozik	1789–1791
Teschler Paweł	1791–1793
Jerzy Wiencek	1794–1801
Jan Fabich	1801–1803
Jerzy Schlauer	1803–1810
Jerzy Miklar	1811–1817
Paweł Błahut	1817–1819
Adam Holeksa	1819–1825
Andrzej Stefko	1825–1831
Jan Tyrna	1846–
Jerzy Mikler	1855–
Paweł Dawid	1873–1888
Binek Paweł	1888–1903
Andrzej Ryrych	1903–1916
Paweł Krehut	1916–1922
Adam Binek	1922–1925
Paweł Krehut	1925–1926
Jan Lasota	1926–1932
Józef Kobiela	1932–1938
Adam Binek	1938–1945
Andrzej Foniok	1945–
Jan Głowacki	1945–1947
Michał Ziemiański	1947–
Robert Niesyt	IV–V.1947
Jan Paszek	1947
Roman Krok	1947–1948
Gabriel Bożek	1948–1951
Emil Pasterny	1951–1952
Józef Gańczarczyk	1952–1954
Władysław Wyroba	1955–1958
Rudolf Sztafa	1958–1965
Józef Kobiela	1965–1970
Ludwik Płonka	III–IV1970
Fryderyka Brachaczek	V–IX 1970
Jan Bieniek	1970–1972
Roman Przybyła	1973–1976
Jan Brudny	1977–1978
Jan Batelt	1978–1985
Roman Greń	1985–1990
Stanisław Rajba	1990–1991
Paweł Mularz	1991–1994
Czesław Wierzbicki	1994–2002
Zdzisław Bylok[6]	2002–2014
Radosław Ostałkiewicz[7]	2014–2023
Anna Skotnicka-Nędzka[8]	2023–