Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Kaplica Moskiewska
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Kaplica Moskiewska (łac. Sacellum Moscovitarum) nazywana także Grobowcem Carów Szujskich[1] – niezachowana prawosławna kaplica grobowa w Warszawie, wzniesiona ok. 1620 r. przez króla Zygmunta III Wazę jako mauzoleum dla zmarłego w Polsce cara Wasyla IV Szujskiego, jego brata Dymitra[2] i wielkiej księżny Jekateriny Grigoriewny, żony Dymitra Szujskiego, którzy dostali się do niewoli w czasie wojny polsko-rosyjskiej po bitwie pod Kłuszynem 4 lipca 1610.
Po 1705 jako kaplica grobowa[3] przy kościele pw. Matki Boskiej Zwycięskiej dominikanów obserwantów[4], według większości opracowań rozebrana wraz z kościołem po 1818[5], jeśli zaś uznać słuszność hipotez utożsamiających kaplicę ze skarbczykiem przy pałacu Słuszków, rozebrana dopiero w 1954[6][7].
Remove ads
Położenie
Kaplica znajdowała się na początku ulicy Krakowskie Przedmieście[12] (kończącej się projektowanym Forum Vasorum, z którego została zrealizowana jedynie kolumna Zygmunta), w pobliżu rozdroża z traktem soleckim (dzisiejsza ulice: Mikołaja Kopernika i dalej Tamka) – dawnym szlakiem na Ruś oraz drogą do Czerska – dzisiejszą ul. Nowy Świat.
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
W momencie budowy Kaplica Moskiewska była wolnostojącą wysoką budowlą, położoną w pobliżu głównej drogi – traktu królewskiego, widoczną dla oficjalnych delegacji udających się na Zamek Królewski. Zamykająca Przedmieście Bernardyńskie – ulicę Krakowskie Przedmieście Kaplica Moskiewska w formie sześciobocznej wieży – rotundy, o trzech kondygnacjach, nakrytej hełmem[6], była panteonem chwały oręża polskiego i tryumfu króla Zygmunta III Wazy, którą opisuje Adam Jarzębski w 1643: „...Niedaleko kościoła św. Krzyża iest Kaplica Moskiewska, w niéy na marmurowéy tablicy, wyryte są złotymi literami zwycięstwa nasze, w tenczas, gdy poymany Car Moskiewski z bracią swemi, stawieni byli przed Seymem w Warszawie. Posłano ich potem do Gostynia, gdzie pomarli. Pochowano ich w téy kaplicy, przyiechał potem Poseł Moskiewski, prosząc Maiestatu Królewskiego, o ciało ich, darował JMći Król Władysław, i z ceremoniami na stolice były odwiezione....”[8][13]. Przypuszczalnie autorem kaplicy był jeden z architektów czynnych na dworze króla Zygmunta III Wazy: Matteo Castelli – architekt Zamku Ujazdowskiego i barokowej przebudowy Zamku Królewskiego lub Giovanni Trevano – budowniczy m.in. Villa Regia. Nad wejściem do kaplicy znajdowała się tablica[8] z łacińskim napisem:
(fragment w tłumaczeniu)
„...on, król pamiętając o wspólnym człowieczym przeznaczeniu,
rozkazał kości ich przenieść tutaj i złożyć je pod tym,
wzniesionym ku powszechnej pamięci potomnych
i dla chwały swego panowania, pomnikiem”[6]
3 lipca 1668 król Jan Kazimierz przekazał kaplicę Moskiewską Dominikanom Obserwantom[4] sprowadzonym do Polski na pamiątkę zwycięstwa nad Szwedami w 1657[14]. Obok[15] Kaplicy Moskiewskiej powstał kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej i klasztor dominikanów obserwantów, najpierw drewniany, w latach 1705 murowany prawdopodobnie według projektu Tylmana z Gameren, przebudowywany 1724-1742, ok. 1760 otrzymał fasadę projektu Efraima Schrögera. Kaplica Moskiewska została włączona jako wspaniała[3] kaplica grobowa[2] w kompleks kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej Dominikanów Obserwantów.
Przy kościele Matki Boskiej Zwycięskiej Dominikanów Obserwantów znajdował się cmentarz[16].
W 1706 r. w Kaplicy Moskiewskiej pochowano wybitnego architekta Tylmana z Gameren[6] (por. hasło Tylman z Gameren w: Encyklopedia Warszawy[5]).
Pod koniec XVIII w. kościół i klasztor podupadły. Po 1808 w czasach Księstwa Warszawskiego budynki klasztoru były wykorzystywane jako koszary wojsk francuskich, co spowodowało dalszą dewastację. Po śmierci ostatnich dwóch o.o. dominikanów obserwantów, kościół i zabudowania klasztoru przekazano diecezji. W 1816 administrator ks. J. Danikowski[17] popełnił w kościele samobójstwo[18], co zgodnie z ówczesnym kodeksem kanonicznym wiązało się z zamknięciem i rozbiórką kościoła. Decyzję o rozbiórce kościoła podjął Rząd Królestwa Kongresowego przyjmując uchwałę[19]. Działkę po kościele i klasztorze o.o. dominikanów obserwantów nabył Stanisław Staszic i wybudował po 1820 budynek Towarzystwa Przyjaciół Nauk projektu Antoniego Corrazziego, nazwany później Pałacem Staszica.
Według niektórych opracowań z lat 90. XIX w. identyfikowana jako pozostałość Kaplicy Moskiewskiej była jednokondygnacyjna, sześciokątna „altana ogrodowa lub skarbczyk” (dzisiejszy adres ul. Świętokrzyska 1 – trawnik i chodnik przed L.O. im. Jarosława Dąbrowskiego przy niezachowanym pałacu Słuszków (ówczesny adres ul. Mikołaja Kopernika 43, a jeszcze dawniej ul. Aleksandria), za Pałacem Staszica. Budowlę tę, na podstawie badań archeologicznych przeprowadzonych w roku 1938[20], umiejscawiał w tym miejscu Tadeusz Prus-Faszczewski. Kaplica ta była przewidziana do rekonstrukcji według projektu Mariana Lalewicza w 1939[20], zaś po 1945 do odbudowy[21], ale została w 1954 roku zburzona[6].
Remove ads
Pretekst żądań władców Rosji względem królów Polski
Podsumowanie
Perspektywa
Kaplica Moskiewska była pretekstem szeregu żądań wysuwanych przez kolejnych przedstawicieli dynastii Romanowów do władców Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.
Car Wasyl IV Szujski, przebywał w polskiej niewoli po swojej detronizacji 17 lipca 1610, w tym czasie carem Moskwy i Wszechrusi był królewicz Władysław IV Waza. Mimo to, Kaplica Moskiewska i inne przedmioty, dokumentujące pobyt w Rzeczypospolitej cara Wasyla IV Szujskiego i jego rodziny stanowiły „sól w oku” późniejszych władców dynastii Romanowów. W czasach cara Michała I Romanowa strona moskiewska podjęła negocjacje w celu odzyskania zwłok cara Wasyla IV Szujskiego i jego rodziny. Po pokoju w Polanowie ciała cara, brata i księżnej Jekateriny wydano Rosji w 1635[6]. W 1647 od cara Aleksego I Romanowa wpłynęła prośba strony moskiewskiej, aby zburzyć Kaplicę Moskiewską – wówczas jedyną prawosławną kaplicę grobową w Warszawie, lecz król Władysław IV odmówił, przekazując, że może zwrócić tablicę nagrobną[22]. Kolejne żądania dotyczyły opisów polskiego tryumfu. Ktokolwiek opisywał hołd cara Szujskiego w sejmie Rzeczypospolitej mógł się spodziewać, że poseł moskiewski zażąda spalenia dzieła i głowy piszącego, jako zadośćuczynienie zniewagi carskiego majestatu[22]. W 1678 za panowania króla Jana III Sobieskiego wpłynęła prośba cara Fiodora Romanowa o wydanie dwóch obrazów Tomasza Dolabelli z Zamku Królewskiego przedstawiających hołd cara Wasyla Szujskiego z braćmi: Dymitrem i Iwanem zwanym ros. Pugowką (pol. guzik) przed królem Zygmuntem III Wazą[23], jako znieważających majestat carski. Prośbom tym uległ król August II Mocny[22] i obrazy (które uważa się dziś za zaginione[23]), przekazał carowi Piotrowi I.
W okresie między latami około 1764-1768, z polecenia posła rosyjskiego Nikołaja Repnina wydobyto i zniszczono zachowaną tablicę lub tablice[24] z czasów króla Zygmunta III Wazy.
W latach 1892–1895, w czasach zaboru rosyjskiego, z inicjatywy Aleksandra Apuchtina przebudowano Pałac Staszica w stylu bizantyjsko-ruskim według projektu rosyjskiego architekta Władimira Pokrowskiego oraz utworzono w budynku pałacu cerkiew św. Tatiany Rzymianki celem zniszczenia architektury Corazziego oraz aby „...na zawsze pogrzebać w pamięci Polaków wspomnienia o poprzednim polskim gmachu, myslą i wysiłkiem Staszica wzniesionym...”[25] – pretekstem było rzekome istnienie w tym miejscu Kaplicy Moskiewskiej z grobowcem cara Wasyla Szujskiego.
Remove ads
Galeria
Hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski przedstawia carów Szujskich (cara Wasyla z braćmi: Dymitrem i Iwanem Pugowką) na sejmie warszawskim 29 października 1611, obraz Jana Matejki
Tylman z Gameren pochowany w 1706 w Kaplicy Moskiewskiej
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads