Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Karol XI

król Szwecji w XVII wieku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Karol XI
Remove ads

Karol XI Wittelsbach, szw. Karl XI (ur. 24 listopada 1655 w Sztokholmie, zm. 5 kwietnia 1697 tamże) – król Szwecji, książę Bremy i Verden, książę Palatynatu-Dwóch Mostów od 1660.

Szybkie fakty Okres, Poprzednik ...
Remove ads

Życiorys

Podsumowanie
Perspektywa

Dzieciństwo

Thumb
Karol XI w wieku 5 lat na obrazie Davida Klöckera Ehrenstrahla

Urodził się w 1655 na zamku Trzy Korony w Sztokholmie jako syn Karola X Gustawa króla Szwecji i jego żony Jadwigi Eleonory holsztyńskiej, córki Fryderyka III, księcia holsztyńskiego na Gottorpie. W wieku 4 lat objął formalnie rządy po nagłej śmierci swojego ojca, jednak faktyczna władza znajdowała się w rękach jego matki, pełniącej funkcję regentki, oraz oligarchii magnackiej.

Jako nastolatek Karol wiele uwagi poświęcał się zajęciom sportowym i ćwiczeniom, a jego ulubioną rozrywką było polowanie na niedźwiedzie. Nie przejmował się sprawami związanymi z polityką. Nie interesowała go literatura oraz przejawiał objawy dysleksji[1]. Uchodził według współczesnych mu ludzi za osobę mało wykształconą[potrzebny przypis]. Był zależny od matki i doradców prowadzących w jego imieniu politykę zagraniczną, ponieważ nie znał żadnego języka obcego poza niemieckim, którym władał bardzo słabo[2].

Pierwsze lata panowania

18 grudnia 1672 został uznany przez szwedzki parlament stanowy – Ståndsriksdagen pełnoletnim, co zapoczątkowało jego bezpośrednie rządy w państwie. Na wiosnę tego samego roku zawarł przymierze królem Francji Ludwikiem XIV Burbonem i w zamian za subwencje na zbrojenia zobowiązał się do pomocy wojskowej na wypadek wojny w Niemczech.

Polityka zagraniczna

Thumb
Karol XI podczas bitwy pod Lund (1676)

Wypełniając postanowienia tego traktatu zaatakował w grudniu 1674 Brandenburgię. Niedługo potem znalazł się w stanie wojny ze sprzymierzeńcami elektora brandenburskiego: Danią i Holandią, co uwikłało Szwecję w walki na kilku frontach. 28 czerwca 1675 roku wojska szwedzkie poniosły klęskę w bitwie pod Fehrbelinem. Po serii klęsk zadanych flocie szwedzkiej przez Duńczyków i Holendrów koło Olandii (1676) i Zelandii (1677) utracił inicjatywę na Morzu Bałtyckim, w efekcie czego w latach 1675–1678 poniósł duże straty terytorialne, głównie na rzecz Brandenburgii, która zajęła całą część szwedzkiego Pomorza Zachodniego z Wołogoszczą, Szczecinem i wyspami Uznam, Wolin i Rugią. Dzięki interwencji dyplomatycznej Francji odzyskał większość utraconych ziem oraz zawarł traktaty pokojowe z Brandenburgią w Saint-Germain-en-Laye (29 czerwca 1679) i Danią w Lund (26 września 1679).

Polityka wewnętrzna

Niepowodzenia w polityce zagranicznej polegające na prowadzeniu niepomyślnych wojen, pozwoliły Karolowi XI na wprowadzenie w Szwecji rządów absolutnych, które popierali mieszczanie oraz średnia szlachta. W latach 1680–1683 zniósł baronie i hrabstwa, a cały obszar państwa podzielił na mniejsze okręgi (routu), z których każdy był zobowiązany dostarczać jednego żołnierza oraz wyposażyć go w broń[potrzebny przypis]. Ponadto żołnierz dostawał w swoim okręgu kawałek ziemi.

Thumb
Zamek Läckö, jedna z posiadłości objętych wielką redukcją

Przeprowadził przy poparciu niższych stanów rewindykację dóbr królewskich (tzw. wielka redukcja), dzięki czemu ustabilizował finanse. Niedługo potem dokonał reformy systemu finansowego oraz reorganizacji armii.

Ograniczył rolę instytucji stanowych, sejmu i Rady Królestwa, którą przekształcił w Radę Królewską jako doradczy organ panującego. Dążył do pełnej integracji ustrojowej i administracyjnej prowincji szwedzkich, a w przypadku byłych prowincji duńskich i norweskich – Skanii i Blekinge, także narodowej. Za jego panowania założono w 1666 Uniwersytet w Lund.

Małżeństwo i dzieci

6 maja 1680 poślubił Ulrykę Eleonorę Oldenburg, córkę króla Danii Fryderyka III i Zofii Amalii brunszwickiej. Para miała siedmioro dzieci:

Thumb
Trumna ze szczątkami Karola XI
  • Jadwigę Zofię, przyszłą księżną Holstein-Gottorp (1681–1708)
  • Karola XII, kolejnego króla Szwecji (1682–1718)
  • Gustawa (1683–1685)
  • Ulryka (1684–1685)
  • Fryderyka (1685–1685)
  • Karola Gustawa (1686–1687)
  • Ulrykę Eleonorę, również przyszłą królową Szwecji (1688–1741).

Śmierć

Karol XI skarżył się od 1694 na częste bóle brzucha. Dwa lata później stan zdrowia władcy znacznie się pogorszył, tak że już w lutym 1697 król musiał wracać często do Sztokholmu, gdzie lekarze odkryli, że Karol XI ma duży i twardy guz w brzuchu oraz że są bezsilni i niewiele mogą zrobić, aby go wyleczyć. Dwa miesiące później władca zmarł, a sekcja zwłok wykazała, iż nowotwór rozprzestrzenił się na całą jamę brzuszną. Został pochowany w sztokholmskim kościele Riddarholmen[3].

Remove ads

Genealogia

Podsumowanie
Perspektywa
Prapradziadkowie

książę Palatynatu-Zweibrücken
Wolfgang Wittelsbach
(1526-1569)
∞1545
Anna Heska
(1504-1567)

książę Kleve, Jülich i Bergu
Wilhelm Bogaty
(1516-1592)
∞1546
Maria Habsburg
(1531-1581)

król Szwecji
Gustaw I Waza
(1496-1560)
∞1536
Małgorzata Leijonhufvud
(1514-1551)

elektor Palatynatu Reńskiego
Ludwik VI Wittelsbach
(1539-1583)
∞1560
Elżbieta Heska
(1539-1582)

książę Szlezwika-Holsztynu-Gottorp
Adolf I
(1526-1586)
∞1564
Krystyna Hessen-Kassel
(1543-1604)

król Danii
Fryderyk II Oldenburg
(1534-1588)
∞1572
Zofia Meklemburska
(1557-1631)

elektor Saksonii
Krystian I Wettyn
(1560-1591)
∞1582
Zofia Hohenzollern
(1568-1622)

książę Prus
Albrecht Fryderyk Hohenzollern
(1553-1618)
∞1573
Maria Eleonora Jülich-Kleve-Berg
(1550-1608)

Pradziadkowie

książę Palatynatu-Zweibrücken
Jan I Wittelsbach
(1550-1604)
∞1579
Magdalena Jülich-Klewe-Berg
(1553-1633)

król Szwecji
Karol IX Waza
(1550-1611)
∞1579
Anna Maria Wittelsbach
(1561-1589)

książę Szlezwika-Holsztynu-Gottorp
Jan Adolf
(1575-1616)
∞1596
Augusta Oldenburg
(1580-1639)

elektor Saksonii
Jan Jerzy I Wettyn
(1585-1656)
∞1607
Magdalena Sybilla Hohenzollern
(1586-1659)

Dziadkowie

książę Palatynatu-Zweibrücken
Jan Kazimierz Wittelsbach
(1589-1652)
∞1615
Katarzyna Wazówna
(1584-1638)

książę Szlezwika-Holsztynu-Gottorp
Fryderyk III
(1597-1659)
∞1630
Maria Elżbieta Wettyn
(1610-1684)

Rodzice

król Szwecji
Karol X Gustaw
(1622-1660)
∞1654
Jadwiga Eleonora holsztyńska
(1636-1715)

Karol XI (1655-1697), król Szwecji

Remove ads

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads