Kazimierz Brandys

Kazimierz Brandys (ur. 27 października 1916 w Łodzi, zm. 11 marca 2000 w Paryżu) – polski prozaik, eseista, autor scenariuszy filmowych.

Kazimierz Brandys

Kazimierz Brandys (przed 1970)
Data i miejsce urodzenia	27 października 1916 Łódź
Data i miejsce śmierci	11 marca 2000 Paryż
Zawód, zajęcie	prozaik, eseista, scenarzysta
Odznaczenia

Alejka na cmentarzu żydowskim w Warszawie ufundowana przez Kazimierza i Marię Brandysów

Tablica upamiętniająca Kazimierza i Marię Brandysów przy wejściu do kamienicy na ul. Nowomiejskiej 5 w Warszawie, odsłonięta 9 listopada 2012

Życiorys

Pochodził z inteligenckiej rodziny pochodzenia żydowskiego zasymilowanej w Polsce^[1]. Brandysowie byli właścicielami banku w Łodzi. Kazimierz i o cztery lata starszy brat Marian uczęszczali do Szkoły Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi. Kazimierz ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jak jego brat, również późniejszy pisarz. Debiutował w 1935 na łamach miesięcznika „Kuźnia Młodych” jako krytyk teatralny.

Podczas okupacji ukrywał się w Warszawie, poza gettem, po aryjskiej stronie.

W latach 1945–1950 członek zespołu redakcyjnego tygodnika „Kuźnica”, od 1946 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, od 1956 rzecznik „odnowy” i „oczyszczenia moralnego” partii i władzy; w latach 1956–1960 członek zespołu redakcyjnego tygodnika „Nowa Kultura”. W 1966 wystąpił z partii w proteście przeciwko represjom wobec Leszka Kołakowskiego. W latach 1970–1971 wykładowca literatur słowiańskich na Sorbonie. W 1976 podpisał „Memoriał 101”, protestując przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W latach 1977–1980 był członkiem redakcji drugoobiegowego czasopisma opozycji demokratycznej „Zapis”, w 1978 został członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych.

Od 1981 r. mieszkał na stałe poza krajem. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Był mężem tłumaczki Marii Zenowicz.

Zmarł w Paryżu, pochowany na cmentarzu Père-Lachaise.

Cenzura w PRL

Nazwisko Kazimierza Brandysa znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”^[2].

Twórczość

• 1946 Drewniany koń
• 1946 Miasto niepokonane
• Między wojnami
  • 1948 Samson
  • 1948 Antygona
  • 1949 Troja, miasto otwarte
  • 1951 Człowiek nie umiera
• 1953 Sprawiedliwi ludzie
• 1954 Obywatele
• 1956 Czerwona czapeczka: wspomnienia z teraźniejszości
• 1957 Matka Królów
• 1958 Listy do pani Z.: wspomnienia z teraźniejszości
• 1960 Romantyczność
• 1963 Sposób bycia
• 1965 Bardzo starzy oboje
• 1966 Obrona Grenady i inne opowiadania
• 1966 Dżoker
• 1968 Rynek
• 1970 Jak być kochaną i inne opowiadania
• 1970 Mała księga
• 1972 Wariacje pocztowe
• 1974 Pomysł
• 1975 Nowele filmowe
• 1977 Nierzeczywistość
• 1980 Miesiące: 1978–1979
• 1982 Rondo
• 1984 Miesiące: 1982–1984
• 1987 Miesiące: 1980–1981
• 1987 Miesiące: 1985–1987
• 1991 Charaktery i pisma
• 1995 Zapamiętane
• 1999 Przygody Robinsona

Scenariusze filmowe:

• 1961 Samson
• 1962 Jak być kochaną
• 1965 Sposób bycia
• 1967 Bardzo starzy oboje
• 1981 Spokojne lata
• 1982 Matka Królów

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Kazimierza Brandysa.

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy II klasy (15 lipca 1954)^[3]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)^[4]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[5]
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1962)^[6]
• Order Sztuki i Literatury (Francja, 1993)

Nagrody

• 1948 – Nagroda Literacka m.st. Warszawy za Miasto niepokonane^[7]
• 1950 – Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia w dziale literatury za cykl powieściowy Między wojnami^[8]
• 1955 – Nagroda Państwowa II stopnia za powieść Obywatele^[9]
• 1964 – Nagroda d’Isola Elba
• 1982 – Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego
• 1986 – Nagroda Prato-Europa
• 1986 – Nagroda im. Ignazio Silone
• 1998 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego^[10]
• 1999 – Warszawska Premiera Literacka za Przygody Robinsona