Kazimierz Sośnicki

Kazimierz Sośnicki (ur. 11 stycznia 1883 we Lwowie, zm. 11 czerwca 1976 w Gdańsku) – polski pedagog, dydaktyk, filozof, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Uniwersytetu Gdańskiego.

Kazimierz Sośnicki

Data i miejsce urodzenia	11 stycznia 1883 Lwów
Data i miejsce śmierci	11 czerwca 1976 Gdańsk
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filozofia
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Doktorat	1910
Profesura	1949
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Uniwersytet Gdański
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 11 stycznia 1883 we Lwowie^[1]. Był synem Maurycego, stolarza, i Emilii Delfiny z Pliszewskich, krawcowej.

W 1902 ukończył C. K. IV Gimnazjum we Lwowie^[2]. Studiował filozofię, fizykę i matematykę i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim oraz w Paryżu, Lipsku, Wiedniu, Genewie i Zurychu^[3]. Podjął pracę w zawodzie nauczyciela 5 lutego 1907^[1]. Egzamin nauczycielski złożył 27 maja 1907^[1]. Pracował jako wykładowca matematyki, fizyki i filozofii w gimnazjach lwowskich, potem w Inst. Wyższym Naukowo-Wychowawczym (przygotowującym nauczycielki) w Sanoku.

W 1910 obronił pracę doktorską z filozofii i matematyki pt. „Wyjaśnienie i opis w badaniach naukowych”, Przegląd Filozoficzny, 13: 1910 zeszyty. l-2), napisaną pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego. Pracował jako egzaminowany zastępca nauczyciela w C. K. VII Gimnazjum we Lwowie, skąd 17 września 1907 został przeniesiony do C. K. Gimnazjum w Sanoku (wykładając matematykę, fizykę, propedeutykę filozofii, język francuski, stenografię)^[4]), 14 lipca 1908 mianowany nauczycielem rzeczywistym w szkole^[5] (formalnie od 1 września 1908^[1]) i pozostawał do 1913^[6]. 15 listopada 1911 jako rzeczywisty nauczyciel gimnazjalny otrzymał mianowanie na c. k. profesora gimnazjalnego^[7]. W 1911 wyjechał do Paryża, gdzie słuchał wykładów z filozofii, psychologii i pedagogiki, w 1912 przebywał w Berlinie, Lipsku, Wiedniu i Zurychu. W roku szkolnym 1912/1913 oraz 1913/1914, 1915/1916, 1916/1917 przebywając na urlopie jako profesor sanockiego gimnazjum, pełnił funkcję kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Borszczowie^[8]. Do 1917 był nauczycielem w gimnazjum w Sanoku. Równolegle wykładał matematykę w Instytucie Wyższym Naukowo-Wychowawczym przygotowującym dziewczęta do zawodu nauczycielskiego^[9]. Od 1 grudnia 1917 pracował w oddziałach równorzędnych C. K. IV Gimnazjum we Lwowie, od 1 września 1918 w C. K. VI Gimnazjum we Lwowie^[10]. W latach 20. był wizytatorem i naczelnikiem Wydziału II Szkolnictwa Średniego w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego^[11]. Sprawując to stanowisko został mianowany na okres trzyletni od 1928 do 1931 przewodniczącym komisji egzaminacyjnej dla eksternów przy Wyższym Kursie Nauczycielskim we Lwowie, odpowiadając za dziedziny historia i Polska współczesna^[12].

Był członkiem wydziału koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku^[13], został sekretarzem powołanego 8 grudnia 1910 sanockiego związku okręgowego TSL^[14]. Od 1908/1909 należał do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych^[15], 29 marca 1909 został ponownie wybrany członkiem wydziału sanockiego koła TNSW^[16], pełnił w nim funkcję skarbnika^[17]. W 1924 figurował jako zastępca członka komisji rewizyjnej okręgu lwowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych^[18].

Zmarł 11 czerwca 1976. Został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku 15 czerwca 1976 (rejon III, taras IV, na skarpie, grób 1)^[19].

Grób prof. Kazimierza Sośnickiego na cmentarzu Srebrzysko

Praca naukowa

Działał w Polskim Tow. Filozoficznym, opublikował Zarys logiki (1923) - podręcznik dla klas wyższych szkół średnich i Zarys dydaktyki (1925) - podręcznik dla seminariów nauczycielskich. Wykładał na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego, wyjeżdżając w tym okresie niejednokrotnie za granicę.

Jako rozprawę habilitacyjną przedstawił Podstawy wychowania państwowego (1933), pierwszą w literaturze polskiej próbę filozoficznego ujęcia tego problemu. Za najważniejszy cel wychowania uznał wytworzenie zachowań przeciwdziałających kolizjom międzyludzkim. Wprowadził pojęcie etosu, tj. usankcjonowanego zbioru zasad, które kierują powstawaniem, przebiegiem i rozwiązywaniem owych kolizji. Wyróżnił trzy typy etosu: moralny (regulujący stosunek jednostki do jednostki), grupowy i państwowy. Wychowanie państwowe powinno zapewnić przyswojenie sobie przez młodzież etosu państwowego, opartego na zasadach współżycia i współdziałania obywateli. Książka została skrytykowana przez przedstawicieli Sanacji.

W latach 1934–1939, Sośnicki przygotował kilka artykułów w Encyklopedii wychowania, opublikował wiele opracowań i artykułów (w: Szkoła i Wiedza, Przegląd Pedagogiczny, Nauczycielski Poradnik, Kultura i Wychowanie). Pod koniec lat trzydziestych, Sośnicki przyjął poglądy narodowo-katolickie i sformułował nowe postulaty pedagogiczne, m.in. domagał się, by szkoła wychowywała moralnie w oparciu o religię. W listopadzie 1945, wraz z grupą lwowskich profesorów, przybył do Torunia i współtworzył tam nowy Uniwersytet Mikołaja Kopernika (UMK), gdzie zajął katedrę pedagogiki (do 1960). Był prodziekanem Wydziału Humanistycznego UMK (1945/1946).

W 1946 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym pedagogiki, trzy lata potem - profesorem zwyczajnym, w 1953 roku - doktorem nauk humanistycznych. Z tego okresu pochodzą podręczniki Zwięzły zarys pedagogiki ogólnej (Inowrocław 1946, wyd. 2, Tor. 1948) oraz Dydaktyka ogólna (Tor. 1949, wyd. 2 zmienione, Wr. 1959). Jego praca spotkała się tymczasem z krytyką ze strony władz prosowieckich.

W 1960 roku Sośnicki przeszedł na emeryturę i przeniósł się do Gdańska, nie zaprzestając działalności naukowej i pedagogicznej. Zbudował własną teorię wychowania, według której pedagogika jest nauką filozoficzną (w odróżnieniu od normatywności poszczególnych systemów pedagogicznych), powinna stosować precyzyjną analizę formalną swego aparatu pojęciowego, rozpatrywać badane zjawiska w kontekście struktury, której część stanowią i w ujęciu porównawczym.

Spuścizna

Sośnicki nie znalazł wielu kontynuatorów swej metody badawczej (przede wszystkim Karol Kotłowski), ale osiągnął autorytet naukowy, a wpływ niektórych jego poglądów widać u wielu badaczy^{[potrzebny przypis]}. Był dwukrotnie żonaty. Dziś istnieje Prywatne Muz. Pedagogiczne im. prof. K. Sośnickiego oraz Archiwum i Centrum Dokumentacji Twórczości prof. K. Sośnickiego (w Gdańsku). Uczniem Sośnickiego był wybitny pedagog socjalny Jerzy Materne, który zapisał się w historii jako twórca klasyfikacji szczegółowej rodzajów wiedzy o wychowaniu.

Odznaczenia i ordery

polskie

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• Medal Komisji Edukacji Narodowej

austro-węgierskie

• Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych (przed 1914)^[20]
• Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych (przed 1912)^[21][a]

Uwagi

1. Według publikacji Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918, wydanej w 1918, Kazimierz Sośnicki otrzymał jedynie Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych.