Królestwo Węgier

Królestwo Węgier (węg. Magyar Királyság, niem. Königreich Ungarn, słow. Uhorské kráľovstvo, cz. Uherské království, rum. Regatul Ungariei, chorw. Kraljevina Ugarska, serb. Краљевина Угарска, łac. Regnum Hungariae) – państwo istniejące w Europie Środkowej od roku 1000 do 1918. Po przerwie w latach 1918–1920 (Węgierska Republika Ludowa oraz komunistyczna Węgierska Republika Rad) zostało wskrzeszone (zobacz: Królestwo Węgier (1920–1946)).

Ten artykuł dotyczy ogólnie państwa węgierskiego w latach 1000–1918. Zobacz też: Królestwo Węgier (ujednoznacznienie) – państwo węgierskie w innych okresach.

Królestwo Węgier

Regnum Hungariae
Magyar Királyság

1000–1918
Herb Flaga
Hymn: Isten, áldd meg a magyart (Boże zbaw Węgrów)
Ustrój polityczny	monarchia, od 1867 monarchia konstytucyjna
Stolica	• Białogród Stołeczny (do poł. XVI wieku) • Ostrzyhom (do poł. XIII wieku) • Bratysława (w okresie okupacji osmańskiej) • Buda (2 poł. XIII w.-1873) • Budapeszt (od 1873)
Data powstania	25 grudnia 1000
Data likwidacji	16 listopada 1918
Władca	Karol IV Habsburg
Premier	János Hadik
Powierzchnia	325 411 (1918) km²
Populacja (1918) • liczba ludności	7 860 000[1]
• gęstość	b/d os./km²
Waluta	forint (1868–1892), korona austro-węgierska (1892–1918)
Narody i grupy etniczne	Węgrzy, Słowacy, Chorwaci, Rumuni, Żydzi
Język urzędowy	łacina, węgierski, chorwacki
Religia dominująca	katolicyzm
Mapa topograficzna Królestwa Węgier z 1914
Położenie na mapie

Historia

Lata 1000–1918

Osobne artykuły: Historia Węgier, Królestwo Węgier (1526–1867), Wschodnie Królestwo Węgier i Kraje Korony Świętego Stefana.

Powstało 25 grudnia 1000 (wedle kalendarza gregoriańskiego 1 stycznia 1001) za sprawą koronacji Stefana I na króla^[2]. W latach 1241–1242, podczas inwazji mongolskiej połowa populacji została wybita, a milion Węgrów wziętych do niewoli. Król Bela IV stworzył system zamków by zapobiec dalszym podbojom. Dzięki nim podczas drugiego ataku Mongołowie zostali zatrzymani pod Pesztem^[3].

Oprócz terytorium dzisiejszej Republiki Węgierskiej w skład Królestwa Węgier wchodziły także: Wojwodina, Chorwacja, Słowacja, Siedmiogród, Ruś Zakarpacka oraz fragmenty terytoriów wchodzących obecnie w skład innych, sąsiednich państw. Od 1102 do 1526 roku było w unii z Królestwem Chorwacji.

W 1526 Węgrzy ponieśli klęskę w bitwie pod Mohaczem^[4]. Spora część kraju trafiła pod władzę Imperium Osmańskiego, na wschodzie utworzono Wschodnie Królestwo Węgier a w części centralnej tzw. Paszałyk Budy. Część zachodnia przypadła Habsburgom^[5], przeciw którym miały miejsce rewolty, powstanie Rakoczego w latach 1703–1711 i powstanie węgierskie z lat 1848–1849^[6], podczas Wiosny Ludów. Ostatecznie na mocy ugody z 1867 powstały Austro-Węgry, gdzie Węgry zyskały dużą autonomię^[7].

Herb Wielki Królestwa Węgier (od roku 1915)

Mapa etnograficzna Królestwa Węgier wg spisu 1880

31 października 1918 Węgry oddzieliły się od Austro-Węgier, i ogłosiły niepodległość, tworząc samodzielne Królestwo Węgier. 16 listopada 1918 ogłoszono republikę, ale król Karol IV nie złożył oficjalnej abdykacji.

Po 1918

Osobny artykuł: Królestwo Węgier (1920–1946).

Po I wojnie światowej, po przerwie w latach 1918–1920 (Węgierska Republika Ludowa oraz komunistyczna Węgierska Republika Rad) Węgry znów stały się królestwem (z krótkim epizodem republikańskim), jednak bez króla – nie dopuszczono na tron Karola Habsburga, państwem rządził jako regent adm. Miklós Horthy.

1 lutego 1946 r. ogłoszono Republikę Węgierską.

Zobacz też

• historia Węgier
• władcy Węgier