Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Krucjata

średniowieczne, sankcjonowane przez Papiestwo wyprawy zbrojne Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Krucjata
Remove ads

Krucjaty (łac. crux „krzyż”) – średniowieczne wyprawy zbrojne inicjowane na wezwanie papieża. Formalnie podejmowane jako przedsięwzięcia całego zachodniego chrześcijaństwa przeciwko innowiercom[1].

Thumb
Święty Ludwik wyruszający na wyprawę krzyżową (mal. J. Matejko, 1876)

Celem wypraw krzyżowych były przede wszystkim państwa i ludy niechrześcijańskie: muzułmanie (Seldżukidzi, Arabowie, Maurowie, Turcy) i poganie (np. Połabianie, Prusowie, Litwini). Jednak wielokrotnie kierowano je także przeciwko chrześcijanom uznawanym za heretyków (np. katarzy, husyci). Choć powody tych wypraw były przede wszystkim religijne, to mieszały się one również z czynnikami politycznymi i ekonomicznymi[2]. Uczestników wypraw krzyżowych określa się mianem krzyżowców.

Remove ads

Wyprawy krzyżowe przeciw muzułmanom

Podsumowanie
Perspektywa

Do wypraw krzyżowych przeciw muzułmanom historycy zaliczają siedem dużych krucjat i wiele pomniejszych, które były organizowane w latach 1095–1291, czyli od synodu w Clermont do zdobycia Akki przez mameluków. Głównym celem pierwszych wypraw było odzyskanie Ziemi Świętej, a zwłaszcza Jerozolimy. Krucjaty w XIII wieku były też kierowane przeciw muzułmanom w Egipcie i Tunisie. Ponadto IV wyprawa krzyżowa, choć jej pierwotnym celem była Palestyna, została ostatecznie skierowana przeciw prawosławnemu Konstantynopolowi[3] mimo potępienia papieża.

Po 1291 ruch krzyżowy zaczął zamierać[4], choć nazwą „krucjata”, z łac. crux, tzn. krzyż[5], określano jeszcze niektóre akcje zbrojne chrześcijan przeciwko muzułmanom (m.in. krucjata aleksandryjska[6] i krucjata nikopolitańska[7]).

Przyczyny

W okresie średniowiecza ogromne poruszenie w świecie chrześcijańskim wywołało zdobycie Jerozolimy przez muzułmanów w 638 i ponownie przez Turków seldżuckich w 1072 roku. Wskutek tego wiele cennych relikwii chrześcijańskich trafiło w ręce innowierców i zostało przewiezionych w głąb Persji[potrzebny przypis]. Oficjalnie deklarowanym przez papieża celem wypraw krzyżowych było odbicie Jerozolimy, w której znajdowały się ważne dla chrześcijan miejsca kultu[8]. W rzeczywistości w momencie rozpoczęcia krucjat Jerozolima była w rękach władców muzułmańskich od ponad 400 lat, a islam i chrześcijaństwo współistniały w mieście we względnym pokoju. Europejscy pielgrzymi odwiedzający Jerozolimę wspominali o tym, że czyniono im pewne trudności, nie były to jednak liczne czy poważne skargi[9]. Na początku XI wieku (kilkadziesiąt lat przed krucjatą) bazylika Grobu Świętego została częściowo zburzona przez chorego psychicznie władcę kalifa Al-Hakima, który zyskał przydomek „Szalony”. Kalif został jednak obalony, gdy ogłosił się bogiem i zaczął prześladować samych muzułmanów[9].

Wśród przyczyn wypraw krzyżowych wymienić należy:

Przyczyny polityczne
  • udzielenie pomocy Cesarstwu Bizantyjskiemu na prośbę cesarza Aleksego I[10];
  • dążenia miast włoskich do ożywienia handlu z krajami Bliskiego Wschodu[11].
Przyczyny religijne
  • chęć odbicia Jerozolimy, Świętego Grobu Pańskiego i Ziemi Świętej, a następnie obrona tych miejsc przed muzułmanami i ułatwienie dostępu pielgrzymom[12];
  • obietnica odpuszczenia kary doczesnej za grzechy, a także uzyskania błogosławieństwa za udział w krucjacie[13][14].

Lista krucjat

Thumb
Zdobycie Jerozolimy (1099) podczas I wyprawy krzyżowej (miniatura z XV-wiecznego manuskryptu)

Wyprawy rycerskie w latach 1095–1291

Thumb
Krzyżowcy z XI-XIII wieku

Wyprawy ludowe w latach 1095–1291

Oprócz oficjalnych wypraw krzyżowych organizowane były tzw. wyprawy ludowe, w których uczestniczyły tłumy chłopów, biedoty i pospolitych przestępców, często podróżujących z całymi rodzinami. Wszystkie zakończyły się masakrami i potępieniem ich uczestników przez papieży. Do krucjat ludowych zaliczane są:

  • I wyprawa ludowa (1096) – poprzedzająca I wyprawę krzyżową, prowadzona przez kaznodzieję Piotra z Amiens. Krzyżowcy ludowi dokonali kilku masowych rzezi ludności żydowskiej w Nadrenii i na szlaku swoich przemarszów, a po wkroczeniu do Azji Mniejszej zostali zmasakrowani przez oddziały sułtana Kilidż Arslana podczas oblężenia zamku Kserigordon i w bitwie pod Civetot.
  • II wyprawa ludowa (1147) – towarzysząca II wyprawie krzyżowej, podzieliła losy głównej wyprawy.
  • Krucjata dziecięca (1212) – prowadzona przez grupę francuskich i włoskich kaznodziejów ludowych, zgromadziła kilkadziesiąt tysięcy dzieci, które załadowano na okręty weneckie i genueńskie. Większość dzieci zginęła z głodu na okrętach, reszta została wysadzona na Cyprze lub sprzedana w niewolę muzułmanom.

Wyprawy po 1291

Skutki wypraw krzyżowych

Thumb
Zamek krzyżowców w zatoce Akaba
Thumb
Mapa ukazująca Bliski Wschód pomiędzy pierwszą a drugą krucjatą

Najważniejsze skutki wypraw krzyżowych:

Remove ads

Krucjaty przeciw ludom północnej Europy

Remove ads

Krucjaty przeciw katarom, husytom i waldensom

Krucjaty przeciw katolikom

Współczesne użycie terminu

W przenośni terminem „krucjata” określa się współcześnie także czasem wszelką społeczną działalność zaradczą, przedsiębraną z zapałem i entuzjazmem, oraz w duchu chrześcijaństwa[15] (np. przeciw alkoholizmowi, zob. Krucjata Wyzwolenia Człowieka). Walka z alkoholizmem metodami medycznymi nie jest zwana krucjatą.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads