Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Kwatera na Łączce

miejsce pochówku w Warszawie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kwatera na Łączcemap
Remove ads

Kwatera na Łączce, także kwatera „Ł”[1] – miejsce pochówku przy murze cmentarnym cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie pomordowanych przez organy bezpieczeństwa publicznego[2] w latach 19451956, często w więzieniu mokotowskim. Na terenie Łączki znajduje się Panteon – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych.

Thumb
Kwatera na Łączce. W tle Panteon – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych (2023)
Thumb
Pomnik symbolizujący literę V wraz z klepsydrami
Thumb
Tymczasowe miejsce pamięci w Kwaterze na Łączce (2014)
Remove ads

Miejsca

Podsumowanie
Perspektywa

Miejsce, w którym od połowy 1948[3] chowane były potajemnie ciała więźniów więzienia mokotowskiego na tzw. „łączce”, znajdowało się na Cmentarzu Cywilnym – Powązki graniczącym wspólnym murem z dawnym Cmentarzem Wojskowym. Na miejscu tym urządzono kompostownię, potem śmietnik, a w 1964 włączono je do sąsiadującego Cmentarza Wojskowego, nadając obu częściom – cywilnej i wojskowej nazwę: Cmentarz Komunalny – Powązki[4]. Oprócz obecnej kwatery „Ł” dawniej E (plan z 1971, naprzeciw C27) (F, FII, FIII)[5] miejsca dawnych grobów znajdują się także w dawnej kwaterze, pod obecnymi kwaterami M, MII i ŁII[6].

Zwłoki pomordowanych, którzy pochowani zostali symbolicznie „Na Łączce” Cmentarza Wojskowego, chowane były jednak także potajemnie w innych częściach Warszawy i okolic[7][8]:

Remove ads

Symboliczna wspólna mogiła

Podsumowanie
Perspektywa

Szacunki oparte na zeznaniach Alojzego Grabickiego dla Komisji Kosztirki wskazują na ok. 250 osób pochowanych bezpośrednio w kwaterze Cmentarza Komunalnego. Są to głównie wojskowi, zajmujący niejednokrotnie także po wojnie wysokie stanowiska w Wojsku Polskim mordowani przez tzw. Informację Wojskową głównie w więzieniu mokotowskim.

Osoby pochowane (symbolicznie) uwidocznione na rozebranym (w związku z rozpoczęciem w 2013 roku prac ekshumacyjnych na terenie tej kwatery) pomniku: (Odstępy odpowiadają rzędom na tablicy pomnika)






  • Roman Henryk Pawłowski „Orłow” 1925–1949
  • Władysław Stępnowski 1904–1950
  • Aleksander Wzorek 1929–1951
  • Wiktor Stryjewski 1916–1951
  • Zbigniew Bernatowicz 1924–1949
  • Stefan Tomaszewski 1897–1952
  • Jerzy Wierzbicki 1925–1951
  • Karol Rakoczy 1928–1950
  • Witold Bikulicz 1927–1952
  • Zdzisław Eichler 1908–1948
  • Jan Kuzko 1929–1953
  • Edward Bartkowski 1924–1946
  • Wacław Walicki „Teresa” 1903–1949
  • Jan Kruk „Tadeusz” 189?–1954
  • Stanisław Kopik „Zemsta” 1914–1948


  • Edwin Matecki 1916–1946
  • Stanisław Karwowski 1918–1946
  • Wincenty Morawski 1931–1951
  • ppor. Zygmunt Wilczyński „Żuk” 1910–1950
  • Tadeusz Bejt 1923–1949
  • Stanisław Okniński 1923–1952
  • Franciszek Wyżykiewicz 1923–1946
  • Paweł Grieger 1918–1952
  • Telesfor Grewling 1932–1952
  • Henryk Borkowski 1913–1951
  • Stanisław Żabicki 1925–1952
  • Jan Koj 1925–1952
  • Wincenty Paszuk 1925–1946
  • Zygmunt Woszczyński 1926–1953


  • Jerzy Zakulski 1911–1947
  • Tadeusz Gałka 1920–1950
  • prof. Władysław Tarnawski 1885–1951
  • Zygmunt Maciejec 1911–1947
  • por. Bodgan Olszewski 1917–1946
  • Paweł Pałys 1896–1953
  • Wiktor Kuczyński 1903–1950
  • płk Jerzy Broński 1903–1950
  • Ryszard Cieślak 1926–1958
  • Napoleon Idzikowski 1924–1955
  • Jan Farbotnik 1919–1953
  • Mikołaj Łutczak 1924–1951
  • kpt. Aleksander Tomaszewski „Bończa” 1904–1949
  • Włodzimierz Miączuński 1923–1951
  • ppłk Edward Pisula „Tama” 1898–1945









Remove ads

Uczczenie pamięci, dochodzenia

Podsumowanie
Perspektywa

W wymienionych wyżej miejscach rodziny pomordowanych składały potajemnie kwiaty. Po 1956 r. niektórzy funkcjonariusze SB nieformalnie wskazywali miejsca rodzinom ofiar[13].

W 1956 roku sprawę utajnionych pochówków badał zastępca Prokuratora Generalnego PRL i członek PZPR Kazimierz Kosztirko, stwierdzając w swoim protokole brak jakiejkolwiek dokumentacji więziennej wskazującej, gdzie kogo pochowano. Członkami komisji sporządzającej raport byli także ppłk Marian Frenkiel – ówczesny szef III. Oddziału Naczelnej Prokuratury Wojskowej, któremu zarzuca się udział w mordach, oraz Jan Barczak – wicedyrektor Centralnego Zarządu Więziennictwa. Raport Kosztirki podpisany też został przez grabarza Władysława Turczyńskiego (brata ppor. Kazimierza Turczyńskiego, uczestniczącego m.in. w śledztwie przeciwko zgładzonemu i pochowanemu na „Łączce” komandorowi Mieszkowskiemu[14]).

Do stanu wojennego rodziny pielęgnowały miejsce na cmentarzu. W czasie stanu wojennego teren wyrównano i przeznaczono na nowe groby głównie wojskowych. Przykładowo grób pochowanego wtedy Jerzego Wenelczyka – dawnego oprawcy komandora Mieszkowskiego – znajduje się niedaleko przypuszczalnego miejsca pogrzebania ciała jego ofiary[15].

W marcu 1988 roku własne dochodzenie w celu ustalenia rzeczywistych miejsc pochówków podjęła dziennikarka Małgorzata Szejnert[16]. W październiku 1989 r. Ministerstwo Sprawiedliwości upubliczniło podjętą przy Centralnym Zarządzie Zakładów Karnych pracę nad pełną listą osób straconych w więzieniach PRL w latach 1945–1956 oraz poinformowało o odnalezieniu Raportu Kosztirki[9]. Zespół opracowujący listę również nie odnalazł żadnej dokumentacji miejsc pochówków[17].

10 stycznia 1990 roku utworzony został Społeczny Komitet budowy pomnika, któremu przewodniczy żona jednego ze straconych adwokat Maria Romer-Kędzierska[18]. Wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik odbyło się 1 listopada 1990 r. Autorem projektu jest arch. Dominik Mączyński. Pomnik w kształcie fragmentu ceglanego muru z wyciętą literą „V” powstał w 1991 roku.

Pomnik z literą „V” został rozebrany w związku z rozpoczęciem prac ekshumacyjnych w 2013 roku.

27 września 2015 roku odsłonięto na terenie kwatery „Ł” Panteon – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych zaprojektowany przez artystę rzeźbiarza Jana Kukę i architekta Michała Dąbka z Krakowa. W dniu odsłonięcia pochowano w nim szczątki pierwszych 35 ekshumowanych i zidentyfikowanych ofiar.

Remove ads

Ekshumacje IPN

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Groby por. Stefana Głowackiego ps. „Smuga” i mjr Bolesława Kontryma ps. „Żmudzin” w dniu pogrzebu w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (27.09.2015)

Instytut Pamięci Narodowej, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i Ministerstwo Sprawiedliwości przy współpracy m.st. Warszawy realizowały w latach 2012–2013 projekt naukowo-badawczy „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944–1956”. Ekshumacje prowadzone pod kierunkiem Krzysztofa Szwagrzyka rozpoczęto 23 lipca 2012, 24 lipca potwierdziły się przypuszczenia o masowych grobach ofiar zbrodni komunistycznych lat 1944–1956[19]. Podczas prac prowadzonych w lipcu i sierpniu 2012 wydobyto szczątki 117 osób; na kwiecień 2013 zaplanowane są dalsze prace na Powązkach, a na wrzesień 2013 prace na Służewie. Ocenia się, że na Łączce znalazło swój pochówek do 300 osób[20]. Wydobyte szczątki zostały poddane badaniom DNA z inicjatywy Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie z wykorzystaniem danych genetycznych zgromadzonych w Polskiej Bazie Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów[21].

6 grudnia 2012 IPN oraz Rada Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa wraz z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie ogłosiły, że zidentyfikowano tożsamość szczątków trzech pierwszych ofiar: Edmunda Bukowskiego, Stanisława Łukasika i Eugeniusza Smolińskiego[22]. 20 lutego 2013 podano nazwiska kolejnych ofiar, wśród których znaleźli się: Stanisław Abramowski, Bolesław Budelewski, Stanisław Kasznica i Tadeusz Pelak. 28 lutego 2014 w Belwederze odbyła się uroczystość z udziałem prezydenta Bronisława Komorowskiego, podczas której ogłoszono 12 kolejnych nazwisk zidentyfikowanych ofiar[23]. 9 czerwca 2016 w Pałacu Prezydenckim w Warszawie, rodzinom wręczono następne karty identyfikacyjne. Wśród zidentyfikowanych byli: Bronisław Chajęcki, Zygmunt Jezierski, Jan Kaim, Czesław Kania, Stanisław Konczyński, Stefan Skrzyszowski oraz Jerzy Staniewicz[24].

W związku z wydobyciem wszystkich szczątków, które znajdowały się w kwaterze Ł II w lipcu 2017 roku zakończono ekshumacje[25] Identyfikacja znalezionych w sumie ponad tysiąca kości z szacunkowo trzystu osób wymaga dłuższej pracy.

Osoby których szczątki zidentyfikowano do tej pory z pomocą Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów[26]:

Więcej informacji Nr, Stopień ...

25 marca 2013 film dokumentujący ekshumacje przedstawił reżyser Arkadiusz Gołębiewski, studio „Gołąb”.

Remove ads

Fundacja

Opiekę nad Kwaterą na Łączce sprawuje oraz działalność wspierającą prowadzi Fundacja „Łączka”, założona pod koniec 2013[31], której prezesem został Tadeusz Płużański[32][33].

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads