Lemuria szarogłowa

Lemuria szarogłowa^[4] (Eulemur cinereiceps) – gatunek średniej wielkości ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae). Występuje endemicznie w południowo-wschodniej części Madagaskaru. Jest krytycznie zagrożony wyginięciem.

Lemuria szarogłowa

Eulemur cinereiceps
(A. Grandidier & Milne-Edwards, 1890)[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowate
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	lemuria
Gatunek	lemuria szarogłowa
Synonimy
Lemur mongoz var. cinereiceps A. Grandidier & Milne-Edwards, 1890[1] Lemur albocollaris Rumpler, 1975[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
krytycznie zagrożony
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1890 roku francuscy zoolodzy Alfred Grandidier i Alphonse Milne-Edwards jako podgatunek lemurii manguściej i nadając mu nazwę Lemur mongoz var. cinereiceps^[1]. Miejsce typowe to prawdopodobnie Farafangana, w przybrzeżnym południowo-wschodnim Madagaskarze^[1][5][6]. Okaz typowy (lektotyp) wyznaczony przez Ernsta Schwarza^[7] to zamontowana skóra z czaszką w jej wnętrzu dorosłej samicy (sygnatura MNHN-ZM-MO-1882-1515) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz zebrany 17 września 1881 roku przez Jeana Lantza^[8].

Przed rewizją taksonomiczną z 2008 znany jako Eulemur albocollaris^[9], nazwa E. cinereiceps jest powszechnie stosowana dla brązowych lemurów z części południowo-wschodniej Madagaskaru^[10]. Strefa występowania mieszańców z E. rufifrons jest widoczna w obszarze rzeki Lantara (źródło Manampatany) w pobliżu Parku Narodowego Andringitra^[10]. Chociaż zewnętrznie bardzo podobne, analizy genetyczne potwierdzają pełny status gatunkowy E. cinereiceps i E. collaris, podobnie jak badania terenowe w widocznych strefach występowania mieszańców E. rufifrons i E. cinereiceps^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[10].

Etymologia

• Eulemur: gr. ευ eu „typowy, dobry, prawdziwy”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[11].
• cinereiceps: łac. cinereus „koloru popiołu”, od cinis, cineris „popioły, prochy”; -ceps „-głowy”, od caput, capitis „głowa”^[12].

Zasięg występowania

Lemuria szarogłowa występuje w południowo-wschodnim Madagaskarze w cienkim pasie lasu od nieco powyżej rzeki Manampatrana na południe do rzeki Mananara, z niewielką odosobnioną populacją w Manombo i Agnalazaha na wybrzeżu na południe od Farafangany^[10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 39–40 cm, długość ogona 50–55 cm; masa ciała 2 kg^[13][14].

Status zagrożenia i ochrona

W 2005 dzięki obrazom satelitarnym ustalono, że pozostaje mu 700 km² siedliska w jego zasięgu występowania^[15]. Znaczne zagrożenie stanowi dla niego utrata siedliska naturalnego. Gatunek zaliczono nawet do 25 najbardziej zagrożonych naczelnych świata w latach 2006–2008^[16] i 2008–2010^[17]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w 2014 roku przyznała mu status gatunku krytycznie zagrożonego wyginięciem, uzasadniając to gwałtownym spadkiem liczebności i bardzo ograniczonym zasięgiem występowania^[3].