Mamucia skocznia narciarska

Mamucia skocznia narciarska (pot. mamut) – skocznia narciarska, której rozmiar (HS) wynosi co najmniej 200 m^[1]. Od 2015 roku w regularnym użytku są 4 mamucie skocznie narciarskie, na których co 2 lata (w „latach parzystych”) organizowane są mistrzostwa świata w lotach narciarskich.

W latach 30. XX wieku Międzynarodowa Federacja Narciarska (FIS) ograniczała maksymalną dozwoloną odległość punktu krytycznego „P” skoczni narciarskiej do 70 metrów^[2]. Wybudowana w 1933 r., a otwarta 4 lutego 1934, Bloudkova velikanka w Planicy była pierwszą w historii skocznią, która złamała to ograniczenie – jej punkt krytyczny wynosił 90 metrów. Z uwagi na duże rozmiary, skocznię nazwano „mamutem”^[3]. Wkrótce mianem mamuta zaczęto określać także inne, nowo-powstające ponadnormatywne obiekty^[4][5]. Ograniczenie maksymalnej dozwolonej odległości punktu krytycznego „P” dla skoczni nie-mamutów zostało w 1936 roku podniesione do 80 m^[6][7], a w 1957 roku do 90 m^[8].

Na XV Międzynarodowym kongresie narciarskim w Helsinkach (1938) uznano po raz pierwszy skocznie mamucie, lecz jedynie na zasadzie projektu eksperymentalnego, nie precyzując zasad rozgrywania zawodów^[9][10], w kolejnych dwóch dekadach ograniczając się wyłącznie do biernego monitorowania rozwoju konkurencji lotów narciarskich^[11]. W latach 60. XX wieku FIS ostatecznie usankcjonowała skocznie mamucie, ograniczając jednak możliwości przeprowadzania zawodów w lotach narciarskich oraz powstawania nowych „mamutów”. Konkursy w lotach narciarskich mogły odbywać się jedynie raz do roku, na tylko jednej z trzech licencjonowanych skoczni mamucich (Planica, Oberstdorf, Kulm)^[12].

W 2009 r. FIS zmieniła przepisy, zwiększając maksymalną różnicę wysokości pomiędzy progiem, a wybiegiem na 135 metrów (poprzednio było to 130 metrów)^[13]. Żadna skocznia mamucia nie posiada zeskoku pokrytego igelitem. Vikersundbakken, Heini-Klopfer-Skiflugschanze w Oberstdorfie i Čerťák w Harrachovie mają sztuczne oświetlenie, natomiast na Letalnicy w Planicy sztuczne oświetlenie zainstalowano wyłącznie na czas trwania Mistrzostw Świata w Lotach Narciarskich 2020^[14][15]. Najwyższą wieżę najazdową ze wszystkich skoczni narciarskich - wysokości 73 metrów - posiada nieczynna Copper Peak w amerykańskim Ironwood^[16].

Od 1985 r. FIS nie uznaje rekordów w długości skoku lub lotu za oficjalne^[17]. Nieoficjalny rekord świata ustanowiony został 30 marca 2025 roku na Letalnicy w Planicy przez Domena Prevca i wynosi 254,5 m.

Najdłuższy skok/lot narciarski w historii wynoszący 291 m oddał Ryōyū Kobayashi 24 kwietnia 2024 w Akureyri w ramach przedsięwzięcia zorganizowanego przez firmę Red Bull. Od razu po zakończeniu całego przedsięwzięcia skocznia została rozebrana^[18].

Lista mamucich skoczni narciarskich

Czynne homologowane skocznie mamucie
Miejscowość	Nazwa skoczni	Rok budowy	Punkt P	Punkt K	HS	Rekord	Data	Rekordzista
Rateče (Planica)	Letalnica	1969	P183	K200	HS240	254,5 m	30 marca 2025	Domen Prevc
Vikersund	Vikersundbakken	1965	P165	K200	HS240	253,5 m[a]	18 marca 2017	Stefan Kraft
Bad Mitterndorf (Tauplitz)	Kulm	1950	P166,2	K200	HS235	244,0 m	16 stycznia 2016	Peter Prevc
Oberstdorf	Heini-Klopfer-Skiflugschanze	1950	P171	K200	HS235	242,5 m	20 marca 2022	Domen Prevc
Skocznie mamucie nieczynne, homologowane w przeszłości
Harrachov	Čerťák[b]	1979	P148	K185	HS210[c][19]	214,5 m	19 stycznia 2008 9 marca 2002	Thomas Morgenstern Matti Hautamäki
Ironwood	Copper Peak[d][20]	1969	P120	K145[e]	—	158,0 m	22 stycznia 1994	Matthias Wallner Werner Schuster

Pozostałe skocznie, które mimo braku homologacji były określane mianem mamuciej, ze względu na ponadnormatywny rozmiar:

• skocznia hotelu Maloja Palace(inne języki) w Maloi (Szwajcaria)^{[4][wymaga weryfikacji?]} – wybudowana w 1920 z punktem krytycznym 70 m^[21];
• Trampolino Gigante del Corno d'Aola(inne języki) w Ponte di Legno (Włochy)^[5][22] – wybudowana w 1928 z punktem krytycznym 90 m. W dniu 17 marca 1935 Fritz Kainesdörfer (Szwajcaria) ustanowił na niej rekord świata skacząc 99,5 m, zaś Olav Ulland(inne języki) (Norwegia) jako pierwszy w historii przekroczył barierę stu metrów, oddając nieustany skok na 103,5 m^[22][23][24];
• skocznia Becker Hill w Ogden (Utah) (Stany Zjednoczone)^[25] – wybudowana w 1930 z punktem krytycznym ok. 65 m. Podczas treningu 1 stycznia 1931 Alf Engen(inne języki) (Norwegia) skokiem na 247 stóp (75,3 m) ustanowił nieoficjalny rekord świata^[26];
• Tremplin de Bretaye(inne języki) w Villars-sur-Ollon(inne języki) (Szwajcaria)^[4] – wybudowana w 1932 z punktem krytycznym 85 m. W 1933 na skoczni bito trzy razy rekord świata – Sigmund Ruud (Norwegia) skokami na 84 i 86 metrów, zaś miejscowy Henri Ruchet (Szwajcaria) skokiem na 87 metrów^[27];
• Bloudkova velikanka w Planicy, Rateče (Słowenia)^[22] – skocznia, która jako pierwsza uzyskała potem status oficjalnie licencjonowanej skoczni mamuciej^{[potrzebny przypis]}. Wybudowana w 1933 z punktem krytycznym 90 m, w 1935 powiększonym do 106 m, a w 1941 do 120 m^[3];
• Narekollen(inne języki) w Nordagutu(inne języki) (Norwegia)^[28] – wybudowana w 1934 z punktem krytycznym 90 m^[29];
• Vikersundbakken w Vikersundzie (Norwegia)^[22] – wybudowana w 1936 z punktem krytycznym 90 m. Po przebudowie w 1965 punkt krytyczny powiększono do 144 m, dzięki czemu skocznia mogła ponownie zostać zaliczona do grona „mamutów”, a później otrzymać homologację^[30];
• Hochkönigschanze w Bischofshofen (Austria)^[5] – wybudowana w 1947 z punktem krytycznym 90 m^[31];
• skocznia Kasztak w Krasnojarsku (Rosja)^[32] – wybudowana w 1974 roku z punktem krytycznym 132 m. W latach 1977–1985 rozgrywano na niej Mistrzostwa Związku Radzieckiego w lotach narciarskich^[33];
• skocznia K300 / HS400 w Heiligenblut am Großglockner (Austria) – wybudowana i rozebrana w 2011, na skoczni nie został oddany żaden skok^[34];
• skocznia K253,5 / HS300 w Akureyri (Islandia) – ubita z naturalnego śniegu, po jego stopnieniu przestała istnieć. Budowa trwała w okresie od lutego do marca 2024. Skoki oddawał wyłącznie Ryōyū Kobayashi, w dniach 23–24 kwietnia 2024, w ostatnim skoku ustanawiając rekord obiektu wynoszący 291,0 m^[32][35].

Uwagi

1. Po przebudowie w 2018 r. oddawanie tak długich skoków obecnie już nie jest możliwe. W najdłuższym ustanym skoku oddanym po przebudowie uzyskano odległość 247,5 m (Daniel Huber, 2024 r.).
2. Ostatnie międzynarodowe zawody rozegrano w 2014 roku. Homologacja wygasła z końcem 2018 roku.
3. Na mamucim Čerťáku w Harrachovie ostatnie zawody przeprowadzono w 2014 r., natomiast zmiana rozmiaru skoczni miała miejsce w 2017 r.
4. Ostatnie międzynarodowe zawody rozegrano w 1994 roku. Od 1994 r. obiekt jest nieczynny i nie posiada homologacji FIS. Od 1996 r. nie spełnia kryteriów skoczni mamuciej.
5. Punkt konstrukcyjny umieszczono na 170. metrze. Rekord skoczni wynosi 158 m, więc zmieniono oficjalną wartość punktu K na 145 m.