Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Styl potoczny

styl funkcjonalny języka stosowany do swobodnych kontaktów językowych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Remove ads

Styl potoczny (język potoczny[1], rejestr potoczny[2]) – styl funkcjonalny języka znany całej społeczności jego użytkowników i najczęściej przez nich używany[3]. Pod względem swoich cech może być przeciwstawiany różnym stylom językowym: specjalistycznemu, publicystycznemu lub artystycznemu[4].

Styl potoczny jest wykorzystywany przede wszystkim w codziennych kontaktach językowych, zarówno w nieoficjalnych wypowiedziach ustnych (np. w rozmowach przy stole, w sklepie, w dowcipach i kłótniach), jak i w pewnych gatunkach wypowiedzi pisemnych (np. w korespondencji osobistej, pamiętnikach czy poradnikach)[3]. Służy jako środek porozumienia na tematy niewyspecjalizowane, wspólne wszystkim użytkownikom języka[5]. Może też obsługiwać tematy profesjonalne, zarezerwowane dla pewnej grupy osób; zdarza się również, że jest stosowany w kontaktach oficjalnych lub półoficjalnych[6].

Do cech języka potocznego należą: nacechowanie pod względem ekspresywnym i emocjonalnym, niespecjalistyczność i antropocentryczność, gęste występowanie związków frazeologicznych, wyrazista struktura słowotwórcza wyrazów i ich konkretność. Język potoczny obfituje w środki oceniające rzeczywistość ujemnie; charakteryzuje się on szybko zmieniającą się leksyką, w której duży udział mają wyrażenia środowiskowe i obce. Obserwuje się w nim wiele skrótów oraz tzw. potok składniowy[7], czyli luźne, niepełne porządkowanie wyrazów pod względem logiczno-syntaktycznym. W stylu potocznym są obecne wyrazy podkreślające, nawiązujące i dodatkowe (puste semantycznie)[8]. W relacjach niekoleżeńskich, w kontaktach zewnętrznogrupowych (oficjalnych lub półoficjalnych) język potoczny występuje w wariancie „neutralnym” (nienacechowanym), unikającym cech ekspresywnych, zwłaszcza ekspresji negatywnej[9]. Język potoczny wykazuje dużą elastyczność, pozwalającą na użycie jego wyrażeń w różnych i zmiennych znaczeniach[10]. W tym sensie odróżnia się od języka specjalistycznego, który dąży do jednoznaczności przekazu[4]. Do języka potocznego czasami przenika slang, czyli słownictwo wysoce nieformalne i ograniczone sytuacyjnie[11]. Na płaszczyźnie dźwiękowej styl potoczny cechuje się większą rozciągłością zjawisk asymilacyjnych wewnątrz słowa i na granicach słów[12].

W piśmiennictwie język potoczny jest określany rozmaitymi terminami: odmiana potoczna (wariant potoczny)[1], język obiegowy[13], rejestr niski[14], styl konwersacyjny[12][15]; występują też różne pokrewne pojęciowo (choć niekoniecznie równoznaczne) przymiotniki: „kolokwialny”, „oralny”, „naturalny”, „ustny” czy „mówiony”[16].

Polszczyzna potoczna podlega opisowi i ocenie pod pojęciem normy użytkowej (zwanej też potoczną), wyróżnianej w ramach dwupoziomowej normy języka ogólnopolskiego[17][18]. W niektórych społecznościach (gdzie zarysowała się dyglosja) funkcję rejestru niskiego (języka potocznego, codziennego, nieoficjalnego) pełni język silnie (lub całkowicie) odrębny od języka wysokiego (używanego w literaturze czy kontaktach oficjalnych)[14].

Remove ads

Pozycja stylu potocznego

Podsumowanie
Perspektywa

Styl potoczny to najbardziej powszechny wśród stylów użytkowych języka: znajduje zastosowanie w rozmaitych sytuacjach społecznych i jest używany przez szczególną liczbę użytkowników języka. Jest ściśle związany z fundamentalnymi potrzebami człowieka, odzwierciedla podstawowe składniki ludzkiego otoczenia oraz ujawnia trwałe struktury percepcji i myślenia. Przedstawia codzienny i wręcz „naiwny” obraz rzeczywistości. Na etapie akwizycji językowej styl ten jest przyswajany jako pierwszy i zachowuje swoją centralną pozycję w późniejszej praktyce językowej[19].

Styl potoczny nie występuje wyłącznie w języku mówionym, choć prymarny charakter ustnego języka sprawia, że styl ten jest w tej postaci szczególnie dobrze rozwinięty. Styl potoczny może jednak obejmować zarówno wszelkie gatunki wypowiedzi ustnych (codzienne rozmowy, powitania i pożegnania, prośby, polecenia, życzenia, kłótnie, flirty, kawały itd.), jak też wypowiedzi pisemne, również zróżnicowane pod względem tematyki (np. listy i pamiętniki, dzienniki prywatne, reportaże, porady życiowe)[19].

Styl potoczny pełni funkcję interpretanta w odniesieniu do innych stylów językowych. Ma to miejsce wtedy, gdy język potoczny służy wyjaśnianiu przekazu wyspecjalizowanego stylistycznie przy użyciu „własnych słów” („mówiąc po prostu", „mówiąc najprościej")[19]. Styl potoczny funkcjonuje na zasadzie przystawalności do doświadczeń najbliższych człowiekowi[20]. Styl potoczny stanowi ponadto podstawę derywacyjną dla wtórnych stylów, modyfikujących jego elementy do własnych potrzeb. Style sekundarne (np. naukowy) mogą się rozwijać, czerpiąc środki z zasobów stylu potocznego[21], a znaczna część terminologii, używanej w nauce i technice, powstaje w wyniku terminologizacji, czyli adaptacji podstawowego zasobu leksykalnego języka[22].

Remove ads

Pisany język potoczny

Styl potoczny funkcjonuje również w postaci pisanej, zwłaszcza w swobodnych interakcjach tekstowych. Potoczne wiadomości tekstowe charakteryzują się zwykle odejściem od przepisów interpunkcyjnych: wyodrębnianie wypowiedzeń nie jest bowiem uważane za istotne, podobnie jak w kodzie języka ustnego. Do znaków najczęściej stosowanych w swojej podstawowej funkcji należą: wykrzyknik, nadający wypowiedzi emocjonalne zabarwienie, i znak zapytania, służący wyróżnianiu zdań pytających. Usługa SMS jako medium przypomina komunikację ustną: umożliwia bowiem interakcję w czasie zbliżonym do rzeczywistego, przy użyciu środków typowych dla języka mówionego. Wiadomości tekstowe dzielą z językiem mówionym spontaniczność i szybkość reakcji[23].

Na gruncie polskim wiadomości tekstowe wyróżniają się pomijaniem niektórych znaków graficznych, a także brakiem typowej delimitacji tekstu na poszczególne elementy składniowe[23].

Remove ads

Pojęcie potoczności

Podsumowanie
Perspektywa

W różnych tradycjach narodowych, kształtowanych przez czynniki historyczne, język literacki może się przeciwstawiać zarówno dialektom, jak i odmianie potocznej[24]. W kontekście języka niemieckiego język potoczny (Umgangssprache) bywa postrzegany jako „strefa buforowa” między niemczyzną standardową a formami niestandardowymi. Termin „potoczny” (umgangssprachlich) może być rozumiany na dwa sposoby: jako określenie na środki wchodzące w skład normy potocznej (tj. pewnej warstwy stylistycznej języka standardowego) lub jako określenie na formy niestandardowe[25].

Z jednej strony język potoczny może być utożsamiany z językiem elity społecznej, z drugiej zaś pojęcie to może obejmować np. dialekty miejskie, stanowiące „niekontrolowany język potoczny”, przejściowy między dialektami wiejskimi a językiem literackim[26]. Niektórzy autorzy określają mowę potoczną jako wariant języka niepodlegający przepisom normatywnym[27][28]. Według jednego z ujęć polszczyzna potoczna ma dopuszczać „dużą swobodę użycia dowolnych wyrazów i zwrotów, nawet nieakceptowanych przez wyższe warstwy społeczeństwa”[28]. Peter Trudgill, specjalista od języka angielskiego, dochodzi do wniosku, że pojęcia formalności i potoczności nie mają związku z dychotomią między formami standardowymi i niestandardowymi: na przykładzie angielszczyzny stwierdza, że standardowy angielski może występować zarówno w postaci formalnej, jak też swobodnej, czy nawet wulgarnej[29].

Postrzeganie elementów języka jako potocznych może różnić się w zależności od źródła słownikowego i poczucia danego użytkownika[15].

Jako potoczne określa się również opinie, wiedzę czy nazewnictwo. W tym kontekście potoczność przeciwstawiana jest naukowości: poglądom naukowym lub terminologii fachowej[30].

Zobacz też

Szybkie fakty

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads