Masakra w Tykocinie

Masakra w Tykocinie – masowy mord żydowskich mieszkańców Tykocina w okupowanej Polsce podczas II wojny światowej w dniach 25–26 sierpnia 1941 roku (według żydowskiego kalendarza pierwszego dnia miesiąca elul)^[1], wkrótce po ataku Niemiec na Związek Radziecki.

Masakra w Tykocinie

Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce	Tykocin
Data	25–26 sierpnia 1941
Liczba zabitych	ok. 3000 osób
Typ ataku	egzekucja przez rozstrzelanie
Sprawca	III Rzesza
Położenie na mapie Polski w 1939 r. Tykocin

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 26 sierpnia 2024 r. odbyły się uroczystości ku czci żydowskich mieszkańców Tykocina zamordowanych przez Niemców w 1941 r.

Okoliczności pogromu

Miasto Tykocin zostało podbite przez III Rzeszę podczas radzieckiej i niemieckiej inwazji na Polskę na podstawie Paktu Ribbentrop – Mołotow. Pod koniec września 1939 r. teren Tykocina został przekazany przez Niemców Związkowi Radzieckiemu zgodnie z Traktatem o granicach i przyjaźni^[2].

Armia Czerwona najechała 52,1% terytorium międzywojennej Polski (ponad 13 700 000 mieszkańców). W strefie okupacyjnej Sowietów znalazło się także 336 000 nowych uchodźców, którzy uciekli z ziem polskich przejmowanych przez Niemców, z których większość stanowili polscy Żydzi (około 198 000 osób)^[3]. Rosnący terroryzm w regionie, sowiecka tajna policja (NKWD) towarzysząca Armii Czerwonej wymordowała polskich jeńców wojennych^[4][5], i w ciągu mniej niż dwóch lat deportowała do Syberii do 1,5 miliona etnicznych Polaków^[6]. Dwadzieścia jeden miesięcy po inwazji sowieckiej na Polskę podczas niemieckiej Atak Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 r., miasto zostało ponownie zaatakowane, tym razem przez Wehrmacht i Einsatzgruppen. Niemcy ustanowili Jana Fibicha burmistrzem, był on mieszkającym na tych terenach Niemcem. Fibich wspomagany przez Edmunda Wiśniewskiego przygotował listę Żydów współpracujących z radzieckim NKWD, która obejmowała niemal całą młodzież żydowską^[2].

Egzekucje

Po przyjeździe Niemcy zachęcali miejscowych Polaków z Tykocina i okolicznych wsi do kradzieży majątków żydowskich, które później nakazano im zwrócić do ich tak zwanych „właściwych właścicieli” (powszechna taktyka stosowana przez nazistów do prześladowania Żydów), za przewidziane przez Niemców korzyści^{[7][8][styl do poprawy]}. Rankiem 25 sierpnia 1941 r. – zgodnie ze świadectwem Abrahama Kapicy – jak wyjaśniono także żydowskimi i polskimi pomnikami na obrzeżach miasta^[9], Niemcy z 306. i 309. policyjnego batalionu^[1] nakazali wszystkim tykocińskim Żydom zebrać się na rynku (prawie 3000 ludzi^[1]), aby zostali oni „przesiedleni” do getta w Czerwonym Borze^{[styl do poprawy]}. Wkrótce wzięto z placu około 1400-1700 osób do miejsca kaźni w okolicach lasu w Łopuchowie. Mężczyźni przemaszerowali pieszo, a kobiety z dziećmi przewieziono do szkoły w pobliskich Zawadach, po czym kolejno byli przewożeni do lasu^[1]. Maszerującym kazano uformować kolumnę czwórkową, za pochodem długości ponad kilometra szła lokalna orkiestra klezmerów^[1]. Niemcy kazali klezmerom grać hatikvę^[1]. Niektórzy miejscowi Żydzi zdołali się ukryć, pomimo tego nieliczni (siedemnaście osób^[2]) przeżyli^[10]. Więźniowie, w tym kobiety, dzieci i osoby w podeszłym wieku zostali strąceni etapami do grobów przez oddział SS Einsatzkommando, pod dowództwem SS-Obersturmführera Hermanna Schapera^[11][12]. Egzekucja trwała dwa dni^[1]. Masowe egzekucje polskich Żydów przez Schapera miały miejsce w tym samym czasie w wielu wsiach i okolicach Białegostoku, w tym w Radziłłowie, Jedwabnem, Łomży, Rutkach, Wiznie, Piątnicy i Zambrowie. Został postawiony przed sądem kilka dziesięcioleci później przez władze niemieckie, ale udało mu się zmylić interrogatorów podczas jego pierwotnego procesu w Ludwigsburgu^[13].

Po pogromie

W trzy lata po zagładzie tykocińskich Żydów Niemcy do obozów koncentracyjnych wywieźli też większość polskich mieszkańców Tykocina^[1]. Całe centrum miasteczka, które było zamieszkane przez Żydów, zostało całkowicie zniszczone. Drewno i cegły z domów żydowskich były sprzedawane przez żandarmów^[2]. Po rzezi Żydów w Tykocinie w dniach 25 i 26 sierpnia 1941 r. Niemcy przystąpili do likwidacji żydowskiego majątku; Wielka Synagoga została zamieniona na magazyn. Tam przywieziono całą pościel z żydowskich domów i inne miękkie rzeczy domowe. Lepsze meble żandarmi i inni, cywilni urzędnicy zabrali dla siebie. Pozostałe rzeczy sprzedali na licytacji. W określonym dniu zebrało się wielu chłopów z okolicy na rynku i za drobne sumy odkupywali całe żydowskie mienie, które było ukryte w żydowskich domach^[2]. Stary żydowski cmentarz został szybko zbezczeszczony, zamieniono go w pastwisko, od czasu do czasu służył jako plac egzekucji przypadkowo złapanych Żydów, a także ofiar polskiej narodowości^[2].

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•