Modrzyk (zwyczajny)

Modrzyk (zwyczajny)^[4] (Porphyrio porphyrio) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny chruścieli (Rallidae). Zasięg wyspowy, zasiedla południową Europę, zachodnią, południową i południowo-wschodnią Azję, Afrykę, Australię i Oceanię. W Europie zamieszkuje południową i wschodnią Hiszpanię, południową Francję, Sardynię oraz wybrzeże Morza Kaspijskiego. Jego biotop to wszystkie tereny wodno-błotne.

Modrzyk (zwyczajny)

Porphyrio porphyrio
(Linnaeus, 1758)
Podgatunek nominatywny (Hiszpania)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	żurawiowe
Rodzina	chruściele
Podrodzina	łyski
Rodzaj	Porphyrio
Gatunek	modrzyk (zwyczajny)
Synonimy
Fulica Porphyrio Linnaeus, 1758[1] Porphyrio madagascariensis (Latham, 1801)[2] Porphyrio poliocephalus (Latham, 1801)[2] Porphyrio indicus Horsfield, 1821[2] Porphyrio pulverulentus Temminck, 1826[2] Porphyrio melanotus Temminck, 1820[2]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Odnotowano nieliczne stwierdzenia modrzyka w Polsce, ale zostały one uznane za pojawy niepewne bądź nienaturalne, a tym samym gatunek nie został wciągnięty na Listę awifauny krajowej^[5]. Kilka razy pojawił się w Czechach. Pierwszy raz w 1884 w okolicach miasta Nové Hrady, potem w 1905 nieopodal jeziora Žehuňský rybník, w 1910 na jeziorze Nesyt, a w sierpniu 1957 w Jaroslavicach^[6].

W języku maori modrzyk to pūkeko. Podgatunek z Samoa nazywany jest manuali'i, co w tym języku znaczy „przywódczy ptak”.

Morfologia

Wygląd

Ptak wielkości kury. Bardzo długie, czerwone palce i nogi. Cały czarny z wyjątkiem białych pokryw podogonowych. Czerwony dziób i płytka czołowa. „Policzki” i gardło opalizują na niebiesko. Stosunkowo mała głowa. Młode całe szare, z białym gardłem i jasnoczerwonymi dziobem i nogami. Ptaki podgatunku madagascariensis na grzbiecie opalizują na niebiesko, z podgatunku caspius z jaśniejszą głową.

Wymiary

• długość ciała: 38–50 cm
• rozpiętość skrzydeł: 90–100 cm
• masa ciała: 520–1100 g

Zachowanie i lęgi

Jajo z kolekcji muzealnej

Zachowanie

Ogólnie jest roślinożerny. Zjada pędy lub ich części (pąki, liście, rdzenie łodyg) oraz korzenie roślin wodnych. Żywi się także owadami, mięczakami, a sporadycznie nawet małymi ptakami, gryzoniami i jaszczurkami. Dobrze radzi sobie podczas pływania i nurkowania. Kiedy się czymś zaniepokoi, pokazuje białe pokrywy podogonowe.

Lęgi

Do gniazdowania modrzyki gromadzą się na moczarach, w trzcinach, kępach sitowia na pastwiskach albo w wysokich i nieskoszonych trawach. Gniazdo jest podobne do gniazda łyski, ale nie tak staranne. Kilka samic składa jaja do jednego gniazda i razem je wysiadują przez 23–27 dni. Każda składa 3–6 plamkowanych, najwięcej w jednym gnieździe może być 12. Pisklęta są karmione przez 10–14 dni.

Podgatunki

Modrzyk ciemny (P. p. melanotus), stan Wiktoria w Australii

Systematyka tego gatunku jest kwestią sporną. Autorzy Handbook of the Birds of the World Alive (a tym samym IUCN) wyróżniają następujące podgatunki^[1][4][7]:

• modrzyk (zwyczajny) (P. p. porphyrio) (Linnaeus, 1758) – południowa i wschodnia Hiszpania, południowa Francja, Sardynia, północna Afryka – Maroko, Algieria i Tunezja
• modrzyk afrykański (P. p. madagascariensis) (Latham, 1801) – Egipt, Afryka Subsaharyjska, Madagaskar
• P. p. caspius Hartert, 1917 – Morze Kaspijskie, północno-zachodni Iran i Turcja
• P. p. seistanicus Zarudny & Harms, 1911 – od Iraku i południowego Iranu do Afganistanu, Pakistanu i północno-zachodnich Indii
• modrzyk siwogłowy (P. p. poliocephalus) (Latham, 1801) – Indie i Sri Lanka przez Bangladesz, Andamany, Nikobary i północną Mjanmę do południowo-środkowych Chin (prowincja Junnan) i północnej Tajlandii
• modrzyk indochiński (P. p. viridis) Begbie, 1834 – południowa Mjanma, południowa Tajlandia, Indochiny i Półwysep Malajski
• modrzyk ciemnogrzbiety (P. p. indicus) Horsfield, 1821 – Wielkie Wyspy Sundajskie po Bali i Celebes
• modrzyk brązowogrzbiety (P. p. pulverulentus) Temminck, 1826 – Filipiny
• P. p. pelewensis Hartlaub & Finsch, 1872 – Palau
• P. p. melanopterus Bonaparte, 1856 – Małe Wyspy Sundajskie, Moluki do Nowej Gwinei
• P. p. bellus Gould, 1820 – południowo-zachodnia Australia
• modrzyk ciemny (P. p. melanotus) Temminck, 1820 – północna i wschodnia Australia oraz Tasmania do wysp Kermadec, Nowej Zelandii i wysp Chatham; migruje na Nową Gwineę
• P. p. samoensis Peale, 1848 – Wyspy Admiralicji na południe po Nową Kaledonię i na wschód po Samoa.

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) za modrzyka uznaje tylko podgatunek nominatywny, a pozostałe wyodrębnia do pięciu osobnych gatunków: P. madagascariensis, P. poliocephalus, P. indicus, P. pulverulentus i P. melanotus^[2]. Podobne ujęcie systematyczne stosują autorzy Clements Checklist of Birds of the World^[8].

Status

IUCN uznaje modrzyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność światowej populacji na 780 000 – 2 910 000 osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany; BirdLife International ocenia trend populacji europejskiej jako fluktuujący^[3].

Zobacz też

• ptaki obserwowane w Polsce, lecz nie zaliczone do polskiej awifauny