Morświnowate

Morświnowate^[5] (Phocoenidae) – rodzina ssaków morskich z parvordo zębowców (Odontoceti) w obrębie infrarządu waleni (Cetacea). Są blisko spokrewnione z delfinowatymi (Delphinidae), od których się jednak odróżniają szeregiem anatomicznych szczegółów, w tym charakterystycznym kształtem głowy i zębów. Istnieje siedem gatunków, zamieszkujących we wszystkich oceanach, najczęściej blisko wybrzeży^[6][7]. Najbardziej znany wśród nich jest morświn zwyczajny z północnej hemisfery, żyjący także w Bałtyku.

Morświnowate

Phocoenidae
J.E. Gray, 1825[1]
Morświnek bezpłetwy (Neophocaena phocaenoides)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	walenie
Infrarząd	zębowce
Nadrodzina	Delphinoidea
Rodzina	morświnowate
Typ nomenklatoryczny
Phocoena G. Cuvier, 1816
Synonimy
Phocaenina J.E. Gray, 1825[1] Phocaeninae: J.F. von Brandt, 1873[2] Phocaenidae: Burmeister, 1885[3] Phocoenoidinae: L.G. Barnes, 1984[4] Phocoeninae: L.G. Barnes, 1984[4]
Rodzaje
16 rodzajów (w tym 13 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Anatomia

Morświnowate to małe walenie, osiągające długość ciała do 2,5 m. Należy do nich jeden z najmniejszych gatunków, morświn kalifornijski o maksymalnej długości 1,5 m. Zwierzęta te mają krępe ciało z okrągłą głową i zatępionym pyskiem bez dzioba. Szczęki zawierają do 120 zębów. Płetwa grzbietowa jest trójkątna.

Zachowanie

Morświnowate odżywiają się polując głównie na ryby, często uzupełniając dietę głowonogami i skorupiakami. Przeważnie żyją w małych grupach do dziesięciu osobników, które u niektórych gatunków jednak mogą się złączyć, tworząc zbiorowisko kilkuset zwierząt. Porozumiewają się za pomocą klekoczących i świszczących dźwięków. Jak wszystkie zębowce są zdolne do echolokacji. Morświnowate to szybcy pływacy; morświniec białopłetwy podobno jako jeden z najszybszych waleni osiąga 55 km/h. Ich skoki nad powierzchnią są jednak mało akrobatyczne.

Systematyka

Do rodziny morświnowatych należą trzy występujące współcześnie rodzaje^[8][6][5]:

• Neophocaena T.S. Palmer, 1899 – morświnek
• Phocoenoides R.C. Andrews, 1911 – morświniec – jedynym przedstawicielem jest Phocoenoides dalli (F.W. True, 1885) – morświniec białopłetwy
• Phocoena G. Cuvier, 1816 – morświn

Opisano również rodzaje wymarłe^[9]:

• Archaeophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012^[10] – jedynym przedstawicielem był Archaeophocaena teshioensis Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
• Australithax de Muizon, 1988^[11] – jedynym przedstawicielem był Australithax intermedia Muizon, 1988
• Brabocetus Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015^[12] – jedynym przedstawicielem był Brabocetus gigaseorum Colpaert, Bosselaers & Lambert, 2015
• Haborophocoena Ichishima & Kimura, 2005^[13]
• Lomacetus de Muizon, 1986^[14] – jedynym przedstawicielem był Lomacetus ginsburgi de Muizon, 1986
• Miophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012^[15] – jedynym przedstawicielem był Miophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
• Numataphocoena Ichishima & Kimura, 2000^[16] – jedynym przedstawicielem był Numataphocoena yamashita Ichishima & Kimura, 2000
• Piscolithax Muizon, 1983^[17]
• Piscorhynchus Pilleri & Siber, 1989^[18] – jedynym przedstawicielem był Piscorhynchus aenigmaticus Pilleri & Siber, 1989
• Pterophocaena Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012^[19] – jedynym przedstawicielem był Pterophocaena nishinoi Murakami, Shimada, Hikida & Hirano, 2012
• Salumiphocaena L.G. Barnes, 1985^[20] – jedynym przedstawicielem był Salumiphocaena stocktoni (L.E. Wilson, 1973)
• Semirostrum Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014^[21] – jedynym przedstawicielem był Semirostrum ceruttii Racicot, Deméré, Beatty & Boessenecker, 2014
• Septemtriocetus Lambert, 2008^[22] – jedynym przedstawicielem był Septemtriocetus bosselaersi Lambert, 2008

Wpływ człowieka

W wielu miejscach urządzane są polowania na morświnowate, aby uzyskać pożywienie lub mięso na przynęty. Dodatkowo połów ryb odpowiedzialny jest za spadek liczebności wielu populacji poprzez nieumyślne powodowanie śmierci waleni w sieciach. Morświn nie potrafi wykryć sieci za pomocą echolokacji, zaplątanie się w niej jest dla niego wyrokiem śmierci, gdyż nie umie pływać do tyłu, a pozbawiony tlenu z powietrza wkrótce się dusi. Jeden z najbardziej zagrożonych gatunków waleni to morświn kalifornijski, występujący na ograniczonym terenie, który uległ przeobrażeniom pod wpływem przemysłu. Podobnie przedstawia się sytuacja populacji morświna w Bałtyku.
Morświnowate rzadko są trzymane w ogrodach zoologicznych lub oceanariach – w przeciwieństwie do delfinów, które cieszą się większą popularnością.