Nowy Dwór (województwo podlaskie)

Nowy Dwór – wieś (1578–1892 i 1919–1934 miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Nowy Dwór, nad Biebrzą.

Cerkiew św. Mikołaja

Dzwonnica przy kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Nowym Dworze

Ten artykuł dotyczy wsi Nowy Dwór w powiecie sokólskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Nowy Dwór

wieś
Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sokólski
Gmina	Nowy Dwór
Liczba ludności (31 grudnia 2012)	625[1]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	16-205[2]
Tablice rejestracyjne	BSK
SIMC	0037612
Położenie na mapie gminy Nowy Dwór Nowy Dwór
Położenie na mapie Polski Nowy Dwór
Położenie na mapie województwa podlaskiego Nowy Dwór
Położenie na mapie powiatu sokólskiego Nowy Dwór
53°37′57″N 23°32′34″E[3]

Opis miejscowości

Według stanu na 31 grudnia 2012 w miejscowości zamieszkiwało 625 osób^[1]. Miejscowość jest siedzibą gminy Nowy Dwór.

Nowy Dwór uzyskał lokację miejską w 1578 roku^[4]. Miasto królewskie ekonomii grodzieńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[5].

11 czerwca 1892 utracił status miasto i został przeksztacłony w miasteczko^[6]. 13 października 1919 odzyskał status miasta; równocześnie włączono do niego pobliskie Ogrodniki^[7]. Zdegradowany do rzędu wsi 13 czerwca 1934 i przeksztacłony w gromadę w gminie Nowy Dwór^[8].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.

Znajduje się tu urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, OSP, szkoła podstawowa i gimnazjum.

Osobne artykuły: Strażnica Straży Granicznej w Nowym Dworze i Placówka Straży Granicznej w Nowym Dworze.

Historia

Nowy Dwór powstał w XVI wieku jako dwór hospodarski w wyniku kolonizacji puszczy między Biebrzą a Brzozową. Początkowo zwano go Białym Dworem, albo Nowym Miasteczkiem. W 1504 roku król Aleksander Jagiellończyk ufundował tu kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Zadaniem tej miejscowości była obsługa skolonizowanej Puszczy Nowodworskiej. Od drugiej połowy XVI wieku w pobliżu lokalnej cerkwi prawosławnej funkcjonował cmentarz stelowy, który przetrwał do pierwszej połowy XIX wieku. Wiele szkieletów odkrytych na tym cmentarzu miało hipoplazję szkliwa, która sugeruje, że populacja była niedożywiona i żyła w złych warunkach^[9][10]. W 1578 roku Nowemu Dworowi przyznano prawa miejskie magdeburskie. W XVIII wieku miasto było siedzibą Sądu Powiatowego. W wyniku III rozbioru Polski tereny gminy dostały się pod panowanie Prus, po pokoju w Tylży w 1807 roku włączono je do Imperium Rosyjskiego. W 1934 roku Nowy Dwór utracił prawa miejskie.

Kalendarium

• XVI w. – powstanie dworu hospodarskiego, tzn. własność wielkiego księcia litewskiego o nazwie Biały Dwór na terenie kolonizowanej puszczy
• 1504 – król Aleksander Jagiellończyk ufundował tu kościół
• XVI w. – miasto na prawie ruskim
• 1578 – prawa miejskie magdeburskie
• 1799 – siedziba sądu powiatowego
• XIX w. – Nowy Dwór słynął z targów koni i bydła
• 1934 – utrata praw miejskich.

Zabytki

• rozplanowanie przestrzenne, 2 poł. XVI–XVII, nr rej.: 556 z 19.06.1986
• cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 556 z 19.06.1986
• cmentarz prawosławny, nr rej.: 556 z 19.06.1986
• kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, 1547, XVII–XIX, nr rej.: A-53 z 24.07.1995
• cmentarz przykościelny, nr rej.: A-53 z 24.07.1995
• dzwonnica, 1858, nr rej.: A-53 z 24.10.1966
• kaplica grobowa rodziny Eynarowiczów na cmentarzu parafialnym, 1903, nr rej.: A-236 z 3.06.2009^[11][12].

Inne obiekty

• parafialna cerkiew prawosławna św. Mikołaja, wybudowana w 1955 roku.

Ludzie związani z Nowym Dworem ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Nowym Dworem (powiat sokólski)‎.