Obwód swierdłowski

Obwód swierdłowski (ros. Свердловская область) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej. Jego nazwa pochodzi od byłej nazwy stolicy obwodu, Jekaterynburga (do 1991 – Swierdłowsk).

Obwód swierdłowski

Свердловская область

obwód
Zbiornik Wołczyński
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Siedziba	Jekaterynburg
Kod ISO 3166-2	RU-SVE
Gubernator	Jewgienij Kujwaszew
Powierzchnia	194 226 km²[1]
Populacja (2021) • liczba ludności	4 291 886[2]
• gęstość	22,09 os./km²
Tablice rejestracyjne	66; 96; 196
Położenie na mapie Rosji
Strona internetowa

Krajobraz obwodu

Leśny krajobraz regionu

Diagram pokazujący klimat regionu na przykładzie wysokości temperatur i wielkości opadów w stolicy obwodu – Jekaterynburgu

Jezioro Tawatuj

Rzeka Tura

Geografia

Położenie i powierzchnia

Obwód swierdłowski leży na dwóch kontynentach: w Europie i w Azji. Region zajmuje południową część pasma Uralu, a także przyległe do gór zachodnie fragmenty Niziny Zachodniosyberyjskiej. Region zajmuje powierzchnię 194 226 km²^[1] (tj. ok. 1,2% terytorium całej Federacji Rosyjskiej).

Większość terenu obwodu stanowią niewysokie góry i wyżyny – znaczna część obwodu leży na wysokości 300–500 m n.p.m. Najwyższy punkt – szczyt Konżakowskij Kameń (na Uralu Północnym) wznosi się na wysokość 1569 m.

Region graniczy z:

• Krajem Permskim
• Republiką Komi
• Chanty-Mansyjskim Okręgiem Autonomicznym – Jugrą
• Obwodem tiumeńskim
• Obwodem kurgańskim
• Obwodem czelabińskim
• Republiką Baszkirii

Strefa czasowa

Obwód swierdłowski należy do jekaterynburskiej strefy czasowej (YEKT): do 25 października 2014 UTC+06:00 przez cały rok, od 26 października 2014 UTC+05:00 przez cały rok.

Jeszcze wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+05:00, a czas letni – UTC+06:00.

Klimat

Na terytorium obwodu panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzuje się on dużymi różnicami temperatur w ciągu roku – chłodnymi zimami i ciepłymi latami. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi (zależnie od regionu) od −16 °C do −20 °C, a lipca – od +16 °C do +19 °C.

Na terenie obwodu corocznie notuje się ok. 500 mm opadów, głównie w formie deszczu. Występują one głównie w ciepłej połowie roku, zaś maksimum przypada na lipiec.

Hydrologia

W regionie znajduje się dość duża ilość cieków wodnych, jednak z powodu położenia tego terytorium na obszarze górskim, będącym działem wód większość miejscowych rzek i strumieni ma niewielkie rozmiary. Znajduje się tutaj także pewna liczba – zwykle niewielkich – jezior.

Główne rzeki regionu:

• Tawda
• Tura
• Czusowaja
• Ufa

Fauna i flora

Pierwotną roślinność obwodu swierdłowskiego stanowią lasy iglaste i mieszane. W lasach tych żyją m.in. – ze ssaków: kuny, norki, wiewiórki, lisy, zające, jelenie, liczne gryzonie itd., z ptaków – np. dzięcioły, gile, jarząbki itp. W zbiornikach wodnych żyje wiele gatunków ryb.

W południowo-wschodniej części obwodu znajduje się Park Narodowy „Pripyszminskije bory”^[3], w północno-zachodniej Rezerwat przyrody „Dienieżkin Kamień”^[4], a w południowo-zachodniej Wisimski Rezerwat Biosfery^[5].

Ludność

Na terenie obwodu swierdłowskiego mieszka 4 399 700 osób (2007). Liczba ta w ostatnich latach spada – jeszcze w 2002 populacja regionu wynosiła 4 486 214 osób. Niemal 88% ludności (3 943 529 osób w 2002) zamieszkuje w miastach, a 12% (542 685 osób; 2002) – na wsiach. Około 30% całej populacji obwodu zamieszkuje w jego stolicy – Jekaterynburgu (będącym 5. pod względem liczby mieszkańców miastem Rosji).

Gęstość zaludnienia w regionie wynosi 22,6 os./km².

Rosjanie stanowią ok. 90% populacji.

Wyznania

Zdecydowana większość ludności wyznaje prawosławie. Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozostała także duża liczba niewierzących. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszość muzułmańska (złożona głównie z Tatarów), ponadto żyją tutaj niewielkie grupy wyznawców innych religii, m.in. katolików, a także wyznawców nowych wyznań religijnych, wywodzących się z tradycji protestanckiej.

Zdjęcia miast obwodu
Cerkiew w Ałapajewsku
Kościół protestancki w Krasnoturińsku
Teatr w Niżnym Tagile
Meczet w Wielkiej Pyszmie
Prawosławna katedra pw. Świętej Trójcy w Wierchoturiu
Zarieczny – fragment miasta
Jekaterynburg – fragment miasta
Jeden z budynków Jekaterynburga (kino Salut)
Dworzec kolejowy w Krasnoturińsku
Dom kultury w Krasnoturińsku

Narodowości

Na terenie obwodu żyją przedstawiciele 148 narodowości. Najliczniejsi są^[6]:

narodowość liczebność udział w populacji Rosjanie 4 002 815 89,22 Tatarzy 168 121 3,75 Ukraińcy 55 478 1,24 Baszkirzy 37 296 0,83 osoby bez poczucia przynależności etnicznej lub o nieustalonej narodowości 28 957 0,65 Maryjczycy 27 863 0,62 Niemcy 22 540 0,50 Białorusini 18 541 0,41 Udmurci 17 903 0,40 Azerowie 15 171 0,34 Czuwasze 11 510 0,26 Ormianie 11 093 0,25 Mordwini 9702 0,22 Żydzi 6810 0,15 Tadżycy 6125 0,14 Kazachowie 4403 0,10 Cyganie 4019 0,09 Uzbecy 3836 0,08 Mołdawianie 2930 0,07 Gruzini 2651 0,06 Chińczycy 2435 0,05 Polacy 2147 0,05

Wymieniono tylko grupy liczące powyżej tysiąca osób

Miasta i osiedla typu miejskiego

Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje się 47 miast oraz 99 osiedli typu miejskiego, a także 1886 większych i mniejszych wsi.

Największe miasta i osiedla typu miejskiego:
(powyżej 15 tys. mieszkańców; stan na 1 stycznia 2006)

Nazwa nazwa rosyjska liczba miesz- kańców Jekaterynburg Екатеринбург 1 308 441 Niżny Tagił Нижний Тагил 379 724 Kamieńsk Uralski Каменск-Уральский 182 466 Pierwouralsk Первоуральск 132 881 Sierow Серов 98 044 Nowouralsk Новоуральск 94 350 Asbiest Асбест 72 822 Polewskoj Полевской 65 911 Krasnoturinsk Краснотурьинск 62 578 Rewda Ревда 61 916 Wierchniaja Pyszma Верхняя Пышма 57 718 Lesnoj Лесной 53 193 Wierchniaja Sałda Верхняя Салда 49 398 Bieriozowskij Берёзовский 47 195 Kaczkanar Качканар 43 763 Ałapajewsk Алапаевск 42 920 Irbit Ирбит 42 072 Krasnoufimsk Красноуфимск 41 559 Rież Реж 39 273 Tawda Тавда 39 051 Suchoj Łog Сухой Лог 35 430 Artiomowskij Артёмовский 34 045 Kuszwa Кушва 33 890 Siewierouralsk Североуральск 32 979 Bogdanowicz Богданович 32 072 Karpinsk Карпинск 30 065 Kamyszłow Камышлов 28 384 Krasnouralsk Красноуральск 27 821 Zariecznyj Заречный 27 431 Niewjansk Невьянск 25 593 Niżniaja Tura Нижняя Тура 23 345 Kirowgrad Кировград 22 532 Sysiert Сысерть 21 021 Sriednieuralsk Среднеуральск 19 8001) Talica Талица 18 7001) Turinsk Туринск 18 5001) Rieftinskij2) Рефтинский 17 9001) Niżniaja Sałda Нижняя Салда 17 9001) Iwdel Ивдель 17 8001) Diegtiarsk Дегтярск 15 9001)

1) dane zaokrąglone; 1 stycznia 2007
2) osiedle typu miejskiego

Władza i administracja

Obwód swierdłowski, podobnie jak inne części Federacji Rosyjskiej, posiada dość duży zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje Statut obwodu swierdłowskiego z 1994.

Budynek lokalnego parlamentu

Według postanowień tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie należy do dwuizbowego parlamentu, złożonego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantów. Wyższa izba parlamentu – Izba Reprezentantów składa się z 21 posłów, wybieranych w jednomandatowych okręgach, zaś Duma – z 28 posłów, wybieranych z jednego okręgu obejmującego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywają się wybory, w których wymieniana jest połowa składu Dumy.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, składający się z ministerstw, departamentów i urzędów. Na czele rządu stoi gubernator, będący zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcję tę sprawuje Eduard Rossiel z partii Jedna Rosja.

Podział administracyjny obwodu swierdłowskiego

Podział administracyjny

Pod względem podziału administracyjnego obwód swierdłowski ma skomplikowaną strukturą. Cały region dzieli się na 5 okręgów administracyjnych (ros. управленческий округ): wschodni, zachodni, północny, południowy i gornozawodzki. Stolica obwodu – miasto Jekaterynburg nie wchodzi w skład żadnego z nich i w tym zakresie stanowi odrębną jednostkę. Okręgi administracyjne dzielą się z kolei na rejony, przy czym największe miasta nie wchodzą w skład tego podziału i stanowią okręgi miejskie (bezpośrednio w składzie okręgu administracyjnego); okręgami miejskimi (jednak o innym statusie) są także miasta (lub osiedla typu miejskiego) zamknięte.

W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonów, 25 okręgów miejskich i 4 miasta zamknięte.

Krasnoturińsk – budynek administracji jednej z fabryk

Dom-muzeum A. Popowa w Krasnoturińsku

Niżny Tagił – fragment miasta

Niżny Tagił – panorama

Stara stacja w Jekaterynburgu

Uniwersytet państwowy w Jekaterynburgu

Jekaterynburg

Jekaterynburg

Nazwa	Nazwa rosyjska
miasto Jekaterynburg (Екатеринбург)
Okręg wschodni (Восточный управленческий округ)
Rejon ałapajewski	Алапаевский район
Rejon artiomowski	Артемовский район
Rejon bajkałowski	Байкаловский район
Rejon irbicki	Ирбитский район
Rejon kamyszłowski	Камышловский район
Rejon pyszmiński	Пышминский район
Rejon słobodo-turiński	Слободо-Туринский район
Rejon taboriński	Таборинский район
Rejon talicki	Талицкий район
Rejon tawdiński	Тавдинский район
Rejon tugułymski	Тугулымский район
Rejon turiński	Туринский район
miasto Ałapajewsk	Алапаевск
miasto Irbit	Ирбит
miasto Kamyszłow	Камышлов
Okręg południowy (Южный управленческий округ)
Rejon biełojarski	Белоярский район
Rejon bogdanowicki	Богдановичский район
Rejon kamieński	Каменский район
Rejon suchołoski	Сухоложский район
miasto Kamieńsk Uralski	Каменск-Уральский
miasto Asbiest	Асбест
miasto Zariecznyj	Заречный
osiedle zamknięte Uralski	ЗАТО „поселок Уральский”
Okręg gornozawodzki (Горнозаводской управленческий округ)
Rejon prigorodnyj	Пригородный район
Rejon wierchniesałdiński	Верхнесалдинский район
miasto Wierchnyj Tagił	Верхний Тагил
miasto Wierchniaja Tura	Верхняя Тура
miasto Kirowgrad	Кировград
miasto Kuszwa	Кушва
miasto Niewjansk	Невьянск
miasto Niżny Tagił	Нижний Тагил
miasto Niżniaja Sałda	Нижняя Салда
osiedle Wierch-Niejwinskij	поселок Верх-Нейвинский
miasto zamknięte Nowouralsk	ЗАТО «город Новоуральск»
miasto zamknięte Swobodnyj	ЗАТО «поселок Свободный»
Okręg zachodni (Западный управленческий округ)
Aczycki okręg miejski	Ачитский городской округ
Artiński okręg miejski	Артинский городской округ
Rejon krasnoufomski	Красноуфимский район
Rejon niżniesiergiński	Нижнесергинский район
Szaliński okręg miejski	Шалинский городской округ
miasto Pierwouralsk	Первоуральск
okręg miejski Wierchniaja Pyszma	городской округ Верхняя Пышма
okręg miejski Krasnoufimsk	городской округ Красноуфимск
miasto Polewskoj	Полевской
miasto Rewda	Ревда
Okręg miejski Staroutkinsk	городской округ Староуткинск
Okręg miejski Diegtiarsk	городской округ Дегтярск
Okręg północny (Северный управленческий округ)
Rejon gariński	Гаринский район
Rejon nowolaliński	Новолялинский район
Rejon sierowski	Серовский район
Rejon wierchoturski	Верхотурский район
miasto Iwdel	Ивдель
miasto Kaczkanar	Качканар
miasto Karpińsk	Карпинск
miasto Krasnouralsk	Красноуральск
miasto Krasnoturińsk	Краснотурьинск
miasto Liesnoj	Лесной
miasto Niżniaja Tura	Нижняя Тура
miasto Siewierouralsk	Североуральск
miasto Sierow	Серов

Gospodarka

Na terenie obwodu swierdłowskiego żyje 2343,3 tys. osób aktywnych zawodowo. W 2006 stopa bezrobocia w regionie wynosiła 6,9%. W styczniu 2007 średnia płaca w regionie wynosiła 13 941,4 rubla, tj. 525,4 USD (według kursu z 31 stycznia 2007).

Przemysł

Obwód swierdłowski zajmuje 2. miejsce w Rosji pod względem wartości produkcji przemysłowej. W strukturze lokalnego przemysłu dominuje hutnictwo, zarówno żelaza, jak i metali nieżelaznych (odpowiednio – 31% i 19% całej wartości produkcji przemysłowej). Istnieje też wysoko rozwinięty przemysł maszynowy, produkujący m.in. ciężki sprzęt wykorzystywany w innych gałęziach gospodarki, maszyny i urządzenia AGD oraz sprzęt wojskowy.

Pozostałe gałęzie przemysłu (jak spożywczy, chemiczny, drzewny i in.) nie mają dużego udziału w strukturze gospodarczej regionu i produkują głównie na potrzeby lokalnego rynku.

W regionie odbywa się też wzbogacanie uranu.

Rolnictwo

W 2006 na terenie obwodu znajdowało się (było zarejestrowanych) 829 dużych gospodarstw rolnych (byłych kołchozów i sowchozów, obecnie zwykle spółek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie część z nich rzeczywiście prowadziła działalność produkcyjną (odpowiednio: 499 i 893)

Stacja kolejowa w Niżnym Tagile

Lotnisko Kolcowo

W 2006 łączna powierzchnia zasiewów w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, zaś pogłowie zwierząt gospodarskich obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk bydła i 10 075,1 tys. sztuk drobiu.

Transport

Obwód swierdłowski jest ważnym punktem na mapie rosyjskiego transportu. Przez region przebiega wiele ważnych dróg kolejowych i samochodowych łączących azjatycką i europejską część kraju, w tym kolej transsyberyjska.

Na terenie regionu znajduje się także ważny międzynarodowy port lotniczy Kolcowo (w Jekaterynburgu).

Bogactwa naturalne

Na terenie regionu znajdują się liczne złoża surowców, w tym metali, m.in. złota, platyny, żelaza, chromu, niklu, manganu i miedzi. Ponadto bogactwami obwodu są m.in. azbest i boksyty.

Nauka i oświata

Na terenie obwodu funkcjonuje Uralski oddział Rosyjskiej Akademii Nauk. Działają tutaj m.in. 22 instytuty naukowe, oraz ponad 100 ośrodków naukowo-badawczych i technologicznych.

Na początku roku szkolnego 2006/2007 w regionie funkcjonowały 1344 szkoły średnie (w tym 50 wieczorowych), 91 średnich szkół specjalizacyjnych, 19 państwowych wyższych uczelni i ich 34 file, 11 uczelni niepaństwowych i 6 filii.

Historia

Historia regionu

Według badań archeologicznych region zasiedlony był już w okresie prehistorycznym. W obwodzie znajdują się liczne ślady osadnictwa ludzkiego, pochodzącego z okresów od mezolitu do epoki żelaza.

Rosja zajęła te tereny po rozbiciu Chanatu kazańskiego w połowie XVI w. Swój udział w opanowaniu regionu miał Jermak Timofiejewicz. Po zajęciu ziem dzisiejszego obwodu Rosjanie, by zabezpieczyć swe panowanie i zapewnić spokój kolonistom założyli szereg twierdz: Wiekoturie (1598), Turinsk (1600), Irbit (1633), Ałapajewsk (1639) itd.

Od 1703 w regionie zaczęła się rozwijać metalurgia, co zwiększyło napływ osadników i spowodowało trwałą rusyfikację tych ziem.

W 1723 założono miasto, będące dzisiejszą stolicą regionu – Jekaterynburg, nazwane na cześć żony cesarza Piotra I Wielkiego, Katarzyny I.

Utworzenie obwodu

Obwód swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie części ówczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne niż dziś obszary: zajmował terytorium dzisiejszego Kraju Permskiego, nie obejmował natomiast niektórych swych dzisiejszych rejonów, należących wówczas do obwodów czelabińskiego i omskiego.

Stolica regionu – Jekaterynburg ok. 1910 r.

Nazwa obwodu

Nazwa obwodu wywodzi się od ówczesnej nazwy stolicy regionu Jekaterynburga – Swierdłowsk, nazwanego na cześć działacza partyjnego i politycznego – Jakowa Swierdłowa.

W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmującym się bronią biologiczną w ówczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zarażenie wąglikiem, w wyniku którego zmarło ok. 100 osób.

Osobny artykuł: katastrofa w Swierdłowsku.

Krajobraz regionu – rzeka Pyszma

Sławni mieszkańcy regionu

Z rejonu wywodzili się m.in.:

• Borys Jelcyn
• Pawlik Morozow

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie swierdłowskim mają oznaczenie 66 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

• Podział administracyjny Rosji