Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole

Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole – spółdzielnia mleczarska zlokalizowana w Kole. Jedna z największych spółdzielni mleczarskich w kraju i jeden z największych polskich eksporterów wyrobów mleczarskich (2012)^[1].

Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole

Budynki Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Siedziba	Koło
Adres	ul. Towarowa 6 62-600 Koło
Data założenia	1929
Forma prawna	Spółdzielnia
Prezes	Tadeusz Malczyk
Przewodniczący rady nadzorczej	Edmund Junkiert
Nr KRS	0000041425
Zatrudnienie	ponad 700
Położenie na mapie Koła Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole
Położenie na mapie Polski Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole
Położenie na mapie powiatu kolskiego Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole
52°12′38,3″N 18°37′22,8″E
Strona internetowa

Historia

22 lipca 1930 roku burmistrz Dąbia Władysław Zalewski powiadomił Sejmik Powiatowy o planach połączenia istniejących już na terenie powiatu kolskiego mleczarni spółdzielczych. W związku z tym wystąpieniem, władze powiatowe wzięły udział w planach założenia spółdzielni^[2].

2 sierpnia 1930 roku w siedzibie Urzędu Gminy Czołowo odbyło się Walne Zgromadzenie Założycielskie, podczas którego sporządzono statut i założono zakład, który nazwano Spółdzielnia Mleczarska „Jedność” w Kole. Przewodniczącym zgromadzenia był Jerzy Sokolnicki z Powiercia^[2], a pierwszym przewodniczącym zarządu został mianowany Edmund Stasiewicz. Przewodniczącym Rady Nadzorczej został Karol Wojciechowski. Podjęto także decyzję o zaciągnięciu od Wydziału Powiatowego w Kole pożyczki w wysokości 15 tysięcy złotych na kupno maszyn^[3]. Spółdzielnię uruchomiono 15 sierpnia 1930 roku w wydzierżawionym budynku przy ulicy Bliznej w Kole. W pierwszych miesiącach funkcjonowania spółdzielni liczyła ona 51 członków, w 1933 roku było ich już 567, a do 1939 roku liczba ta wzrosła do 1500^[3]. Wybudowanie spółdzielni w Kole doprowadziło do zamknięcia prywatnych mleczarni w Grzegorzewie, Kościelcu i Brudzewie^[3].

Mimo ręcznego systemu produkcji, w 1930 roku przetwarzano 12 tysięcy litrów mleka dziennie^[4].

15 sierpnia 1931 roku nastąpiła zmiana nazwy spółdzielni na Spółdzielcza Mleczarnia Mechaniczna w Kole. W tym samym roku dokonano pełnej mechanizacji procesu produkcji w oparciu o szwedzkie urządzenia firmy Auto Laval (kocioł parowy, elektryczne urządzenia transmisyjne, maselnice, wirówkę i pasteryzator)^[4]. Zrezygnował również dotychczasowy prezes, którego zastąpił Jerzy Sokolnicki. Stanowisko Przewodniczącego Rady Nadzorczej przejął natomiast nowy starosta powiatowy, Stanisław Szera^[5].

Asortyment produkcji był wówczas bardzo ubogi – produkowano masło i śmietanę, a mleko odtłuszczone zwracano producentom jako karmę dla cieląt i trzody chlewnej. Jakość produkcji była wysoka – część masła przeznaczano bowiem na eksport. Od 1934 roku ofertę poszerzono o ser pełnotłusty Imperial. Od 1932 roku skupowano też jaja^[4].

W 1934 roku przewodniczącym Rady Nadzorczej został ppłk. Edward Wilczyński^[5]. W 1935 roku postanowiono wybudować nowy budynek dla spółdzielni, który wybudowano następnie przy ulicy Toruńskiej. W 1937 roku spółdzielnia została oficjalnie przeniesiona do nowej siedziby i ponownie zmieniła nazwę, stając się Okręgową Mleczarnią Spółdzielczą w Kole. Oprócz zakładu produkującego masło, ser i inne przetwory w Kole działało także 15 filii na obszarze powiatu kolskiego oraz sieć sklepów nabiałowo–spożywczych^[6]. W tym czasie wykupiono też zakłady Vogta w Babiaku i Skolimowskiego w Brudzewie, tworząc z nich śmietanczarnie^[4].

W 1938 roku Walne Zgromadzenie Członków zakupiło w ramach Funduszu Obrony Narodowej jeden karabin maszynowy dla Wojska Polskiego^[7].

Produkcja masła w spółdzielni w 1978

Po kampanii wrześniowej w 1939 roku nazwę zakładu zmieniono na Mölkereigenossenshaft Warthbrücken. Początkowo spółdzielnią zarządzał były skarbnik Ewald Beütler, a od 1 stycznia 1940 roku – Rudolf Schulz^[7]. W okresie okupacji w kolskiej mleczarni zatrudniano 160 osób, w większości Polaków, nad którymi nadzór sprawowali niemieccy brygadziści^[8]. Przy spółdzielni uruchomiono skup miodu i ubój drobiu^[4].

Podczas okupacji pracownicy spółdzielni dostarczali mleko i masło przebywającym w pociągach zatrzymanych na dworcu kolejowym w Kole dzieciom wysiedlonym z Podkarpacia^[4].

Zwiększono też wtedy wyposażenie techniczne – urządzono laboratorium, stworzono chłodnię amoniakalną i powiększono zbiorniki fermentacyjne śmietany do produkcji masła^[4]. W 1945 roku okupant zdemontował maszyny, z których część ukryto, chroniąc przed wywózką do Rzeszy, do której ostatecznie jednak nie doszło z powodu braku czasu. Podczas walk o Koło budynek spółdzielni przy ul. Toruńskiej uległ całkowitemu zniszczeniu^[9].

17 maja 1945 roku w siedzibie kolskiego Starostwa Powiatowego odbyły się pierwsze po wojnie obrady Zgromadzenia Członków Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Kole, w których uczestniczyło 55 członków i przedstawiciele władz^[9]. W 1948 roku przy spółdzielni działała wylęgarnia drobiu, zapoczątkowano także działalność bezpłatnej służby poradnictwa żywieniowego oraz rozprowadzano nasiona roślin pastewnych^[10]. Funkcję kierownika pełnił wówczas Bronisław Szymański, którego wielokrotnie próbowano zdyskredytować i usunąć z zajmowanej przez niego funkcji^[11].

W 1951 roku nastąpiło upaństwowienie przedsiębiorstwa^[11]. W 1954 roku zakład w Kole podzielono na dwie mniejsze firmy: w Kole i w Dąbiu, co skutkowało znacznym zmniejszeniem wielkości produkcji^[12].

10 lipca 1957 roku powrócono do spółdzielczej formy własności, pierwszym przewodniczącym zarządu został Kazimierz Rosiak, a przewodniczącym rady nadzorczej został Wacław Szczesiak^[12]. Na targach jesiennych w Poznaniu w 1959 roku zakład otrzymał medal i nagrodę Ministerstwa Handlu Wewnętrznego za wysoką jakość i estetykę opakowania masła^[4]. Na tych samych targach w 1960 roku mleczarnia zdobyła pierwsze miejsce i złoty medal^[12].

W 1961 roku uruchomiono własną mieszalnię pasz w Czołowie. W 1962 roku OSM w Kole uzyskała możliwość cechowania masła znakiem jakości, który pozwolił rozpocząć produkcję tego produktu na eksport^[13]. W 1964 roku przyłączono OSM w Sompolnie^[12], w 1968 OSM w Kłodawie, a w 1970 OSM w Izbicy Kujawskiej i Dąbiu^[4]. 17 lipca 1975 roku uruchomiono proszkownię mleka i wytwórnię mlekomiksu (mieszanki paszowej mlekozastępczej dla cieląt)^[14]. Wykonawcą była włoska firma Techni-Petrol^[15]. Od 1975 roku zakład był w stanie przerabiać 400 tysięcy litrów mleka dziennie^[14]. W tym samym czasie uruchomiono zlewnie mleka w Karszewie, Babiaku, Osieku Wielkim i Bierzwiennej Długiej, zwiększając liczbę zlewni do 60^[16]. W 1976 roku powołano Wojewódzką Spółdzielnię Mleczarską w Koninie, a OSM w Kole stało się jej oddziałem terenowym, podobnie jak spółdzielnie w Turku, Strzałkowie i Koninie. Prezesem WSM został wówczas szef kolskiej OSM – Michał Gajda^[17].

W 1982 roku przyjęto nowy statut spółdzielni, w którym sprecyzowano teren działania spółdzielni. Obejmował on wówczas gminy i miasta: Kościelec, Osiek Mały, Babiak, Koło, Grzegorzew, Olszówka, Sompolno, Wierzbinek, Kłodawa, Przedecz, Chodów, Dąbie, Grabów, wsie w gminach Uniejów i Świnice Warckie oraz Żabokrzeki, Modzerowo, Świętosławice, Mieczysławowo i Ciepliny^[17][18]. Do 1988 roku głównymi produktami mlecznymi wytwarzanymi w Kole były: mleko spożywcze, śmietany, masła, twarogi, napoje mleczne oraz mlekomiks, mleko odtłuszczone i kazeina^[18].

W 1990 roku staraniem OSM wybudowano w Kolę oczyszczalnię ścieków, rozbudowano także bazę transportową^[14]. Jednocześnie zmniejszono zatrudnienie, zwalniając wielu pracowników punktów sklepów mleka^[19]. 30 marca 1990 roku przewodniczącym Rady Nadzorczej został Czesław Cieślak, który dwa lata później objął także funkcję prezesa spółdzielni^[20]. Do końca 1993 roku trwał dla spółdzielni trudny okres finansowy, co doprowadziło do znacznego zredukowania etatów, zawieszenia premii oraz wprowadzenia opłat za korzystanie z zakładowej stołówki^[21].

W 1995 roku uruchomiono linię produkcyjną serka wiejskiego, następnie otwarto także linię ultrafiltracji serwatki^[14]. 9 lipca 2000 roku przejęto spółdzielnię w Ostrzeszowie^[22]. W 2006 roku OSM w Kole przejęło spółdzielnię w Kępnie^[23], a w 2007 roku spółdzielnię w Grodkowie^[24]. W 2019 roku wykupiono spółdzielnię w Ostrowie Wielkopolskim, a rok później w Koninie^[4].

Tramwaj MPK Wrocław z reklamą OSM w Kole (2005)

W marcu 2021 roku przed siedzibą OSM odbył się protest dostawców mleka przeciwko obniżeniu ceny skupu tego surowca^[25][26]. W czerwcu 2022 roku pięciu pracownikom spółdzielni i jednemu rolnikowi postawiono zarzuty dotyczące przyjmowania korzyści majątkowych za fałszowanie wyników prób mleka^[27].

21 lutego 2024 roku Czesław Cieślak został odwołany z funkcji prezesa spółdzielni, jego obowiązki przejął dotychczasowy wiceprezes, Tadeusz Malczyk^[28]. 1 kwietnia tego samego roku Tadeusz Malczyk wybrany został prezesem spółdzielni^[29][30]. W lipcu 2024 roku prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązał spółdzielnię do zmiany praktyk niekorzystnnych dla dostawców mleka, dotyczyło to m.in. możliwości jednostronnej zmiany cenników, braku możliwości weryfikacji badań mleka oraz sankcji nakładanych na dostawców za zakończenie współpracy z mleczarnią^[31][32].

Stan obecny i oferta

Obecnie firma nadal posiada spółdzielczą formę działalności. Spełnia wymagania Global Standard for Food Safety oraz normy ISO 22000^[33]. Od 2010 roku przy spółdzielni działa restauracja „Milka”, w otwarciu której brał udział m.in. Józef Zych^[34].

W ofercie OSM w Kole znajdują się m.in. serki wiejskie, masła, śmietany, maślanki, zsiadłe mleko oraz mleka spożywcze i w proszku^[14][35].

Nagrody i wyróżnienia

Źródło^[36][37]:

• Złoty Medal dla serka wiejskiego na VI Międzynarodowych Targach Spożywczych Foodtarg ′95 w Katowicach (Katowice, 1995)
• Medal Krajowego Porozumienia Spółdzielni Mleczarskich dla serka wiejskiego na IV Giełdzie Promocyjnej Targów Mleczarskich (Warszawa, 1995)
• Puchar „Mleko Raj ′96” dla serka wiejskiego (Bydgoszcz, 1996)
• Wyróżnienie dla serka wiejskiego na II Ogólnopolskich Targach Przetwórstwa Mleczarskiego (Bydgoszcz, 1996)
• Certyfikat „Dobre bo polskie” dla serka wiejskiego (Poznań, 1996)
• Hit ′98 w kategorii „Rolnictwo i Przetwórstwo Rolno-Spożywcze” dla masła wiejskiego i maślanki (Konin, 1998)
• Wyróżnienie dla serka wiejskiego na VIII Targach Spożywczych Taspol ′98 (Wrocław, 1998)
• Medal Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w VIII Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” 1999 (Warszawa, 1999)
• Hit ′99 dla serka kremowego „Koluś” (Konin, 2000)
• Wyróżnienie „Polski Producent Żywności 2000” dla serka wiejskiego nadany przez Stowarzyszenie im. Eugeniusza Kwiatkowskiego (Poznań, 2000)
• Medal dla serka kremowego meksykańskiego „Koluś” a X Targach Spożywczych Taspol (Wrocław, 2000)
• Wyróżnienie dla maślanki wiejskiej naturalnej na XIII Międzynarodowych Targach Spożywczych Foodtarg (Katowice, 2000)
• Certyfikat „Dobre bo polskie” dla serka wiejskiego (Poznań, 2001)
• Medal Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w X Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2001)
• „Mleczna Perła 2002” na II Międzynarodowych Targach Ferma Bydła (Poznań, 2002)
• Statuetka Hipolita w XII edycji konkursu „Dobre bo polskie” (Poznań, 2002)
• Medal Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XI Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2002)
• Wyróżnienie „Najlepszy Wyrób Wielkopolski” dla maślanki i śmietany na Wielkopolskich Targach Rolniczych Sielinko 2003 (Sielinko, 2003)
• Medal Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XII Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2003)
• Medal Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XIII Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2004)
• Kryształowy Globus za I miejsce w kategorii „Lider Agro Exportu” wydawnictwa Polish Export Review (Warszawa, 2005)
• Srebrna Mleczna Rewia 2005 na Targach Mleczarstwa (Gdańsk, 2005)
• Dyplom i wyróżnienie Wielkopolskiego Ośrodka Rolniczego w Poznaniu za kefir i serek wiejski w Konkursie Mleczarskim na Najlepsze Wyroby Mleczarskie w Wielkopolsce 2005 (Sielinko, 2005)
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla województwa wielkopolskiego” (2005)
• Kryształowy Globus za Przebój Eksportowy 2004 wydawnictwa Polish Export Review (Warszawa, 2005)
• Puchar Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi za zajęcie II miejsca w II edycji Rankingu Zakładów Mleczarskich czasopisma AgroTRENDY (Warszawa, 2005)
• Puchar Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa „Za wybitne zasługi w unowocześnianiu przetwórstwa i poprawie jakości mleka” (2005)
• Statuetka Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XIV Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2005)
• Brązowa Mleczna Rewia 2006. Targi Spożywcze Delikatesy 2006 (Gdańsk, 2006)
• Dyplom i statuetka Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XVI Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2007)
• Puchar Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Prezesa ARiMR w Konkursie „Najciekawsza promocja na Targach POLAGRA FOOD 2008” (Poznań, 2008)
• Statuetka Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich w XVII Konkursie Targów Mleczarskich „Mleko-expo” (Warszawa, 2008)
• Puchar Prezesa ARiMR „Za wybitne zasługi w unowocześnianiu przetwórstwa i poprawie jakości mleka” (2008)