Organy w kościele Matki Bożej Częstochowskiej w Lubinie

Organy w kościele pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lubinie – 30-głosowe organy w kościele parafialnym Matki Bożej Częstochowskiej w Lubinie, zrekonstruowane w latach 2020–2022^[1][2]. Zawierają historyczne elementy barokowych organów wykonanych przez Martina Benjamina Liebeherra, które przetrwały do naszych czasów.

Organy w kościele Matki Bożej Częstochowskiej w Lubinie (stan w roku 2023)

Historia

Najstarsza informacja o organach w lubińskiej świątyni pochodzi z 1595 roku^[3]. Wynika z niej, że był to instrument o renesansowym prospekcie, umieszczony w zachodniej emporze. W 1619 roku organy zostały wyremontowane i przebudowane.

Pierwotna wersja organów, których obecnie można posłuchać w lubińskim kościele, pochodzi z 2 połowy XVIII wieku. Wówczas to w latach 1783–1785 zbudował je Martin Benjamin Liebeherr, organmistrz z Góry Śląskiej. Pracował przy budowie organów w Katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Legnicy.

W Lubinie Martin Benjamin Liebeherr zbudował okazały instrument na 27 głosów rozmieszczonych na dwa manuały o skali C-c3 oraz pedał o zakresie C-c1, trakturę gry oraz rejestry typu mechanicznego, wiatrownice klapowo-zasuwowe, cztery miechy klinowe do dostarczania powietrza, wbudowany stół gry^[4].

W 1866 roku organy zostały przebudowane przez firmę Gebruder Walter z Góry Śląskiej. Częściowo zdemontowano dotychczasowe organy, wykonano nowe wiatrownice, rozszerzono zakres klawiatur o dwa dodatkowe klawisze, wymieniono trakturę oraz fragmentarycznie zmieniono zespół brzmieniowy, dodając przy tym jeden dodatkowy głos^[5].

Następna przebudowa nastąpiła w 1905. Prawdopodobnie wykonawcą prac była firma Schlag & Söhne ze Świdnicy, która zmieniła dyspozycję, wymieniła większość zabytkowych piszczałek na nowe, trakturę na pneumatyczną i wiatrownice. Zainstalowała też dmuchawę do nowego miecha i wykonała wolnostojący stół gry.

Organy były poważnie uszkodzone w czasie obu wojen światowych. Najpierw w czasie I wojny światowej cynowe piszczałki zarekwirowała armia. Uzupełniono je 1924 roku. Następnie pod koniec II wojny światowej cały kościół (w tym zabytkowy instrument) został poważnie zniszczony. Organy popadały w ruinę, a w 1958 roku zostały zdemontowane. Miały być wywiezione, jednak zapobiegli temu kolejarze i instrument wrócił na swoje miejsce. Na gruntowny remont musiały jednak poczekać do lat 1961–1962. Kolejne prace wykonano w latach 1970 i 1978.

Następne prace remontowe, a raczej przebudowę wykonała firma organmistrzowska Antoniego Szydłowskiego z Wrocławia w latach 1997–1998. Dokonano wtedy wymiany wiatrownic, elementów traktury gry i rejestrów, miechów, tabliczek z nazwami głosów w stole gry. Wtedy już instrument posiadał 35 głosów rozdzielonych na trzy manuały o zakresie C-a3 (choć faktycznie do f3) i pedał o rozpiętości C-f1 (w rzeczywistości do d1)^[6].

Najnowszą rekonstrukcję na zlecenie Gminy Miejskiej Lubin wykonało Konsorcjum w składzie: Johannes Klais Orgelbau GmbH & Co.KG oraz Zych Zakłady Organowe Dariusz Zych. Nad pracami czuwał ekspert organmistrz Andrzej Lech Kriese^[7][8][9].

Budowa

Zrekonstruowane organy ważą ok. 18 ton^[10]. Mają 1872 piszczałek, w tym 315 z drewna, a pozostałe z różnych stopów cyny z ołowiem w różnych proporcjach z dodatkiem innych metali, m.in. chromu, molibdenu, kadmu oraz miedzi). Najmniejsza mierzy 11 mm, a największa 4,8 m długości.

Zakres częstotliwości dźwięków wydobywanych z tych piszczałek obejmuje od 32 do około 15600 Hz. Zespół brzmieniowy podzielony jest na dwie klawiatury manuałowe o zakresie C-d3 i jedną pedałową o rozpiętości C-d1. Elementy drewniane wykonane są z sosny, świerku, dębu, hebanu, palisandru i orzecha francuskiego. 300 detali dekoracji rzeźbiarsko-snycerską pokryte jest 24-karatowym złotem.

Dyspozycja

Dyspozycja organów po rekonstrukcji^[11]

Manuał I /Hauptwerk/ – 13 głosów	Manuał II /Positiv/ – 10 głosów	Pedał – 7 głosów
Bordun Flaute 16’	Flaute 8’	Principalbass 16’
Principal 8’	Fugara 8’	Violonbass 16’
Salicet 8’	Principal 4’	Subbass 16’
Gemshorn 8’	Gemshorn 4’	Octavbass 8’
Flaute 8’	Octave 2’	Flautbass 8’
Octave 4’	Quinte 1 1/2’	Octavbass 4’
Traverse 4’	Sedecima 1’	Posaune 16’
Flaute 4’	Sesquialtera II 3’
Quinte 3’	Mixtur III 1’
Octave 2’	Chalumeau '8
Mixtur VI 2’
Scharf III 2/3’
Trombet 8’

Koncerty

• Inauguracja – 31 sierpnia 2022 – po raz pierwszy po rekonstrukcji organy zabrzmiały w 40. rocznicę Zbrodni Lubińskiej. Ludger Lohmann z Niemiec zagrał dzieła m.in.: Jana Sebastiana Bacha, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ferenca Liszta. Koncert poprzedziła msza św. z poświęceniem organów^[12]. Oprawę muzyczną zapewnili: zespół kameralny Narodowej Orkiestry Dętej w Lubinie, Tomasz Głuchowski – akompaniament liturgiczny, oktet wokalny pod dyrekcją Alana Urbanka.

• Lubin Culture 2022 – 31 sierpnia – 3 września 2022 – to trzy recitale organowe w wykonaniu: Ludgera Lohmanna, Hanny Dys (dyrektor muzyczny wydarzenia) oraz Holgera Gehringa. Koncertom towarzyszyły: kurs mistrzowski dla studentów poprowadzony przez Ludgera Lohmanna, maraton organowy, liczne warsztaty (m.in. kaligrafii oraz technik złotniczych).

• Śpiewajcie i grajcie Mu – kolędowy koncert organowy^[13] – 27 stycznia 2023 – wystąpili: Tomasz Głuchowski – organy, Agata Gąsieniec – flet, Małgorzata Wiszniowska – waltornia, ks. Mateusz Maleńczuk – słowo o muzyce.

• Ogrodzie Oliwny – koncert organowy^[14] – 25 lutego 2023 – wystąpili: Rodzinne Trio Wiolonczelowe w składzie: Anna Wróbel, Elżbieta Piwkowska-Wróbel i Andrzej Wróbel, Maciej Bator – organy, Zuzanna Bator – słowo o muzyce.

• Urodziny Jana Sebastiana Bacha – koncert organowy^[15] – 21 marca 2023 – wystąpili: Marek Pilch – organy, Anna Wagner – słowo o muzyce.

• Koncert organowy^[16] – 28 kwietnia 2023 – wystąpili: Marek Fronc – organy, Agnieszka Nowok-Zych – słowo o muzyce.

• Koncert organowy^[17] – 19 maja 2023 – wystąpiły: Agnieszka Tarnawska – organy, Anna Wagner – słowo o muzyce.

• Klasyka i Jazz – koncert saksofonowo-organowy^[18] – 17 czerwca 2023 – Wystąpili: Joanna Nowak – organy, Seweryn Graniasty – saksofon sopranowy.

• Festiwal Kina Organowego^[19] – 27–29 lipca 2023 – trzej organiści Karol Mossakowski, Tomasz Głuchowski i Michał Kocot improwizowali do niemych filmów Męczeństwo Joanny d'Arc, Przypływ wiary i The King of Kings.

• Śląska muzyka organowa – Koncert organowy^[20] – 23 września 2023 – wystąpili: Thomas Emmanuel Cornelius – organy, Zuzanna Bator – słowo o muzyce.

• Symfonia Pokoju – Koncert organowy^[21] – 20 października 2023 – wystąpili: Zuzanna Bator –z organy, Grzegorz Bugaj – słowo o muzyce.

• Rodzinne kolędowanie – Koncert organowy^[22] – 5 stycznia 2024 – wystąpili: Wacław Golonka – organy, Marzena Biwo – skrzypce, Dawid Biwo – bas-baryton, Anna Wagner – słowo o muzyce.

• Organowa Droga Krzyżowa^[23] – 22 marca 2024 – wystąpili: Tomasz Adam Nowak – organy, Andrzej Róg – narrator, Marek Walczak – prowadzący.

Płyta

Organy to wydana w 2023 roku płyta Hanny Dys, na której znalazły się utwory wykonane przez artystkę podczas recitalu 1 września podczas Lubin Culture 2022.