Pirop

Pirop – minerał z gromady krzemianów, należący do granatów szeregu piralspitu.

Pirop

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Mg3Al2[SiO4]3 (krzemian magnezu i glinu)[1]
Twardość w skali Mohsa	7–7,5[2]
Przełam	muszlowy[1]
Łupliwość	brak[1], niewyraźna[3]
Pokrój kryształu	dwunastościenny rombowy, trapezoidalny[2][3]
Układ krystalograficzny	regularny[1]
Właściwości mechaniczne	kruchy[1]
Gęstość	3,52–3,91 g/cm³[1][4] [4]
Właściwości optyczne
Barwa	krwistoczerwona, różowoczerwona, szkarłatna, purpurowoczerwona, ciemnoczerwona, różowa, purpurowa, czerwonoczarna[1]
Rysa	biała[1]
Połysk	szklisty[1]
Współczynnik załamania	1,720–1,756[3]
Inne	dyspersja (optyka): 0,022[3]
Dodatkowe dane
Szczególne własności	termochromizm - próbki bogate w chrom przybierają zielone zabarwienie po podgrzaniu
Klasyfikacja Strunza	9.AD.25[2]

Granat pirop w eklogicie - Szybino, Góry Ural, Rosja

Granat (pirop) i chromdiopsyd w serpentynicie - Wanzenau, Dolna Austria, Austria.

Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa pyr = ,,ogień" lub piropos = „podobny do ognia”, co jest aluzją do czerwonej barwy minerału^[1].

Właściwości

Krystalizuje w układzie regularnym. Bardzo często tworzy doskonale wykształcone, izometryczne kryształy, najczęściej sześcienne lub dwunastościany rombowe, rzadziej dwudziestoczterościanu deltoidowego^[1]. Najczęściej tworzy kryształy wrosłe, zaokrąglone, przypominające kulki^[1]. Występuje w skupieniach masywnych i ziarnistych^[2]. Tworzy kryształy mieszane ze spessartynem i umbalitem oraz z wieloma innymi granatami. Może zawierać wtrącenia apatytu, ilmenitu, pirotynu, pirytu, rutylu, sfalerytu. Jest minerałem kruchym, przezroczystym do przeświecającego^[1]. Częstymi zanieczyszczeniami w strukturze są żelazo, mangan i wapń^[2].

Występowanie

Występuje głównie w skałach metamorficznych (eklogity, serpentynity, granulity)^[1]. Spotykany również w ultrabazytach^[5] oraz ultrazasadowych skałach głębinowych, zwłaszcza w perydotytach^[1]. Także w kimberlicie^[6], gdzie współwystępuje z diamentami^[1] i serpentynitach. Duże koncentracje występują czasem w skałach okruchowych (piaski i zlepieńce)^[1][2]. Również w łupkach amfibolowych, biotytowych, plagioklazach i anortozytach^[3]. Z reguły nie tworzy wyraźnych kryształów, lecz raczej nieregularne ziarna. Przez wieki (ponad 500 lat) piropy wydobywano na dużą skalę w Czechach z aluwialnych żwirów i piasków rzecznych. Kamienie te nazywano czeskimi granatami lub czeskimi kamieniami. Ich obecność może wskazywać na obecność skał diamentonośnych. Bardzo rzadko spotykany biały pirop jest składnikiem skał zmetamorfizowanych w środowisku skrajnie wysokich ciśnień i temperatur^[6]. Towarzyszą mu najczęściej diament, diopsyd, forsteryt, ilmenit, rutyl, flogopit i oliwin^[5][2].

Miejsce występowania

Na świecie

Czechy (okolice Trebnic, na wzgórzach Linhorka, w okolicach Meronic – najsłynniejsze złoża piropu), RPA (Kimberley), Tanzania, Sri Lanka, Szkocja, Szwajcaria, Niemcy, Chiny, Włochy, Norwegia, Namibia, Zimbabwe, Kongo, Sudan, Australia, Kanada, Austria, USA (Nowy Jork), Brazylia, Rosja, Argentyna, Mongolia, Birma^[1][2][3].

W Polsce

Znaleźć go można w serpentynitach i granulitach w Górach Sowich (Bystrzyca Górna), w okolicach Lądka Zdroju w Masywie Śnieżnika, w Sudetach i w serpentynitach okolic Sobótki^[1]. Także okazjonalnie w Tatrach i piaskach plażowych nad Bałtykiem^[1][2].

Zastosowanie

• Stosowany jako materiał ścierny^[1],
• służy do wyrobu narzędzi skrawających, szlifierskich i wierteł^[1],
• ma znaczenie naukowe – wskaźnik warunków metamorfizmu^[1],
• bywa wykorzystywany jako minerał wskaźnikowy przy poszukiwaniu diamentów^[1],
• przezroczyste lub przeświecające kryształy są często spotykane w wyrobach jubilerskich. Stosowany do pierścionków, broszek i wisiorków; fasetkowe paciorki - do naszyjników^[5].
• szlifowany w formie kaboszonów lub fasetkowo (szlif brylantowy i mieszany)^[1][5].

Szczególnie interesujące są okazy zmieniające barwę w zależności od oświetlenia np. piropy z Norwegii w świetle dziennym są fioletowe; przy oświetleniu sztucznym – czerwone. Piropy z Tanzanii w oświetleniu dziennym są zielonawoniebieskie, a w sztucznym szkarłatne.

Pirop - Czechy.

Szeroko stosowany w jubilerstwie. Okazy czyste i duże są rzadko spotykane. Większość trafiających na rynek granatów to granaty o składzie pośrednim. Przyjmuje się, że piropy czyste są zwykle ciemne i rzadko przekraczają masę 1-2 karatów.

Szwajcarskie i południowoafrykańskie piropy mają jaśniejszą barwę czerwoną niż rubinowoczerwone kamienie z Czech.

Zobacz też

• granat (minerał)