Poświerka (zwyczajna)

Poświerka (zwyczajna)^[5], poświerka szponiasta (Calcarius lapponicus) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny poświerek (Calcariidae), wcześniej zaliczany do trznadlowatych (Emberizidae). Występuje w Eurazji i Ameryce Północnej, w sezonie lęgowym w strefie tundry. W Polsce nieliczny ptak przelotny i zimujący. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Poświerka (zwyczajna)

Calcarius lapponicus[1]
(Linnaeus, 1758)
Samiec poświerki w szacie godowej
Młoda samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	poświerki
Rodzaj	Calcarius
Gatunek	poświerka (zwyczajna)
Synonimy
Fringilla lapponica Linnaeus, 1758[2] Calcarius laponicus (Linnaeus, 1758)[3] Emberiza lapponicus (Linnaeus, 1758)[3]
Podgatunki
C. l. subcalcaratus (C.L. Brehm, 1826) C. l. lapponicus (Linnaeus, 1758) C. l. kamtschaticus Portenko, 1937 C. l. alascensis Ridgway, 1898 C. l. coloratus Ridgway, 1898
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
tylko w sezonie lęgowym      przeloty      zimowiska

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Fringilla lapponica, a jako miejsce typowe wskazał Laponię^[3][6]. Obecnie poświerka umieszczana jest w rodzaju Calcarius^[5][7].

Podgatunki

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia pięć podgatunków C. lapponicus^[7]:

• C. lapponicus subcalcaratus (C.L. Brehm, 1826)
• C. lapponicus lapponicus (Linnaeus, 1758)
• C. lapponicus kamtschaticus Portenko, 1937
• C. lapponicus alascensis Ridgway, 1898
• C. lapponicus coloratus Ridgway, 1898

Niektórzy autorzy akceptują tylko trzy z nich – subcalcaratus traktują jako synonim podgatunku nominatywnego, a kamtschaticus jako synonim coloratus^[8][9].

Zasięg występowania

Poszczególne podgatunki w sezonie lęgowym zamieszkują^[7]:

• C. lapponicus subcalcaratus – północna Kanada i Grenlandia.
• C. lapponicus lapponicus – północna Europa, północna Azja.
• C. lapponicus kamtschaticus – północno-wschodnia Syberia.
• C. lapponicus alascensis – skrajnie wschodnia Syberia, Alaska i północno-zachodnia Kanada.
• C. lapponicus coloratus – Wyspy Komandorskie.

Żerujący samiec poświerki

Jaja z kolekcji muzealnej

Morfologia

Rozmiary

długość ciała 15,5–17 cm^[2]

Masa ciała

22,5–35 g^[2]

Ekologia i zachowanie

Biotop

W sezonie lęgowym zamieszkuje tundrę; unika lasów, zarośli czy obszarów skalistych. Zimą zasiedla otwarte przestrzenie takie jak łąki, pastwiska z krótką trawą, ścierniska czy brzegi jezior^[10].

Rozród

Wyprowadza jeden lęg w sezonie. Samica buduje gniazdo na ziemi – w zagłębieniu w mchu lub innej roślinności. Ma ono kształt filiżanki, jest zbudowane z traw i mchu, wyścielone drobną trawą i piórami. W zniesieniu zwykle 4–6 jaj. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica przez 12–13 dni. W tym okresie jest czasami karmiona przez samca. Karmieniem piskląt zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają gniazdo po 8–10 dniach od wyklucia^[10].

Pożywienie

Żywi się nasionami i bezkręgowcami. W okresie letnim oprócz nasion zjada owady i ich larwy oraz pająki. Zimą żywi się nasionami traw, turzyc i chwastów^[10].

Status i ochrona

IUCN uznaje poświerkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, mieści się w przedziale 50–200 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy, choć populacja europejska w latach 1980–2013 odnotowała umiarkowany spadek liczebności^[4].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[11].

Zobacz też

• ptaki Polski