Portret Karola V z psem

Portret Karola V z psem (hiszp. El emperador Carlos V con un perro) – renesansowy obraz olejny włoskiego malarza Tycjana przedstawiający króla Hiszpanii i cesarza rzymskiego Karola V^[1]. Obraz jest kopią dzieła austriackiego malarza Jakoba Seiseneggera^[2].

Portret Karola V z psem
(no. 409)

Autor	Tycjan
Data powstania	1532–1533
Medium	olej na płótnie
Wymiary	192 × 111 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Prado

Okoliczności powstania

Oryginalna wersja z 1532, pędzla Jakoba Seiseneggera

Karol V zainteresował się włoskim renesansem w czasie pobytu we Włoszech. W lutym 1530 odbyła się jego koronacja na cesarza rzymskiego^[1]. Przedstawiono mu wtedy Tycjana, który namalował jego portret w zbroi, obecnie zaginiony. Król nie był zadowolony z obrazu^[2], zapłacił za niego jednego dukata, pozostałą część wynagrodzenia pokrył książę Federico Gonzaga^[1].

Podczas drugiego pobytu cesarza w Bolonii od 13 grudnia 1532 do 28 lutego 1533 Tycjan, na życzenie króla, wykonał kopię portretu przedstawiającą Karola V z psem. Autorem oryginału z 1532 był austriacki artysta renesansowy Jakob Seisenegger^[3], który pięciokrotnie portretował cesarza; obraz ten, jako Kaiser Karl V. mit Ulmer Dogge, znajduje się obecnie w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu^[4]. Nie wiadomo dlaczego król zamówił u Tycjana kopię, możliwe, że chciał sprawdzić jego umiejętności lub dać mu możliwość udoskonalenia portretu. Tycjan nie namalował jednak dokładnej kopii, oryginał potraktował raczej jako wzór i inspirację, tworząc dzieło wyższej jakości. Król zapłacił za portret 500 dukatów, nadał artyście tytuł szlachecki i zaprosił na madrycki dwór^[2]. Od tego czasu zaczęła się współpraca Tycjana z dworem Karola V, która wywarła znaczny wpływ na malarstwo hiszpańskie^[3].

Opis obrazu

Tycjan powielił model monarchy z psem z niemieckiego obrazu, w przeciwieństwie do oryginału nie zastosował drobiazgowego stylu niemieckiego renesansu, wprowadzając kilka własnych elementów: uprościł podłogę i zasłonę, nadając kompozycji więcej głębi. Artysta wyidealizował również twarz cesarza przez zmniejszenie prognatyzmu (występującego u wielu Habsburgów w postaci pogrubionej wargi), ponadto uniesienie powiek, które na obrazie Seiseneggera są przymknięte do połowy oczu^[5]. Poprawił także nos nadając mu mało prawdopodobny, klasyczny kształt^[2]. Portret Tycjana ma bardziej osobisty charakter, podkreślający osobowość modela^[3]. Strój króla, łączący elementy dworskie i wojskowe, jest wyrazem władzy i zwierzchnictwa nad Włochami^[2]. Towarzyszący mu pies symbolizuje wierność^[3]. Motyw monarchy z psem był kontynuowany przez Velázqueza (Filip IV w stroju myśliwskim), a następnie Goyę (Karol III w stroju myśliwskim)^[6].

Proweniencja

Prawnuk cesarza Karola V, król Filip IV, podarował ten portret królowi Anglii i Szkocji Karolowi I. Po śmierci obalonego przez poddanych Karola I obraz został odkupiony i wrócił do Hiszpanii, do królewskiej kolekcji sztuki. Był eksponowany w Pałacu Królewskim w Madrycie, obecnie znajduje się w Muzeum Prado^[2].