Ptilinopus

Ptilinopus – rodzaj ptaków z podrodziny treronów (Raphinae) w obrębie rodziny gołębiowatych (Columbidae).

Ptilinopus[1]
Swainson, 1825[2]
Owocożer koroniasty (P. coronulatus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Podrodzina	trerony
Rodzaj	Ptilinopus
Typ nomenklatoryczny
Ptilinopus purpuratus var. regina Swainson, 1825
Synonimy Kurukuru Prévost & Des Murs, 1849[3] Cyanotreron Bonaparte, 1854[4] Jotreron Bonaparte, 1854[4] Lamprotreron Bonaparte, 1854[5] Chrysoena Bonaparte, 1854[6] Chrysotreron Bonaparte, 1854[6] Chrysoenas[a] Bonaparte, 1854[6] Kurutreron Bonaparte, 1854[7] Leucotreron Bonaparte, 1854[7] Chrysaena[a] Bonaparte, 1854[7] Thouarsitreron Bonaparte, 1854[8] Sylphidaena G.R. Gray, 1855[9] Sylphitreron Bonaparte, 1855[10] Drepanoptila Bonaparte, 1855[11] Haemataena Bonaparte, 1857[12] Calyptomenaenas J. Verreaux & des Murs, 1862[13] Oedirhinus Cabanis, 1876[14] Kranocera Ramsay, 1877[15] Chlorotreron Salvadori, 1882[16] Eutreron Salvadori, 1882[17] Ptilopodiscus Salvadori, 1882[18] Thoracotreron Salvadori, 1882[19] Spilotreron Salvadori, 1882[20] Curotreron[b] Heine & Reichenow, 1890[21] Poecilotreron[c] Heine, 1890[22] Terenotreron[d] Heine, 1890[21] Mezotreron Sharpe, 1899[23] Reginopus Mathews, 1913[24] Thyliphaps Murphy, 1924[25] Chrysophaps Wetmore, 1925[26]
Gatunki
47 gatunków – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji, Australazji i Oceanii^[27].

Morfologia

Długość ciała 13–35 cm; masa ciała 49–257 g^[28][29].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1825 roku angielski zoolog William Swainson w artykule zatytułowanym O cechach i naturalnych pokrewieństwie kilku nowych ptaków z Australazji, w tym pewne obserwacje dotyczące Columbidæ, opublikowanym w czasopiśmie „The Zoological journal”^[2]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) owocożer królewski (P. regina).

Etymologia

• Ptilinopus: gr. πτιλον ptilon ‘pióro’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[30].
• Kurukuru: „tubylcy z wysp, na których występuje ten wspaniały ptak, nadali mu wyróżniającą nazwę: mieszkańcy Tongataboo nazywają go Kurukuru”^[31]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba purpurata J.F. Gmelin, 1789.
• Cyanotreron: gr. κυανος kuanos ‘ciemnoniebieski’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba monacha Temminck, 1824.
• Jotreron: gr. ιον ion ‘fioletowy’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba hyogastra Temminck, 1824.
• Lamprotreron: gr. λαμπρος lampros ‘wspaniały’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Columba superba Temminck, 1809.
• Chrysoena (Chrysoenas, Chrysaena): gr. χρυσος khrusos ‘złoty’; οινας oinas, οιναδος oinados ‘gołąb’^[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Columba luteovirens Hombron & Jacquinot, 1841.
• Chrysotreron: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Columba luteovirens Hombron & Jacquinot, 1841.
• Kurutreron: rodzaj Kurukuru Prévost & Des Murs, 1853; gr. τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos „gołąb”, od τρεω treō „uciekać ze strachu”^[37]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba purpurata J.F. Gmelin, 1789.
• Leucotreron: gr. λευκος leukos ‘biały’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[38]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[9]: Columba cincta Temminck, 1809.
• Thouarsitreron: adm. Abel Aubert du Petit-Thouars (1793–1864) Marine nationale, podróżnik; gr. τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[39]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba dupetithouarsii Neboux, 1840.
• Sylphidaena: fr. sylphide ‘sylfida’ (por. gr. σιλφιον silphion ‘sylfion, przyprawa’); gr. οινας oinas ‘gołąb’^[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba perlata Temminck, 1835.
• Sylphitreron: fr. sylphide ‘sylfida’ (por. gr. σιλφιον silphion ‘sylfion, przyprawa’); gr. τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[41]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Columba perlata Temminck, 1835.
• Drepanoptila: gr. δρεπανον drepanon ‘sierp, kosa’, od δρεπανη drepanē ‘sierp’, od δρεπω drepō ‘wyrywać’; πτιλον ptilon ‘pióro’^[42]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba holosericea Temminck, 1809.
• Haemataena: gr. αἱμα haima, αἱματος haimatos ‘krew’; οινας oinas, οιναδος oinados ‘gołąb’^[43]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Columba melanocephala J.R. Forster, 1795 (= Jotreron melanospila Salvadori, 1875).
• Calyptomenaenas: rodzaj Calyptomena Horsfield, 1822 (nosoczub); gr. οινας oinas, οιναδος oinados ‘gołąb’^[44]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba holosericea Temminck, 1810.
• Oedirhinus: gr. οιδεω oideō ‘puchnąć’; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nozdrza’^[45]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ptilopus globifer Cabanis & Reichenow, 1876 (= Ptilopus insolitus Schlegel, 1863).
• Kranocera: gr. κρανος kranos ‘hełm’; średniowiecznołac. cera ‘woskówka’, od łac. cera ‘wosk’^[46]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[47]: Ptilopus insolitus Schlegel, 1863.
• Chlorotreron: gr. χλωρος khlōros ‘zielony’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[48]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ptilopus humeralis^[e] Wallace, 1862.
• Eutreron: gr. ευ eu ‘dobry’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[49]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba pulchella Temminck, 1835.
• Ptilopodiscus: zdrobnienie nazwy rodzaju Ptilopus Strickland, 1841^[50]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ptilonopus coronulatus G.R. Gray, 1858.
• Thoracotreron: gr. θωραξ thōrax, θωρακος thōrakos ‘pierś’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[51]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba rivoli Prévost, 1843.
• Spilotreron: gr. σπιλος spilos ‘plamka, cętka’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[52]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Columba melanocephala J.R. Forster, 1795 (= Jotreron melanospila Salvadori, 1875).
• Curotreron: gr. κυροω kuroō ‘zatwierdzić, zweryfikować’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[53].
• Poecilotreron: gr. ποικιλος poikilos ‘kolorowy, pstrokaty’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[54].
• Terenotreron: gr. τερην terēn, τερενος terenos ‘miękki, delikatny’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[55].
• Mezotreron: gr. μεζων mezōn ‘bardziej znamienity, większy’ forma wyższa od μεγας megas ‘wielki, znakomity’; τρηρων trērōn, τρηρωνος trērōnos ‘gołąb’, od τρεω treō ‘uciekać ze strachu’^[56]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ptilinopus dohertyi Rothschild, 1896.
• Reginopus: zbitka wyrazowa epitetu gatunkowego Ptilinopus regina Swainson, 1825^[57]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ptilonopus ewingii^[f] Gould, 1842.
• Thyliphaps: nowogr. Θουλη Thoulē ‘Thule’ (tj. ‘skraj świata’); gr. φαψ phaps, φαβος phabos ‘gołąb’^[58]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ptilinopus huttoni Finsch, 1874.
• Chrysophaps: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; φαψ phaps, φαβος phabos ‘gołąb’^[59]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Chrysoena victor Gould, 1872.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[60]:

• Ptilinopus arcanus Ripley & Rabor, 1955 – owocożer żółtooki
• Ptilinopus melanospilus (Salvadori, 1875) – owocożer żółtobrody
• Ptilinopus luteovirens (Hombron & Jacquinot, 1841) – owocożer złotawy
• Ptilinopus victor (Gould, 1872) – owocożer ognisty
• Ptilinopus layardi Elliot, 1878 – owocożer żółtogłowy
• Ptilinopus holosericeus (Temminck, 1809) – strzępopiór
• Ptilinopus cinctus (Temminck, 1809) – owocożer czarnogrzbiety
• Ptilinopus alligator Collett, 1898 – owocożer czarnowstęgi
• Ptilinopus dohertyi Rothschild, 1896 – owocożer czerwonoplamy
• Ptilinopus porphyreus (Temminck, 1822) – owocożer różowogłowy
• Ptilinopus nainus (Temminck, 1835) – owocożer karłowaty
• Ptilinopus superbus (Temminck, 1809) – owocożer wspaniały
• Ptilinopus rivoli (Prévost, 1843) – owocożer nadobny
• Ptilinopus speciosus Schlegel, 1871 – owocożer dwuwstęgowy
• Ptilinopus solomonensis G.R. Gray, 1870 – owocożer żółtopierśny
• Ptilinopus tannensis (Latham, 1790) – owocożer plamoskrzydły
• Ptilinopus iozonus G.R. Gray, 1858 – owocożer zielony
• Ptilinopus viridis (Linnaeus, 1766) – owocożer czerwonopierśny
• Ptilinopus eugeniae (Gould, 1856) – owocożer białogłowy
• Ptilinopus insolitus Schlegel, 1863 – owocożer guzodzioby
• Ptilinopus hyogastrus (Temminck, 1824) – owocożer siwogłowy
• Ptilinopus granulifrons E. Hartert, 1898 – owocożer brodawkowy
• Ptilinopus perlatus (Temminck, 1835) – owocożer perłoskrzydły
• Ptilinopus wallacii G.R. Gray, 1858 – owocożer złotobrzuchy
• Ptilinopus ornatus Schlegel, 1871 – owocożer ozdobny
• Ptilinopus aurantiifrons G.R. Gray, 1858 – owocożer złotoczelny
• Ptilinopus pulchellus (Temminck, 1835) – owocożer białolicy
• Ptilinopus monacha (Temminck, 1824) – owocożer niebieskoczelny
• Ptilinopus regina Swainson, 1825 – owocożer królewski
• Ptilinopus coronulatus G.R. Gray, 1858 – owocożer koroniasty
• Ptilinopus dupetithouarsii (Neboux, 1840) – owocożer białoczelny
• Ptilinopus mercierii (Des Murs & Prévost, 1849) – owocożer czerwonowąsy – takson wymarły, ostatni znany okaz pochodził z 1922 roku^[61]
• Ptilinopus hernsheimi Finsch, 1880 – owocożer żółtosterny
• Ptilinopus porphyraceus (Temminck, 1821) – owocożer krasnogłowy
• Ptilinopus ponapensis Finsch, 1878 – owocożer purpurowogłowy
• Ptilinopus greyi Bonaparte, 1857 – owocożer czerwonobrzuchy
• Ptilinopus pelewensis Hartlaub & Finsch, 1868 – owocożer szaroszyi
• Ptilinopus roseicapilla (Lesson, 1831) – owocożer mariański
• Ptilinopus richardsii E.P. Ramsay, 1882 – owocożer srebrnogłowy
• Ptilinopus perousii Peale, 1848 – owocożer tęczowy
• Ptilinopus rarotongensis Hartlaub & Finsch, 1871 – owocożer różowoczelny
• Ptilinopus chrysogaster G.R. Gray, 1854 – owocożer żółtorzytny
• Ptilinopus purpuratus (J.F. Gmelin, 1789) – owocożer atolowy
• Ptilinopus huttoni Finsch, 1874 – owocożer różowobrzuchy
• Ptilinopus insularis North, 1908 – owocożer szarogłowy
• Ptilinopus chalcurus G.R. Gray, 1860 – owocożer miedziany
• Ptilinopus coralensis Peale, 1848 – owocożer koralowy

Uwagi

1. Wariant pisowni Chrysoena Bonaparte, 1854.
2. Nowa nazwa dla Kurutreron Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm.
3. Nowa nazwa dla Sylphidaena G.R. Gray, 1855 ze względu na puryzm.
4. Nowa nazwa dla Thouarsitreron Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm.
5. Podgatunek P. iozonus.
6. Podgatunek P. regina.