Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Sagowiec
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Sagowiec, cycas[4] (Cycadaceae Pers.) – rodzaj roślin z monotypowej rodziny sagowcowych Cycadaceae. W obrębie rodzaju wyróżnianych jest ok. 100–110 gatunków, wliczając w to czasem wyodrębniany rodzaj Epicycas[5]. Nazwa rodzajowa Cycas pochodzi od greckiego słowa Koikas oznaczającego „rodzaj palmy”, ze względu na fizyczne podobieństwo sagowców do palm, mimo braku bliskiego pokrewieństwa.
Pierwsi przedstawiciele sagowcowych wyewoluowali prawdopodobnie z paproci nasiennych 290–265 milionów lat temu. Linie rozwojowe sagowcowatych i zamiowatych rozejść się miały ok. 250 milionów lat temu, choć opublikowano też analizy, z których wynika, że rodziny rozdzieliły się przed ok. 92 milionami lat[6]. W każdym razie rodzaj Cycas stanowi klad bazalny rzędu sagowców, tj. obejmuje prostą linię rozwojową trwającą od początków różnicowania się współczesnych sagowców[6][7]. Badania molekularne sugerują jednak, że współcześni przedstawiciele rodzaju są stosunkowo młodą radiacją, powstałą w późnym miocenie, prawdopodobnie niewiele dawniej niż 12 mln lat temu. Po mającej wówczas miejsce globalnej redywersyfikacji sagowców nastąpiło trwające do dziś spowolnienie ich różnicowania[8]. Wiele gatunków jest rzadkich w naturze i zagrożonych. Są długowieczne, ale rosną wolno[9].
Wnętrze pnia bogate w skrobię u niektórych gatunków bywa spożywane, aczkolwiek ze względu na współwystępujące toksyny wymaga specjalnej obróbki. Jadalne są także nasiona. Niektóre sagowce, zwłaszcza sagowiec odwinięty, są uprawiane jako rośliny ozdobne[9].
Remove ads
Rozmieszczenie geograficzne
Centrum występowania sagowców obejmuje tereny południowo-wschodniej Azji. Poza tym gatunki tego rodzaju spotykane są na niewielkich obszarach w Afryce wschodniej, na Madagaskarze, w południowej części Półwyspu Indyjskiego, na północy Australii i na wyspach Pacyfiku po Nową Kaledonię[6].
Morfologia
- Pokrój
- Przypominające palmy rośliny z podziemnym lub nadziemnym pniem okrytym trwałymi nasadami liści[10][11]. Młode części roślin pokryte są włoskami[11]. Stare okazy osiągają do 10 m wysokości[9].
- Liście
- Skupione w pióropusz na szczycie pędu, pierzasto złożone. Oś liści jest prosta lub nieco odgięta[10], za młodu nie zwija się pastorałowato jak podobne liście u paproci (chociaż poszczególne listki zwinięte są za młodu jak sprężyny ku osi liścia)[11]. Listki mają pojedynczą, grubą i nierozgałęzioną żyłkę centralną[10]. W sumie listków bywa do ok. 100 i wszystkie są sztywne[9], przy czym dolne zwykle zredukowane są do cierni[11].
- Organy zarodnionośne
- Żeńskie liście zarodnionośne (makrosporofile) przypominają liście płonne swą podzieloną blaszką u szczytu, przy czym jednak ich powierzchnia jest zredukowana i pozbawione są chlorofili (nie pełnią funkcji asymilacyjnej). Wyrastają skrętolegle na osi pędu i po przekwitnieniu odpadają osobno, po czym pęd rośnie dalej (pędy tworzące mikrostrobil u cykasów i wszystkie inne sagowcowe po wytworzeniu strobili kończą wzrost)[12][10]. Na ich blaszce rozwijają się dwa lub więcej (do 8) zalążków[11]. Nasiona osiągają do 7 cm długości[9]. Sporofile męskie tworzą szyszkowaty mikrostrobil[12][10][11], z gęsto ułożonymi mikrosporofilami, osiągający do 80 cm wysokości[9].
- Nasiona
- Składają się z zarodka i dwóch liścieni zamkniętych w twardej łupinie nasiennej[12] tworzonej przez wewnętrzną osłonkę i mięsistą warstwę zewnętrzną powstającą z osłonki zewnętrznej[11]. Nasiona nie mają charakteru przetrwalnikowego i kiełkują po dojrzeniu i opadnięciu z rośliny macierzystej[12].
Remove ads
Systematyka
Podsumowanie
Perspektywa
- Pozycja systematyczna
Rodzaj sagowiec Cycas jest jedynym współczesnym przedstawicielem rodziny sagowcowatych Cycadaceae Persoon Syn. Pl. 2: 630. Sep 1807[13], będącej siostrzaną względem rodziny zamiowatych Zamiaceae w obrębie rzędu sagowców Cycadales – jedynego wyróżnianego zwykle w obrębie klasy sagowcowych Cycadopsida[5][6][14]. W systemach uwzględniających taksony wymarłe w obrębie sagowcowatych wyróżniany jest jeszcze rodzaj Menucoa Petriella, a bliżej od zamiowatych spokrewnioną rodziną są wymarłe Crossozamiaceae Doweld[15].
- Wykaz gatunków[16]
- Cycas aculeata K.D.Hill & H.T.Nguyen
- Cycas aenigma K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas angulata R.Br.
- Cycas annaikalensis Rita Singh & P.Radha
- Cycas apoa K.D.Hill
- Cycas armstrongii Miq.
- Cycas balansae Warb.
- Cycas beddomei Dyer
- Cycas bifida (Dyer) K.D.Hill
- Cycas bougainvilleana K.D.Hill
- Cycas brachycantha K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas cairnsiana F.Muell.
- Cycas calcicola Maconochie
- Cycas campestris K.D.Hill
- Cycas candida K.D.Hill
- Cycas cantafolia Jutta, K.L.Chew & Saw
- Cycas chamaoensis K.D.Hill
- Cycas changjiangensis N.Liu
- Cycas chevalieri Leandri
- Cycas circinalis L. – sagowiec podwinięty, s. zwinięty
- Cycas clivicola K.D.Hill
- Cycas collina K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas condaoensis K.D.Hill & S.L.Yang
- Cycas crassipes Hung T.Chang, Y.C.Zhong & Z.F.Lu
- Cycas cupida P.I.Forst.
- Cycas curranii (J.Schust.) K.D.Hill
- Cycas debaoensis Y.C.Zhong & C.J.Chen
- Cycas diannanensis Z.T.Guan & G.D.Tao
- Cycas dolichophylla K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas edentata de Laub.
- Cycas elephantipes A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas elongata (Leandri) D.Y.Wang
- Cycas falcata K.D.Hill
- Cycas ferruginea F.N.Wei
- Cycas fugax K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas furfuracea W.Fitzg.
- Cycas glauca Miq.
- Cycas hoabinhensis P.K.Lôc & H.T.Nguyen
- Cycas hongheensis S.Y.Yang & S.L.Yang
- Cycas indica A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas inermis Lour.
- Cycas javana (Miq.) de Laub.
- Cycas lacrimans A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas lanepoolei C.A.Gardner
- Cycas lindstromii S.L.Yang, K.D.Hill & Hiep
- Cycas lingshuigensis G.A.Fu
- Cycas maconochiei Chirgwin & K.D.Hill
- Cycas macrocarpa Griff.
- Cycas media R.Br. – sagowiec średni[4]
- Cycas micholitzii Dyer
- Cycas micronesica K.D.Hill
- Cycas montana A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas multipinnata C.J.Chen & S.Y.Yang
- Cycas nathorstii J.Schust.
- Cycas nitida K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas nongnoochiae K.D.Hill
- Cycas normanbyana F.Muell.
- Cycas pachypoda K.D.Hill
- Cycas papuana F.Muell.
- Cycas pectinata Buch.-Ham.
- Cycas petrae A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas pranburiensis S.L.Yang & al.
- Cycas pruinosa Maconochie
- Cycas revoluta Thunb. – sagowiec odwinięty
- Cycas riuminiana Porte ex Regel
- Cycas rumphii Miq.
- Cycas saxatilis K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas schumanniana Lauterb.
- Cycas scratchleyana F.Muell.
- Cycas seemannii A.Br.
- Cycas segmentifida D.Y.Wang & C.Y.Deng
- Cycas sexseminifera F.N.Wei
- Cycas shanyaensis G.A.Fu
- Cycas siamensis Miq.
- Cycas silvestris K.D.Hill
- Cycas simplicipinna (Smitinand) K.D.Hill
- Cycas sphaerica Roxb.
- Cycas sundaica Miq. ex A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas swamyi Rita Singh & P.Radha
- Cycas szechuanensis C.Y.Cheng, W.C.Cheng & L.K.Fu
- Cycas taitungensis C.F.Shen & al.
- Cycas taiwaniana Carruth.
- Cycas tanqingii D.Y.Wang
- Cycas tansachana K.D.Hill & S.L.Yang
- Cycas thouarsii R.Br.
- Cycas tropophylla K.D.Hill & P.K.Lôc
- Cycas vespertilio A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas wadei Merr.
- Cycas zambalensis Madulid & Agoo
- Cycas zeylanica (J.Schust.) A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas × longipetiolula D.Y.Wang
- Cycas × multifrondis D.Y.Wang
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads