Skotniki (powiat piotrkowski)

Skotniki – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Aleksandrów^[3][4], na Wyżynie Przedborskiej, nad rzeką Pilicą.

Zobacz też: Skotniki w innych znaczeniach tej nazwy.

Skotniki

wieś
Dwór z 1531 r.
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	piotrkowski
Gmina	Aleksandrów
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	26-337[1]
Tablice rejestracyjne	EPI
SIMC	0534894
Położenie na mapie gminy Aleksandrów Skotniki
Położenie na mapie Polski Skotniki
Położenie na mapie województwa łódzkiego Skotniki
Położenie na mapie powiatu piotrkowskiego Skotniki
51°12′03″N 19°56′03″E[2]

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Skotniki^[3][4]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0534948	Justynów	część wsi
0534902	Nad Stawem	część wsi
0534954	Nowy Józefów	część wsi
0534919	Piachy	część wsi
0534925	Przedmieście	część wsi
0534960	Siedliska	część wsi
1040013	Stanisławów	przysiółek
0534931	Za Cmentarzem	część wsi

Nazwa miejscowości

Wieś należy do grupy polskich miejscowości, których mieszkańcy w średniowieczu zajmowali się głównie hodowlą bydła. Nadawano im zwykle nazwę "Skotniki"^[5]. W przeszłości nazwa nadpilickiej wsi Skotniki była opatrzona przymiotnikiem "Koneckie", od miasta powiatowego Końskie. Nazwa ta pozostała w niektórych dokumentach i jest sporadycznie powielana, np. w biogramie księdza doktora Władysława Chrzanowskiego (1886–1933), urodzonego w niedalekim Kietlinie, a pochowanego na cmentarzu parafialnym w Skotnikach.^[6][7]

Historia Skotnik

Pierwsza wzmianka o miejscowości Skotniki pochodzi z 1508. W 1528 powstał kościół (istniejący do dziś), a w 1530 król Zygmunt I Stary wydał przywilej na utworzenie filii parafii Ręczno w Skotnikach. Odrębna parafia została erygowana w 1604 roku. W 1784 miejscowość administracyjnie należała do powiatu opoczyńskiego w województwie sandomierskim i była własnością Antoniny Łąckiej z Pruszyńskich.

W czasie powstania styczniowego walki toczyły się w Skotnikach od stycznia do kwietnia 1864. W latach 1884–1885 na terenie ówczesnej gminy Skotniki oraz w pobliskich gminach Dobromierz (obecnie w gminie Kluczewsko) i Przedbórz panowała epidemia ospy naturalnej, tj. ospy prawdziwej.^[8][6]

W 1897 ówczesny właściciel wsi hr. Krasiński przeprowadził wymianę i scalenie gruntów, w następstwie czego powstały nowe miejscowości: Nowy Reczków, Nowy Józefów, Nowy Ojrzeń oraz Papiernia.

W przeszłości spośród duchownych ze Skotnikami związany był ks. Wincenty Firlej Gotliński – kanonik jerozolimski (1788), a w czasach bardziej współczesnych (1926–1929) ks. dr Władysław Chrzanowski - proboszcz skotnickiej parafii, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), profesor Seminarium Duchownego w Sandomierzu, pracownik konsulatu polskiego w Nowym Jorku oraz współorganizator oddziałów Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego w Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu. W roku 1933 ksiądz dr Władysław Chrzanowski został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym^[6].

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą władz gminy Skotniki.

W centralnej części wsi znajduje się rozległy rynek oraz kościół i dwór, przez co Skotniki przypominają swoim charakterem zapomniane miasteczko.

Przyroda

Miejscowość położona w północnej części Wyżyny Przedborskiej, na wschód od terasów doliny rzecznej Pilicy. W rejonie wsi – pastwiska, grunty orne, lasy i rzeka Pilica. Niedaleko na północny zachód od kościoła rośnie ponad 600-letni dąb.

Na północny wschód od wsi – Diabla Góra objęta ochroną w postaci rezerwatu przyrody Diabla Góra.

Dolinę Pilicy na zachód od Skotnik zawarto w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego.

Zabytki

Fragment alei lipowej w parku z XVI i XVII wieku

Według rejestru zabytków NID^[9] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• późnogotycki, drewniany kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1528, zbudowany z drewna modrzewiowego i kryty gontem, 1501, XVIII, nr rej.: 32-II-18 z 25.09.1947 oraz 308 z 15.02.1967,
  • dzwonnica drewniana, nr rej.: 31-II-17 z 25.09.1947,
  • figura, nr rej.: 30-II-16 z 25.09.1947,
• zespół dworski, XVI-XVII:
  • dwór późnorenesansowy wybudowany około 1531 (przebudowany w XVII w.); dwór powstał, gdy właścicielem dóbr skotnickich był Mikołaj Spinek. Możliwe, że wcześniej istniał w tym miejscu zamek. W XVII wieku dwór był rozbudowywany. Jest budowlą piętrową i podpiwniczoną, ale nie wyprowadzoną w całości ze stanu ruiny. 20 lipca 2007 zabytkowy park został prawie w całości zniszczony przez nawałnicę jaka przetoczyła się przez wieś powodując ogrom spustoszeń. Konstrukcja dworu nie została jednak naruszona
  • lamus, nr rej.: 262 z 16.10.1956 oraz 509 z 15.06.1967
  • park z XVI/XVII wieku z częściowo zachowanym układem geometrycznym i aleją lipową, nr rej.: 729 z 20.12.1957 oraz 274 z 18.11.1977 i z 19.04.1994

inne

• na pobliskim cmentarzu parafialnym kilka XIX-wiecznych nagrobków.

Turystyka

Rokrocznie w dniu uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia, na Placu Rynkowym odbywa się jarmark.

Przez wieś przebiega pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy. W rejonie Skotnik znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy. W Skotnikach - gospodarstwo agroturystyczne. Nieznacznie na północny wschód od wsi oddalona jest Diabla Góra.

13 lipca 2018 w Skotnikach odbyła się Ogólnopolska Konferencja "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", na której omówiono walory przyrodnicze i kulturowe ziemi nadpilickiej oraz możliwości rozwoju ruchu turystycznego w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego. Skotniki leżą w centralnej części Nadpilicza Środkowego, rozciągającego się od okolic Przedborza do Tomaszowa Mazowieckiego. Spotkanie zostało zorganizowane przez gminę Aleksandrów, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - Oddział w Żarnowie i Sekcję Nauk o Człowieku Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.^[10][11][12]

Szlak wodny Pilicy

Szlak kajakowy długości 228 km. Trasa: Zarzecze k. Szczekocin – Przedbórz – Faliszew – Skotniki (powiat piotrkowski) – Sulejów – Zbiornik Sulejowski – Tomaszów Mazowiecki – Spała – Inowłódz – Żądłowice – Grotowice – Domaniewice – Nowe Miasto nad Pilicą – Białobrzegi – Warka – ujście Pilicy. Stopień trudności według klasyfikacji międzynarodowej: CL I (przejazd łatwy), miejscami CL II (przejazd trudniejszy – wąskie koryto, znaczny spadek, kamieniste dno).

Komunikacja

Drogi

• Na południe do Faliszewa i Przedborza – do drogi krajowej nr 42
• Na północ do Dąbrówki, Dąbrowy nad Czarną i Sulejowa (do drogi krajowej nr 74 i drogi krajowej nr 12).
• Na południowy wschód do Józefowa Starego (Gmina Przedbórz) i Czermna w (Gmina Fałków) – do drogi krajowej nr 42.

Usługi PKS

Przystanek znajduje się w centrum wsi. Połączenia m.in. z miastami: Sulejów, Piotrków Trybunalski, Łódź, Przedbórz.

Urząd Pocztowy

Urząd Pocztowy w Aleksandrowie – kod 26-337.

Zobacz też

• Skotniki Dolne
• Skotniki Duże
• Skotniki Górne
• Skotniki Małe