Sojuz TM-5

Sojuz TM-5 – radziecki załogowy lot kosmiczny, stanowiący piątą ekspedycję na stację kosmiczna Mir w ramach programu Interkosmos. Aleksandyr Aleksandrow został pierwszym Bułgarem na pokładzie radzieckiej stacji kosmicznej (misja Sojuz 33 nie zdołała zacumować do stacji Salut 6).

Sojuz TM-5

Dane misji
Indeks COSPAR	1988-048A
Zaangażowani	ZSRR
Oznaczenie kodowe	Родни́к (Źródło)
Pojazd
Statek kosmiczny	Sojuz
Masa pojazdu	7000 kg
Załoga
Załoga	Anatolij Sołowjow (1) Wiktor Sawinych (1) Aleksandyr Aleksandrow (1) Bułgaria
Załoga powrotna	Władimir Lachow (3), Abdul Ahad Mohmand (1) Afganistan
Start
Miejsce startu	Bajkonur kompleks 1
Początek misji	7 czerwca 1988; 14:03:13 UTC
Orbita okołoziemska
Liczba orbit	~1475
Apogeum	241 km
Perygeum	173 km
Inklinacja orbity	51,6°
Lądowanie
Miejsce lądowania	202 km SE od Żezkazganu
Lądowanie	7 września 1988; 00:49:38 UTC
Czas trwania misji	91 d, 10 h, 46 min, 25 s
Program Sojuz

Przebieg misji

Lot bułgarskiego kosmonauty w programie Interkosmos przebiegł według jawnego scenariusza. Aleksandr Aleksandrow 37-letni major lotnictwa, dziewięć lat wcześniej był rezerwowym innego kosmonauty Georgija Iwanowa, któremu nie udało się zrealizować w całości programu lotu. W czasie pobytu na stacji kosmicznej Mir kosmonauta bułgarski przeprowadził czterdzieści doświadczeń, posługując się dziewięcioma urządzeniami przygotowanymi przez specjalistów z Bułgarii. Oprócz aparatury naukowo-badawczej, w tym przeznaczonej do teledetekcji, również żywność zabrana na pokład trzyosobowego Sojuza pochodziła z Bułgarii. Przygotowano ją w Centralnym Laboratorium Kriobiologii i Liofilizacji w Sofii. Powrót nastąpił 17 września 1988 roku w statku Sojuz TM-4^[1].

Start misji przyspieszono o dwa tygodnie, aby poprawić warunki oświetleniowe dla eksperymentu astronomicznego Rożen. 5 września Władimir Lachow i Abdul Ahad Mohmand odłączyli się od stacji, odrzucili moduł orbitalny Sojuza i rozpoczęli przygotowania do wejścia w atmosferę nie wiedząc, że komputer pokładowy uruchomił oprogramowanie dokowania dla bułgarskiej misji z czerwca. Nie doszło do odpalenia w wyznaczonym czasie silników hamujących, gdyż podczerwony czujnik horyzontu nie mógł potwierdzić, że statek osiągnął właściwe położenie. Siedem minut po przewidzianym czasie czujnik poinformował o prawidłowym położeniu kapsuły i komputer pokładowy uruchomił silnik, lecz Lachow wyłączył go po trzech sekundach. Drugie odpalenie silnika trzy godziny później trwało tylko sześć sekund. Lachow natychmiast spróbował ręcznie sprowadzić statek z orbity, lecz komputer wyłączył silnik po 60 sekundach. Kosmonauci zostali zmuszeni do pozostania na orbicie przez kolejną dobę w ciasnym pomieszczeniu, z minimalnymi zapasami wody i żywności i bez żadnych instalacji sanitarnych. Nie byli w stanie powrócić na Mir, nawet gdyby posiadali dostateczne zapasy paliwa, gdyż system dokujący odrzucili wraz z modułem orbitalnym. Kapsuła powróciła ostatecznie na Ziemię 7 września. Od tej pory moduł orbitalny był odrzucany dopiero po udanym odpaleniu silników hamujących, tak jak to robiono podczas lotów kapsuł drugiej generacji.