Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna

Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem [β].

Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna

Numer IPA	127
β
Jednostka znakowa	β
Unikod	U+03b2
UTF-8 (hex)	ce b2
Inne systemy
X-SAMPA	B
Kirshenbaum	B
IPA Braille↗	⠨⠃
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [β]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
• dolna warga zbliża się do górnej wargi, tworząc płaską szczelinę; szczelina ta jest na tyle wąska, że przepływ powietrza wydychanego z płuc tworzy charakterystyczny szum
• wiązadła głosowe periodycznie drgają - spółgłoska ta jest dźwięczna
• pozycja języka i ust może zależeć od kontekstu, w jakim występuje głoska

Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [βʲ]
• wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [βˠ]
• zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [βʷ]

Artykulacja spółgłoski szczelinowej [β] różni się od artykulacji spółgłoski wargowo-zębowej [v] tylko miejscem powstania szczeliny.

Przykłady

• w języku cziczewa: Malaŵi [malaβi] "Malawi"
• w języku turkmeńskim: watan [βaˈtan] "kraj"

Terminologia

Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa to inaczej spółgłoska frykatywna bilabialna.

Spółgłoska półotwarta dwuwargowa

W niektórych językach występuje spółgłoska półotwarta dwuwargowa, w czasie artykulacji której szczelina między wargami jest większa. Nie ma dla niej odrębnego symbolu w IPA. Gdy niezbędne jest odróżnienie jej od spółgłoski szczelinowej, stosuje się zapis ze znakiem diakrytycznym wskazującym na szerszą szczelinę: [β̞].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [β̞]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
• odległość między wargami nie jest na tyle mała, by wywołać turbulentny przepływ powietrza - jest to spółgłoska półotwarta.
• wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna
• pozycja języka i ust może zależeć od kontekstu, w jakim występuje głoska.

Przykłady

• w języku hiszpańskim^[1]: lavar [läˈβ̞äɾ] "myć"
• w języku limburskim^[2][3][4][5]: wèlle [ˈβ̞ɛ̝lə] "chcieć" (wyraz z dialektu Maastricht)