Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Speedway Ekstraliga

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Remove ads

Speedway Ekstraliga – najwyższa w hierarchii klasa ligowych rozgrywek żużlowych w Polsce. Organizowana od sezonu 1948 (do 1999 pod nazwą I liga żużlowa, a następnie do 2006 jako Ekstraliga żużlowa), przekształcona na zawodową przed sezonem 2007.

Ten artykuł dotyczy ligi żużlowej. Zobacz też: Ekstraliga Żużlowa.
Szybkie fakty Państwo, Oficjalny skrót ...

Pierwsza propozycja zorganizowania rywalizacji drużynowej pojawiła się pod koniec 1946 roku. W następnym roku odbyły się pierwsze powojenne indywidualne mistrzostwa Polski, ale nie zdecydowano się jeszcze na powołanie drużynowych mistrzostw kraju. Rozgrywki ligowe ruszyły w 1948 roku. Komisja Sportowa PZM wytypowała wówczas szesnaście klubów, które w pierwszej kolejności rywalizowały w eliminacjach. Prawo startu na pierwszym poziomie ligowym wywalczyło dziewięć zespołów, natomiast pozostałe siedem, do których dokooptowano jeszcze dwa, utworzyło drugi poziom[1]. Po sezonie 1999 amatorską I ligę przemianowano na Ekstraligę, którą od sezonu 2007 zastąpiła w pełni zawodowa Speedway Ekstraliga.

Do 2006 roku zarządzana przez Polski Związek Motorowy (Główną Komisję Sportu Żużlowego), zaś od 21 lutego 2007 przez Ekstraligę Żużlową. Od tego czasu do udziału w jej rozgrywkach zostają dopuszczone wyłącznie kluby posiadające status profesjonalny (tj. działające w formie spółki akcyjnej lub sportowej spółki akcyjnej), które – po spełnieniu wszelkich niezbędnych kryteriów – otrzymały roczną licencję na występy na tym szczeblu (możliwe jest również wydawanie tzw. licencji warunkowych).

Speedway Ekstraliga jest obok piłkarskiej Ekstraklasy najlepszą ligą sportową w Polsce pod względem frekwencji na meczach.

Remove ads

Nazwy ligi

  • I liga (1948–1999)[a]
  • Ekstraliga (2000–2006)
  • Speedway Ekstraliga (2007–)

Historia

Podsumowanie
Perspektywa
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Od 2000

Powołanie Ekstraligi przed sezonem 2000 wiązało się ze zmniejszeniem liczby drużyn uczestniczących w najwyższej klasie rozgrywkowej z 10 do 8. Przez pierwszych pięć sezonów zasady rozgrywek pozostawały niezmienne. Po rundzie zasadniczej (14 kolejek) liga dzieliła się na dwie grupy – mistrzowską (z udziałem drużyn z miejsc od 1 do 4) i spadkową (z udziałem zespołów z miejsc od 5 do 8). Każda z grup ponownie rozgrywała mecze z każdą z drużyn w swojej grupie (u siebie i na wyjeździe). Do rundy finałowej zespoły przystępowały z zaliczeniem punktów zdobytych w rundzie zasadniczej.

Pierwsze zmiany regulaminowe przyniósł sezon 2005. Zastosowano sprawdzony w brytyjskiej lidze punkt bonusowy. Drużyna, która wygrała dwumecz w rundzie zasadniczej otrzymywała dodatkowy punkt do tabeli. Spowodowało to, że drużyna która przegrała mecz nadal walczyła o jak najmniejszą porażkę, by w kontekście meczu rewanżowego walczyć o punkt. Wrócono także do znanej przed 2000 rokiem rundy play-off, choć nieco zmodyfikowanej. Zespoły 3–6 po rundzie zasadniczej rozgrywały mecze ćwierćfinałowe, w półfinałach czekały już dwa najlepsze zespoły. Ten system jednak nie sprawdził się, ponieważ zespoły 1–2 oraz 7–8 miały długą przerwę w rozgrywaniu spotkań, co miało obniżyć ich szansę z drużynami, które do meczów z nimi przystępowały „z marszu”.

Sezon 2006 przyniósł rewolucyjne zmiany. Zgodnie z zasadą Unii Europejskiej o swobodnym przepływie siły roboczej pracowników, otwarto rynek na obywateli innych państw. Dotąd w różnych sezonach ograniczano ilość obcokrajowców w meczu do 1 lub 2. Od roku 2006 drużyny mogły kontraktować dowolną ilość obcokrajowców (stranieri). Pozostawiono jednak przepis, że w meczu drużynę może reprezentować tylko dwóch stałych uczestników cyklu Grand Prix.

Pozostawiono przepis o punkcie bonusowym. Zrezygnowano jednak z play-offów i powrócono do podziału ligi na dwie grupy w rundzie finałowej (tutaj także można było zdobyć punkt bonusowy).

Rozgrywki w 2007 przyniosły kolejne poważne zmiany. Był to pierwszy sezon w pełni zawodowej ligi. Prowadzenie rozgrywek przejęła Ekstraliga Żużlowa. Wszystkie kluby chcące występować w lidze musiały zmienić swój status prawny i ze stowarzyszeń przekształcić się w spółki akcyjne (SA), bądź sportowe spółki akcyjne (SSA). Zasady wyłonienia mistrza zmieniły się i zastosowano nigdzie dotąd niestosowaną innowacyjną formułę play-offów. Po rundzie zasadniczej do rundy finałowej awansowała (tak jak w 2005) czołowa szóstka, jednak tym razem wszystkie sześć zespołów zagrały od ćwierćfinałów (1 z 6, 2 z 5 oraz 3 z 4). Do półfinałów awansują zwycięzcy oraz ten z przegranych zespołów, który przegrał najmniejszą różnicą punktów. W półfinałach zmierzyły się pary 1A z 1B oraz 2A z 3A (gdzie A to zwycięzca, B przegrany z półfinałów, a liczby oznaczają kolejność w „tabeli” zwycięzców i przegranych).

Zmieniła się także tabela biegowa (drobna modyfikacja w układzie par). Jednak największe zmiany w meczu to wprowadzenie złotej rezerwy taktycznej (jokera) przy przegrywaniu różnicą minimum 10 punktów.

8 maja 2008 sponsorem głównym Ekstraligi został operator sieci telefonii komórkowej Mobilking, a od 4 sierpnia 2008 (faktycznie 8 października 2008) sponsorem strategicznym (tytularnym) ligi był CenterNet (co wiązało się ze zmianą nazwy rozgrywek na CenterNet Mobile Speedway Ekstraliga). Wprowadzono też drobne zmiany w regulaminie rozgrywek Ekstraligi dotyczące terminów rozgrywania meczów zaległych.

Najważniejszą zmianą przed sezonem 2009 było zniesienie złotej rezerwy taktycznej (jokera).

W sezonie 2011, w związku z wygaśnięciem dotychczasowej umowy, Ekstraliga nie posiadała sponsora głównego. Na konferencji PZM w listopadzie 2010 ustalono kilka zmian w rozgrywkach SE, w sezonie 2011 wprowadzono KSM, natomiast w latach 2012–2013 ekstraliga żużlowa liczyła dziesięć zespołów. W składzie każdego zespołu obowiązkowo musiało startować czterech zawodników polskich, w tym dwóch młodzieżowców. W składzie mógł jeździć tylko jeden zawodnik cyklu Grand Prix. Przepis ten budził wiele kontrowersji i ostatecznie został zniesiony po sezonie 2012.

Wraz z powiększeniem ligi do dziesięciu zespołów zmieniła się formuła fazy play-off. Do tej fazy rozgrywek awansowały cztery najlepsze zespoły po rundzie zasadniczej. Pierwsza runda play-off rozgrywana była na krzyż (tj. 1 z 4 i 2 z 3). Zespoły z miejsc 9-10 po rundzie zasadniczej walczyły o utrzymanie w Ekstralidze.

Od sezonu 2014 Ekstraliga ponownie liczy 8 zespołów. Od tego sezonu jeden mecz kolejki był rozgrywany również w sobotę. Kolejnymi zmianami od tego sezonu są m.in. nowe stroje drużyn uczestniczących w Ekstralidze, jednolite regulaminy dla wszystkich lig, przerwa wakacyjna w lipcu, a także ogłaszanie obsady biegów nominowanych poprzez umieszczanie ich na specjalnej tablicy magnetycznej. Ponadto od tego sezonu organizowane są również Indywidualne Międzynarodowe Mistrzostwa Ekstraligi, w których startują najlepsi pod względem średniej biegowej zawodnicy ligi[2].

W latach 2012–2014 sponsorem Ekstraligi był koncern energetyczny Enea i w tych latach liga nazywała się Enea Ekstraliga.

W 2015 roku nowym sponsorem tytularnym ligi została PGE Polska Grupa Energetyczna[3]. W 2017 roku został wprowadzony limit lig, w których jednocześnie może jeździć dany zawodnik występujący w Ekstralidze – ma on prawo startować w Ekstralidze, swojej lidze narodowej oraz jednej innej lidze zagranicznej. Decyzja taka byłą umotywowana faktem, że z powodu jazdy zawodników w czterech lub pięciu ligach w jednym sezonie pojawiały się problemy ze zgraniem terminów meczów. Wprowadzone zostało również obowiązkowe monitorowanie pogody na stadionach, które zostały wyposażone w stacje monitorowania warunków atmosferycznych z dostępem do Internetu[4]. Od sezonu 2018 w składzie meczowym drużyny pod numerem 8 lub 16 może pojawić się zawodnik rezerwowy, mający możliwość zastępowania w meczu żużlowców spod numerów 1–5 lub 9–13. Zawodnik taki może mieć maksymalnie 23 lata (rocznikowo)[5]. W przypadku, gdy jest narodowości polskiej, a także ma 21 lat lub mniej może zastępować również juniorów.

Od sezonu 2019 drugim partnerem telewizyjnym zostało Eleven Sports. Umożliwiło to transmitowanie wszystkich meczów Ekstraligi. Od 2019 mecze odbywają się w piątki (transmisje w Eleven) oraz w niedziele (transmisje w Canal+)[6].

W 2020 wprowadzono nową tabelę biegową, która od poprzedniej różni się głównie tym, że liderzy jednego zespołu częściej rywalizują z najlepszymi żużlowcami drużyny przeciwnej, a zawodnicy tzw. „drugiej linii” z drugą linią przeciwnika[7]. Z powodu pandemii COVID-19 start ligi przesunął się na 12 czerwca[8], a spotkania były początkowo rozgrywane bez udziału kibiców. Również ze względu na pandemię wprowadzono możliwość kontraktowania zawodników z niższych lig na zasadzie „gościa” – jeden taki zawodnik mógł jeździć w meczu bez podania przyczyny, natomiast w przypadku kontuzji bądź zakażenia koronawirusem w meczu mógł wystąpić drugi „gość”.

Przed sezonem 2021 podpisano umowę przedłużającą sponsoring tytularny PGE do końca sezonu 2023[9].

Najważniejszą zmianą regulaminową było wprowadzenie przepisu mówiącego o tym, że każdy zespół musi mieć w składzie meczowym co najmniej jednego zawodnika do lat 24[10]. Pojawiły się również zmiany, które dotyczyły zaostrzenia przepisów dotyczących występów „gości” – od teraz mogą oni startować w meczu tylko w przypadku zakażenia innego zawodnika. W sezonie 2021 w niektórych meczach (choć początkowo plany zakładały wprowadzenie tej nowości dla wszystkich spotkań[11]) stosowana była telemetria mierząca m.in. dokładny czas wyścigu każdemu zawodnikowi, co miało ułatwić sędziemu podejmowanie decyzji w przypadku równego przejechania dwóch żużlowców przez linię mety. Telemetria pokazuje również parametry takie jak czas reakcji, czy prędkość zawodnika w danym momencie.

W sierpniu 2021 podjęto decyzję o powołaniu Ekstraligi U24 – rozgrywek drużyn składających się z zawodników do lat 24, których średnia biegowa w Ekstralidze we wcześniejszym sezonie nie przekroczyła 1,400 pkt/bieg (początkowe plany zakładały średnią na poziomie 1,500). Wystawienie drużyny w tej lidze jest obowiązkowe dla każdego ekstraligowego klubu. Dodatkowo każdy zespół musi posiadać w swojej kadrze minimum ośmiu zawodników do lat 24[12]. Od sezonu 2022 telemetria dostępna jest na wszystkich meczach Ekstraligi[13]. Wprowadzono również drobne zmiany dotyczące boksów zawodników. W marcu 2022 roku Polski Związek Motorowy podjął decyzję o zawieszeniu rosyjskich żużlowców w polskich ligach z powodu inwazji Rosji na Ukrainę[14]. W ich miejsce kluby mogły stosować zastępstwo zawodnika.

Remove ads

Format

Podsumowanie
Perspektywa

Sezon ligowy składa się z dwóch części: rundy zasadniczej (każdy z każdym mecz u siebie i na wyjeździe) i rundy finałowej (play-off). W ramach rundy zasadniczej przeprowadzanych jest 14 kolejek ligowych (w każdej po 4 mecze) – 7 w I fazie i 7 w II fazie (rewanżowej). Za zwycięstwo w poszczególnym spotkaniu drużyna otrzymuje 2 punkty, za remis 1 punkt, a za porażkę 0 punktów. W II fazie rundy zasadniczej lepszy zespół w dwumeczu dostaje dodatkowo tzw. punkt bonusowy.

Od sezonu 2025 Ekstraliga Żużlowa wprowadziła nowy system rozgrywkowy. Drużyny z miejsc 1-4 walczyć będą w fazie play-off. Lider klasyfikacji po rundzie zasadniczej otrzyma pierwszeństwo wyboru swojego półfinałowego rywala, a dwie pozostałe drużyny zmierzą się w drugim półfinale. Drużyny z miejsc 5-8 rywalizować będą w fazie play-down. Drużyna z 5. miejsca po rundzie zasadniczej otrzyma prawo wyboru swojego przeciwnika, a dwie pozostałe drużyny zmierzą się w drugim starciu. Zwycięzcy meczów w fazie play-down kończą sezon na pozycjach 5-6, a przegrane zespoły mierzą się w dwumeczu o 7. miejsce. Przegrany spada bezpośrednio do Speedway 2. Ekstraligi, a zwycięzca trafia do baraży, w których zmierzy się z przegranym finału 2SE[15].

Transmisje telewizyjne

Pierwszą telewizją pokazującą mecze Ekstraligi Żużlowej na żywo była Wizja Sport – w latach 2000–2001. Po upadku tej stacji w 2002 transmisje meczów zostały przeniesione do kanału Polsat Sport. W czasie gdy Polsat Sport transmitował mecze Ekstraligi, transmisje meczów były pokazywane również na antenie TV Puls. Polsat Sport transmitował mecze Ekstraligi do 2007. Od 2008 partnerem telewizyjnym Ekstraligi Żużlowej była Telewizja Polska. Transmitowała ona wybrane mecze na kanałach TVP Sport, internetowym iTVP oraz TVP Info. Współpraca z Telewizją Polską została zakończona wraz z zakończeniem sezonu 2012. W sezonie 2013 i 2014 Ekstraliga transmitowana była na platformie nc+ oraz w TVN Turbo. Od sezonu 2015 do sezonu 2018 transmisje były wyłącznie na platformie nc+[16]. Od sezonu 2019 Ekstraliga transmitowana jest na platformie Canal+ (wcześniej nc+) oraz w Eleven[17][18].

Prawa transmisyjne poza granicami Polski

Remove ads

Zestawienie medalistów

Podsumowanie
Perspektywa

Medaliści

Więcej informacji Sezon, I miejsce ...

Klasyfikacja medalowa

Stan po sezonie 2024

Więcej informacji Lp., Klub ...
Remove ads

Uczestnicy

Thumb
Lokalizacja miast reprezentowanych w najwyższej klasie rozgrywkowej
Reprezentowane obecnie (2025)
Reprezentowane w przeszłości
Więcej informacji Lp., Klub ...
Remove ads

Najskuteczniejsi zawodnicy

Więcej informacji Sezon, Śr. bieg. ...
Remove ads

Uwagi

  1. [a]
    W latach 1951–1954 jako Liga.
  2. [b]
    Unia Leszno 19-krotnie wygrywała rozgrywki ligowe, jednak na swoim koncie posiada 18 tytułów DMP – została pozbawiona tytułu z 1984 roku.
  3. [c]
    W latach 1963–1968 rozgrywki ligowe były przeprowadzane w cyklu dwuletnim, choć medalistów ustalano co roku.
  4. [d]
    Na podstawie decyzji GKSŻ z 10 października 1984 r. Unia Leszno została pozbawiona tytułu DMP w sezonie 1984.
  5. [e]
    Także jako LKM Leszno oraz LKM-Unia Leszno.
  6. [f]
    Także jako Budowlani Rybnik oraz Górnik Rybnik.
  7. [g]
    Także jako Pergo Gorzów Wielkopolski.
  8. [h]
    Także jako Gwardia Bydgoszcz.
  9. [i]
    Uwzględniono starty sekcji klubu BKS „Polonia”, który został rozwiązany po sezonie 2003, oraz stowarzyszenia BTŻ „Polonia”, które za zgodą władz PZM zajęło miejsce dotychczasowego klubu w rozgrywkach, i wywodzącej się z niego spółki ŻKS „Polonia Bydgoszcz” SA.
  10. [j]
    Także jako Falubaz Zielona Góra oraz Morawski Zielona Góra.
  11. [k]
    Także jako Spójnia Wrocław, Sparta Wrocław oraz Ślęza Wrocław.
  12. [l]
    Także jako Apator Toruń oraz Unibax Toruń.
  13. [m]
    Uwzględniono starty stowarzyszenia CKM „Włókniarz” oraz dwóch wywodzących się z niego spółek – CKM „Włókniarz” SA, której władze PZM obebrały licencję po sezonie 2014, i „Włókniarz Częstochowa” SA, która powstała pośrednio po odebraniu licencji tej pierwszej.
  14. [n]
    Także jako Legia Gdańsk.
  15. [o]
    Także jako KM-Stal Ostrów Wielkopolski.
  16. [p]
    Także jako Stal Toruń, Apator Toruń oraz Unibax Toruń.
  17. [q]
    Także jako Zgrzeblarki Zielona Góra, Falubaz Zielona Góra oraz Morawski Zielona Góra.
  18. [r]
    Także jako RKM-Budowlani Rybnik, Budowlani Rybnik oraz Górnik Rybnik.
  19. [s]
    Także jako ZKS Stal Rzeszów.
  20. [t]
    Także jako Stal Świętochłowice.
  21. [u]
    Także jako MK Rawicz oraz MK-Kolejarz Rawicz.
  22. [v]
    Także jako OM TUR Okęcie Warszawa, Skra-Związkowiec Warszawa oraz Związkowiec Warszawa.
  23. [w]
    Także jako Tramwajarz-Ogniwo Łódź oraz Ogniwo Łódź.
  24. [x]
    Także jako CWKS Warszawa.
  25. [y]
    Także jako KM Ostrów Wielkopolski oraz KM-Stal Ostrów Wielkopolski.
  26. [z]
    Także jako PKM Warszawa oraz PKM-Ogniwo Warszawa.
  27. [aa]
    Także jako Olimpia Grudziądz oraz Olimpia-Unia Grudziądz.
  28. [ab]
    Także jako Polonia-Ogniwo Bytom.
  29. [ac]
    Uwzględniono starty dwóch wywodzących się ze stowarzyszenia GKŻ „Wybrzeże” spółek – GKS „Wybrzeże” SA, której władze PZM obebrały licencję po sezonie 2014, i Wybrzeże Gdańsk SA, która powstała pośrednio po odebraniu licencji tej pierwszej.
  30. [ad]
    W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce, 1 pkt. – za czwarte miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
  31. [ae]
    W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 3 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 2 pkt. – za drugie miejsce, 1 pkt. – za trzecie miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 3 zawodników.
  32. [af]
    W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce i 1 pkt. – za czwarte miejsce. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
  33. [ag]
    W rozgrywkach obowiązywała złota rezerwa taktyczna (joker).
Remove ads

Przypisy

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads