Stanisław Gebhardt

Stanisław Mieczysław Gebhardt (ur. 13 lipca 1928 w Poznaniu, zm. 27 lutego 2025 we Wrocławiu^[1]) – polski polityk, ekonomista, publicysta, działacz społeczny. Po II wojnie światowej i wielu latach działalności zagranicą głównie z ramienia międzynarodowego ruchu chrześcijańskiej demokracji^[2], wrócił do Polski w 1990 aby brać udział w odbudowie struktur demokratycznych w kraju. W latach 2020–2024 przewodniczący Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Stanisław Mieczysław Gebhardt

Data i miejsce urodzenia	13 lipca 1928 Poznań
Data i miejsce śmierci	27 lutego 2025 Wrocław
Zawód, zajęcie	polityk, ekonomista, działacz społeczny
Alma Mater	Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn
Stanowisko	przewodniczący Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego (2020–2024)
Odznaczenia

Życiorys

Młodość

Riddlesworth Hall szkoła i kościół

Urodził się w Poznaniu jako drugie dziecko w rodzinie lekarza wojskowego, Stanisława Gebhardta i żony jego, Henryki (z d. Welfe) z Kolbuszowej. Przez matkę jest spokrewniony z ekonomistą Władysławem Welfe^[3]. Ojciec Stanisława zmarł w 1930 r. i rodzina przeniosła się do Krakowa, gdzie chodził do szkoły. W latach 1941–1943 należał do Szarych Szeregów, a od 1943 był żołnierzem Armii Krajowej. Od 1944 został uwięziony przez Gestapo. Był przetrzymywany w więzieniu Montelupich oraz w obozach koncentracyjnych Groß-Rosen i Mauthausen. Bezpośrednio po zakończeniu wojny wrócił do kraju i po kompletach w Krakowie zdał tzw. „małą maturę”^[4]. Następnie wyjechał na południe do Włoch, gdzie został przydzielony do Wojska Polskiego w Trani i z którym dotarł do Wielkiej Brytanii. W ramach 2 Korpusu od 1946 do demobilizacji w 1948, włączony był w Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia i pobierał nauki w ramach polskiego obozu, Riddlesworth, w hrabstwie Norfolk, gdzie przydzielony był 3 Batalion Strzelców Karpackich. W 1948 zdobył polskie świadectwo dojrzałości^[4].

Początki zawodowe

W 1953 ukończył Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie (ekonomia), a w 1954 – kursy zarządzania przedsiębiorstwami w City University London. Od 1954 do 1957 zaliczył nauki polityczne i społeczne na Sorbonie^[5].

Angażował się w działalność wielu polskich organizacji społecznych i kulturalnych na wychodźstwie, m.in.: Związku Studentów Polskich, Związku Młodych Unii Federalnej Europy, Związku b. żołnierzy AK, Macierzy Szkolnej w Anglii, potem Grupy „Merkuriusza”, Rady Polaków we Włoszech i Klubu Polskiego w Rzymie.

W latach 1951–1954 pracował dorywczo jako asystent jednego z dyrektorów firmy Foldex, wydawcy map samochodowych. W czasie pobytu na studiach w Paryżu, 1954–1956 współpracował w projekcie zorganizowania gospodarki finansowej Wietnamu na linii Paryż–Sajgon. Od 1955 współpracował z polską sekcją „Voice of America”. W latach 1956–1967 zajmował się doradztwem ekonomicznym w zakresie inwestycji w Ameryce Łacińskiej. Od 1963 do 1972 był dyrektorem w Międzynarodowej Fundacji Solidarności w Rzymie^[4], gdzie współpracował z Karolem Popielem. Oprócz działalności politycznej, okresowo zajmował się międzynarodowym doradztwem gospodarczym aż do początku XXI wieku.

Publicysta

Kiedy w 1964 Jerzy Kulczycki założył w Londynie polskie wydawnictwo emigracyjne „Odnowa”, zaproponował swemu rówieśnikowi Gebhardtowi udział i stanowisko dyrektora. Chociaż między nimi istniały spory, „Odnowa” wydała ok. 80 tytułów, w tym autorstwa pisarzy ocenzurowanych w PRL, Orwella^[6], Garlińskiego, Karola Popiela i Nowaka-Jeziorańskiego^[7]. Gebhardt miał za zadanie zajmować się pozyskaniem środków i przemytem tej literatury do Polski, w taki sposób, aby ulokowani nad Tamizą agenci Służby Bezpieczeństwa nie dowiedzieli się, skąd pochodzą środki na publikacje^[7].

Działalność społeczno-polityczna

W latach 1954–1985 był członkiem władz Stronnictwa Pracy na uchodźstwie.

Jako przedstawiciel polskich organizacji wszedł i zaangażował się w działalność międzynarodowych organizacji, głównie chrześcijańsko-demokratycznych. Współpracował w ich ramach m.in. z Robertem Schumanem^[8]. W latach 1951–1953 był członkiem Parlamentu Młodzieży Europejskiej. Działał w Międzynarodowej Unii Młodych Chrześcijańskich Demokratów. Współorganizował Radę Polityczną Młodzieży NATO. W latach 1950–1959, przy boku Edwarda Bobrowskiego (potem znany jako francuski dziennikarz i filmowiec Édouard Bobrowski), który był sekretarzem generalnym Sekcji Młodzieżowej Chrześcijańskiej Demokracji Unii Europy Środkowej z siedzibą w Paryżu^[2]. Od 1962 do 1973 wchodził w skład władz Międzynarodowej Unii Młodych Chrześcijańskich Demokratów. W latach 1990–1995 pełnił funkcję wiceprezesa Chrześcijańsko-Demokratycznej Unii Europy Środkowej w Bratysławie^[9], następnie w 1991–1995 wiceprezesa Światowej Unii Chrześcijańskich Demokratów w Brukseli. W latach 1962–1976 współorganizował centrum studiów problemów działania systemu demokratycznego i zagadnień międzynarodowych w Rzymie pod nazwą Esperienze Internazionali.

Po powrocie do kraju, w latach 1990–1994 działał w reaktywowanym Stronnictwie Pracy, którego został wiceprezesem. W latach 1995–1998 był wiceprezesem Ruchu Odbudowy Polski. W 1994 objął funkcję prezesa Fundacji Odbudowy Demokracji im. Ignacego J. Paderewskiego. W czerwcu 2020 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powołał go na funkcję przewodniczącego Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego^[10], którą pełnił do 2024.

Należał do partii Prawo i Sprawiedliwość^[11]. Pełnił funkcję społecznego asystenta senatora PiS Aleksandra Szweda podczas IX i X kadencji Senatu^[12].

Odznaczenia

• W 1989 prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski awansował go do stopnia podporucznika Wojska Polskiego.
• W 1990 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski z rąk prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego^[13].
• W 2016 prezydent RP Andrzej Duda odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[14][15].
• 3 maja 2023, w uznaniu znamienitych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za wybitną działalność na rzecz polskiej emigracji poprzez pielęgnowanie tożsamości narodowej, zachowanie ciągłości dziedzictwa kulturowego oraz propagowanie wartości chrześcijańskich i demokratycznych, za wierność Polsce wolnej i suwerennej, prezydent RP Andrzej Duda odznaczył go Orderem Orła Białego^[16][17].

Został także odznaczony:

• komandorią Orderu Zasługi Bernardo O’Higginsa (Chile)
• Orderu Simona Bolivara (Wenezuela)
• Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Commendatore)
• Krzyżem Walecznych
• Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami
• Krzyżem Armii Krajowej
• Medalem Wojska Polskiego Zagranicą
• Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[18].