Stawiguda

Stawiguda (niem. Stabigotten, pol. przed 1939 Stabigoda^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda^[5]. Stawiguda leży w południowej części Warmii, przy drodze ekspresowej s51 Olsztynek – Olsztyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy Stawiguda.

Zobacz też: inne znaczenia.

Stawiguda

wieś
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Stawiguda
Liczba ludności (2022)	2015[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-034[2]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0489018
Położenie na mapie gminy Stawiguda Stawiguda
Położenie na mapie Polski Stawiguda
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stawiguda
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Stawiguda
53°39′26″N 20°24′01″E[3]
Strona internetowa

Nazwa

Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się z języka pruskiego. Najstarsza znana forma zapisana w źródłach to Stabegoide, notowana w dokumencie lokacyjnym z 1357 roku^[6]. Etymologia tej nazwy nie jest całkowicie jednoznaczna, jednak według jednej z hipotez opiera się na pruskich słowach: stabik – oznaczającym „kamień” oraz guidde (lub gudde) – oznaczającym „krzak” lub „zarośla”. Nazwa mogła zatem odnosić się do charakterystycznego krajobrazu miejsca – kamienistego i porośniętego zaroślami^[7].

Historia

Wieś lokowana przez kapitułę warmińską na 36 włókach na prawie chełmińskim w 1357 r. pod nazwą Stabegoide. Zasadźcami byli Prusowie: Surgeden i Cristian, z 15 latami wolnizny. Zasadźcy otrzymali 4 włóki oraz dodatkowo 1 włokę bez czynszu, za szczególne zasługi. Zobowiązani zostali do płacenia połowy dochodów z karczmy. W czasie wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521) wieś została zniszczona. W 1524 r. w Stawigudzie gospodarzyło jedynie 6 chłopów. W 1654 r. we wsi było dwóch sołtysów, karczma i 14 gospodarstw chłopskich. W 1786 r. biskup warmiński Ignacy Krasicki podjął próbę założenia szkoły, ale chłopi odmówili płacenia na jej utrzymanie.

W drugiej połowie XIX w. we wsi powstała biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1897 r. wybudowano neogotycką kaplicę ewangelicką. W latach 1932–1934 wybudowano kościół katolicki pw. św. Jakuba Starszego Apostoła, konsekrowany w 1934 r. przez biskupa warmińskiego Maksymiliana Kallera. Kościół filialny i wieś należały do parafii w Gryźlinach.

W 1911 roku powstała ochotnicza straż pożarna w Stawigudzie. W 1925 r. była to najmniejsza w obwodzie olsztyńskim jednostka, w której skład wchodziło 8 strażaków. Pod koniec drugiej wojny światowej w Stawigudzie były jednocześnie: Ochotnicza Straż Pożarna, tzw. Obowiązkowa straż Pożarna, a także Młodzieżowa Straż Pożarna i Zakładowa Straż Pożarna.

Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli w Stawigudzie podobóz dla jeńców rosyjskich i włoskich^[8].

Po wojnie Ochotniczą Straż Pożarną reaktywowali: Władysław Kozłowski (kierownik Szkoły Podstawowej w Stawigudzie), Henryk Zeus (Cyfus), Georg Kochanek i Zygmunt Rudziński. Pierwsza remiza strażacka mieściła się koło kuźni, przy obecnej ulicy Warszawskiej. Pierwszym wyposażeniem była ręczna pompa umieszczona na konnym wozie.

Od 1945 r. miejscowość uzyskała status wsi gminnej.

Zabytki

• Kościół św. Jakuba Apostoła, wybudowany w latach 1932–1934^[9], murowany, z przyporami z ciosanych kamieni, salowy z wydzielonym prezbiteriów oraz prostokątną wieżą. Budowla z dwuspadowym dachem krytym dachówką ceramiczną. Krzyż umieszczony w prezbiterium, został przywieziony z niszczejącej kaplicy św. Huberta w pobliskich lasach koło wsi Rybaki wraz z białymi figurami Matki Bożej Bolesnej i św. Jana Apostoła.
• Neogotycka kaplica ewangelicka, wybudowana w 1897 r. Po roku 1945 pozostała opuszczona. Przez pewien czas pełniła funkcję remizy strażackiej. Obecnie w odremontowanym budynku mieści się centrum kultury "Kuźnia Kultury"^[10]. Wokół kaplicy znajduje się dawny cmentarz ewangelicki.

Gospodarka

W XIX w. głównie przemysł tartaczny i rolniczy. W XXI w. widoczny rozwój usług oraz handlu. W miejscowości swoje zakłady mieszczą firmy z branż: motoryzacyjnej (Inter Parts, Auto Land, Inter Land), transportowej (DB Schenker), logistycznej (Centrum Dystrybucyjne Jeronimo Martins Polska).

Sport

Przy ul. Olsztyńskiej mieści się stadion piłkarski, na którym mecze rozgrywa występujący w lidze okręgowej klub GKS Stawiguda. Funkcjonuje boisko wielofunkcyjne "Orlik" oraz kort tenisowy.

Komunikacja i transport

Miejscowość położona przy trasie linii kolejowej numer 216: Działdowo - Olsztyn Główny z czynnym przystankiem kolejowym Stawiguda.

Miejscowość skomunikowana z drogą ekspresową S51 węzłem drogowym Stawiguda.

Do miejscowości kursują linie autobusowe komunikacji gminnej o numerach S3, S4 i S5 oraz autobus MPK Olsztyn o numerze linii 129.